Kraków jest dużym miastem o długiej i bogatej historii, które współcześnie spełnia różnorodne funkcje: administracyjnego centrum bogatego pod względem przyrodniczym województwa małopolskiego, wybitnego skupiska zabytków polskiej kultury od czasów najdawniejszych oraz ważnego ośrodka nauki i przemysłu. Zniszczenia wojenne nigdy nie zaburzyły procesów naturalnego rozwoju miasta i dlatego nadaje się ono do zilustrowania problematyki miejsca i ochrony zabytków przyrody w strefie intensywnie zurbanizowanej w ujęciu historycznym i współczesnym, w tym także miejskich terenów zielonych.

Obecna aglomeracja krakowska w swym historycznym rozwoju urbanistycznym na przestrzeni ok. 1000 lat wchłaniała sąsiadujące z nią, samodzielne miasta oraz wsie. Ofiarą rozwoju padała też przyroda, a w szczególności zieleń, zarówno dawniej jak i współcześnie. Podobnie przebiegał rozwój innych, dużych miast, których substancji nie zniszczyły wojny XX wieku. Ale nawet po dramatycznych zniszczeniach wojennych zieleń Warszawy, Wrocławia i szeregu innych miast jest imponująca i też warta prezentacji.

Bogactwo form zieleni takiego miasta jak Kraków bywa imponujące, ale nie zawsze dostrzegane i doceniane, wskutek przytłoczenia przez zabytki architektury. Tymczasem zieleń ta ma często również charakter zabytku przyrody (z racji wieku, rozmiarów lub gatunku), bądź kultury (z racji występowania w założeniu o dużej wartości kompozycyjnej lub historycznej). Dlatego też charakter i status zabytku mają niejednokrotnie zespoły, w których obiekty architektury i twory przyrody stanowią integralną całość. W przypadku Krakowa mamy też do czynienia z obfitością wielu cennych obiektów przyrodniczych pochodzenia naturalnego.

Widok z góry pokazuje przebieg głównych ciągów wentylacyjnych miasta i odsłania spore bogactwo zieleni we wnętrzach zabudowy, która dla idącego ulicą jest niewidoczna i nieznana, a stanowi o bogactwie przyrodniczym miasta; jest też ważnym świadkiem historii dawnych ogrodów. Tereny zielone miasta uzupełniają pracownicze ogrody działkowe, obszary użytkowane rolniczo i lasy komunalne, w tym Las Wolski - jedyny w swoim rodzaju las naturalny i park miejski zarazem. Kraków nie stał się - jak planowano w XIX w. - "miastem-ogrodem" pomimo, że twórca tej idei - Ebenezer Howard - przyjechawszy do Krakowa w latach 20-tych XX w. oświadczył iż: "Kraków jest miastem-ogrodem z naturalnego rozwoju". Ale przyroda miasta jest jeszcze w wielu miejscach dobrze zachowana i warta poznania.

Opis ten z konieczności zawiera tylko informacje dotyczące obiektów posiadających formalny status prawny, pomija całą sferę zieleni dziko rosnącej poza parkami krajobrazowymi - nieużytków, upraw, lasów komunalnych, terenów nadrzecznych nie tylko Wisły, ale także jej dopływów mających ujście na terenie Krakowa. Z punktu widzenia ochrony różnorodności biologicznej wszystkie te tereny są bardzo istotne.

Więcej informacji w opisie szczegółowym >>>