(w Polsce)
(w Krakowie).Województwo małopolskie, miasto Kraków.
(w Polsce)
(w Krakowie).
Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, podporowincja: Północne Podkarpacie,
makroregion: Kotlina Sandomierska (mezoregion: Nizina Nadwiślańska) na granicy
z makroregionem Bramy Krakowskiej (mezoregion: Pomost Krakowski).
Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, pogranicze
Poddziału: Pas Kotlin Podgórskich
(Kraina: Kotlina Sandomierska, Okręg Puszczy Niepołomickiej)
z Podziałem: Pas Wyżyn Środkowych (Kraina: Wyżyna Krakowsko-Wieluńska, Okręg
Południowy) .
ok. 200 m n.p.m.
Park miejski Krakowa, dzielnica Stare Miasto. Powierzchnia 18 ha. Otacza teren miasta w obrębie d. średniowiecznych fortyfikacji oraz wzgórze wawelskie. Zewnętrzne granice wyznaczają ulice: Basztowa, Dunajewskiego, Straszewskiego, Podzamcze, Bulwar Czerwiński (n. Wisłą), ul. Bernardyńska, Św. Gertrudy i Westerplatte. Obrys nieregularny, największa długość ok. 1600 m, największa szerokość ok. 800 m. Na terenie Plant znajduje się 1 pomnik przyrody (platan). Cały obszar wraz ze strefą zabudowy wewnątrz (oraz dzielnicą Kazimierz) jest wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO (World Heritage) oraz uznane za Pomnik historii. Planty są podzielone obecnie na 8 tzw. "ogrodów": "Wawel", "Uniwersytet", "Pałac Sztuki", "Florianka", "Barbakan", "Dworzec", "Gródek", "Stradom".
Brak naturalnych cieków, tylko sztuczne sadzawki.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Kraków znajduje
się w obrębie Subregionu Podkarpackiego (Pp).
Dendroflora (drzewa i krzewy) Plant w całości pochodzi z nasadzeń i w dziejach
istnienia tego swoistego ogrodu wprowadzano tu różne gatunki. Obecnie można
się tu doliczyć ponad 160 gatunków i odmian drzew i krzewów, które uzupełniają
liczne gatunki kwiatów, bylin i trawa. 
Obecny
drzewostan pochodzi z różnych okresów i starsze nasadzenia reprezentuje ponad
60 gatunków i odmian drzewiastych, a zwłaszcza kasztanowce białe, lipy drobnolistne
i szerokolistne, jesiony wyniosłe, klony zwyczajne i robinie akacjowe (Bogdanowski
1997). Prócz flory rodzimej jest też duża liczba gatunków obcych, które wprowadzono
w późniejszym okresie, a także rodzimych gatunków rzadkich, jak np. cis i jarząb
szwedzki.
Drzewem dominującym jest wybitnie dekoracyjny o każdej porze roku kasztanowiec biały (potocznie: kasztan), jedno z pierwszych drzew Plant (przyswojono go naszej florze już w XVII w., stąd często uważa się to bałkańskie drzewo za gatunek rodzimy). Gatunkiem obcym, będącym jedynym pomnikiem przyrody w tym założeniu jest okazały platan.
Planty jako spory kompleks zieleni wysokiej są miejscem bytowania drobnych ssaków oraz licznych gatunków ptaków, w tym chronionych, ale przede wszystkim masowo gniazdują tu uciążliwe gatunki synantropijne: wrony, gawrony i kawki.
Planty oddzielają zabytkowe centrum Krakowa o zachowanym średniowiecznym układzie
przestrzennym od ruchliwej arterii komunikacyjnej (tzw. I obwodnica) i znajdującej
się za nią późniejszej zabudowy (głównie z II poł. XIX w. i I poł. XX w.). Zewnętrzną
granicą Plant są ulice tworzące ww. obwodnicę, wewnętrzną - dawna linia murów
obronnych, których fragmenty przetrwały wtopione w zewnętrzne ściany licznych
klasztorów oraz innych budowli. W innych miejscach granicę stanowią ulice i
place, natomiast od płn. zachowany odcinek samodzielnie stojących murów obronnych
z 3 basztami (m. in. Floriańską ze słynną Bramą) oraz d. Arsenałem. 
W części południowej dominuje wyniosłe wzgórze Wawelskie, natomiast w północnej
- Barbakan - unikalne dzieło XV-wiecznej sztuki obronnej vis a vis Bramy Floriańskiej.
Teren Plant rozcinają w poprzek ulice wychodzące z centrum i łączące się z obwodnicą,
także Wzgórze Wawelskie jest odcięte od głównej części Plant ciągiem ulicy Podzamcze.
W paru miejscach fragmenty Plant są zabudowane, np. przez kompleks hoteli "Garnizonowy"
i "Royal", a w rejonie Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego zwężają
się do ok. 20 m. Najszersze są w rejonie ul. Straszewskiego, gdzie osiągają
ok. 100 m. W ramach rewaloryzacji wykonano też przyziemne zarysy dawnych murów
i baszt, a w projekcje zadbano o najdrobniejsze detale - kształt koszy na śmieci,
balustrad, ławek, altan, nawierzchni alejek, etc., uzyskując znakomite uzupełnienie
kompozycyjne historycznego centrum i piękny park na miarę Europy i zabytku Światowego
Dziedzictwa.
Dzisiejsze
Planty noszą wciąż ślady pierwotnego układu geometrycznego, na który nałożyły
się kolejne zmiany odpowiadające nowym stylom, czyniącym z tego parku kompozycję
geometryczno-swobodną, wielownętrzową (Bogdanowski 1997). Uzupełnieniem drzewostanu
są liczne pomniki postaci historycznych i literackich (np. Lilli Wenedy), stawki
z fontannami, ścieżki i alejki boczne koliste i rozchodzące się promieniście
od alei głównej, a ponadto liczne kwietniki oraz grupy ozdobnych krzewów, co
łącznie czyni z Plant obiekt wielkiej urody w okresie wegetacyjnym, ale nie
tylko. W czas mglistych dni zimowych rozproszony przez bezlistne gałęzie widok
wież i dachów krakowskich zabytków jest nader interesujący i budzi zadumę nad
mijaniem czasu, co chyba było w zamysłach twórców tego parku.
Planty pełniły od początku funkcję ważnego terenu wypoczynkowego w centrum
miasta, początkowo głównie dla mieszkańców Krakowa, z czasem także dla coraz
liczniejszych turystów, którzy tutaj najchętniej zatrzymują się na chwilę wypoczynku
w trakcie wyczerpującego zwiedzania zabytków miasta (Planty są dookoła, więc
zewsząd do nich blisko). 
Planty
są doskonałą oprawą estetyczną zabytkowego centrum, które dzięki nim jest oddzielone
od znacznie później powstałych dzielnic i od ulic o dużym natężeniu ruchu. Istotna
jest ich rola mikroklimatyczna oraz - po rewaloryzacji - estetyczna jako jeszcze
jednego pięknego zabytku w historycznym centrum.
Ochrona tego obiektu powinna polegać na prowadzeniu bieżących prac konserwatorskich odpowiadających potrzebom drzewostanu, w którym wiele drzew przekroczyło wiek uznawany za maksymalny dla danego gatunku. Ważne jest też dokończenie rewaloryzacji założenia i zachowanie go potem w niezmienionym stanie i kształcie, prowadząc uzupełniające dosadzenia i niezbędne remonty infrastruktury.
Otaczająca Planty obwodnica przytyka do obu dworców (PKP i PKS), a na całej
jej długości kursują tramwaje i (lub) autobusy komunikacji miejskiej.
Początkiem obecnych Plant był niewielki teren spacerowy w płn. - wsch. części dzisiejszego parku, przystosowany pod koniec XVIII w. do spacerów, z którego chętnie i licznie korzystali mieszkańcy miasta. Dlatego też, gdy na pocz. XIX w. wyburzono mocno już zrujnowane i nieprzydatne militarnie mury obronne, Senat Wolnego Miasta Krakowa podjął w 1815 r. decyzję o stworzeniu w ich miejsce ogrodu - "promenad" (Bogdanowski 1997). Pierwszy projekt opracowali w latach 1817-18 F. Radwański i J. P. Florkiewicz, ostateczny, szczegółowy plan autorstwa J. P. Florkiewicza i F. Straszewskiego został ukończony w 1822 r. i w tymże roku posadzono pierwsze drzewa w zach. części przyszłego założenia. Były to kasztanowce białe i topole włoskie.
Teren został "splantowany", czyli zniwelowany i stąd pochodzi nazwa, pierwotnie funkcjonująca jako: "Plantacje" (Estreicher 1938). Zamknięcie pierścienia zieleni nastąpiło w 1827 r., pojawiły się też ławki, mostki i altany, a ulice odgrodzono żywopłotami, początkowo z grabów, później ze świerków. Pierwotne założenie miało charakter klasycystyczny, geometryczny, potem zmieniane w miarę pojawiania się nowych prądów w architekturze ogrodów. Jednak głównym elementem kompozycyjnym całych Plant pozostawała przez cały czas okrężna aleja, przeważnie centralnie położona i gęsto obsadzona drzewami (najstarszymi) oraz druga aleja, zewnętrzna, z której do dziś przetrwały tylko fragmenty. Po 1841 r. częściowo przekomponowano Planty odchodząc od sztywnego geometryzmu na rzecz układu swobodnego (park angielski), wprowadzano też nowe gatunki drzew. W ostatnim ćwierćwieczu XIX w. dokonano kolejnych zmian kompozycyjnych (naturalizm), a nowe nasadzenia objęły szereg drzew pochodzenia obcego (m.in.platan) i wiele gatunków krzewów. Pojawiły się też kompozycje kwiatowe oraz pomniki.
W
XX w. nastąpiły kolejne zmiany kompozycyjne, najpierw w kierunku secesji, a
w latach 30-tych - modernizmu i nadal wzbogacano pod względem gatunkowym roślinność.
Po II wojnie światowej nastąpił długotrwały zastój i prowadzono jedynie bieżące
działania konserwatorskie, zresztą niewystarczające. Potrzeby komunikacyjne
wymusiły też parę zwężeń Plant. W 1972 r. podjęto prace studialne i projektowe
nad kompleksową rewaloryzacją całego założenia (zespół pod kier. prof. J. Bogdanowskiego)
i od 1985 r. rozpoczęto prace trwające do chwili obecnej (do końca 2000 r. wykonano
ponad połowę prac).
Obiekt podlega administracji gminy Kraków (powiat grodzki), z uwagi na dodatkowy status prawny znajduje się też pod nadzorem władz konserwatorskich zabytków i przyrody.
Ustawa o ochronie dóbr kultury, Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego (uchwała II sesji, 1978 r.), Zarz. Prezydenta RP z dn. 8 września 1994 r. o uznaniu za pomnik historii (M.P. nr 50 z 1994 r., poz. 418), ustawa o ochronie przyrody (rozdz. 5a).
Ranga światowego zabytku jest dostateczną ochroną prawną, natomiast zagrożeniem coraz poważniejszym jest wandalizm, zwłaszcza w sytuacji, gdy przez Planty prowadzą wszystkie dojścia do zabytkowego centrum i obserwowane zniszczenia (głównie ławek i metalowych detali wystroju) bywają znaczne. Problemem może też być brak środków na finansowanie kosztownych, ale niezbędnych zabiegów konserwatorskich (chirurgia drzew) przedłużających żywot starych drzew.
podział Plant
Podział nie ma historycznej tradycji i wprowadzono go w projekcie rewaloryzacji wobec faktu, że ulice ograniczające "ogrody" i tak przecinają Planty w poprzek. Owe 8 "ogrodów" to: "Ogród Wawel" (między ulicami Podzamcze i Franciszkańską), "Ogród Uniwersytet" (między ul. Franciszkańską i Św. Anny), "Ogród Pałac Sztuki" (między ul. Św. Anny i Św. Tomasza), "Ogród Florianka" (między ul. Św. Tomasza i Sławkowską), "Ogród Barbakan" (między ul. Sławkowską i Szpitalną), "Ogród Dworzec" (między ul. Szpitalną i Mikołajską), "Ogród Gródek" (między ul. Mikołajską i Dominikańską), "Ogród Stradom" (między ul. Dominikańską i Św. Idziego).
od początku
"Gazeta Krakowska" z 1824 r. pisała:
"Miło patrzyć na miejsca niegdyś opuszczone,
Co sztuką czarodziejską dziś już oko bawią;
Co porządnie, ze smakiem są przyozdobione,
Gdzie mieszkańcy w przechadzce czas przyjemnie trawią".
(za Estreicherem, 1938).