Jeszcze w połowie XVI w. jezioro Wigry otoczone było litym kompleksem leśnym wchodzącym w skład długiego pasa puszczańskiego, ciągnącego się od Niemna na północy do Białowieży na południu. Ta "... puszcza zaniemeńska oddzielająca Litwę od Prus nie była odwieczna. Leżała tu niegdyś kraina zwana Sudawją (Jaćwieżą). Sudawja w końcu XIII w. podbita została przez Krzyżaków, ... ludność miejscowa wytępiona została, a cała kraina tak spustoszona, że puszcza leśna pokryła jej powierzchnię".
Ponowna penetracja i kolonizacja tych terenów rozpoczęła się w drugiej połowie XIV w. Już w układzie litewsko-krzyżackim z 1379 r. zagwarantowano ludności grodnieńskiej prawo do polowań, łowienia ryb, zbierania miodu i koszenia trawy w puszczy (Wiśniewski 1965). W początkach XV w. teren ten stał się miejscem łowów królewskich. W tym czasie powstała pierwsza - znana nam z przekazów historycznych - stała budowla. Był to królewski dwór myśliwski na wyspie (dzisiejszym półwyspie) Wigry. Niewykluczone jednak, że na tym miejscu także przedtem była osada ze stałymi mieszkańcami. Sugeruje to m.in. Regiestr jezior z 1569 r. ("... na jeziorze Wigry jest ostrowów 16, między którymi jeden, na którym dwór JKM, gdzie ludzie przed tym siedzieli Wigranie").
Prawne nadania królewskie wchodów bartnych i sianożętnych oraz dzierżawa i nadania jezior, rozpowszechniające się w XV w., spowodowały znaczny wzrost ilości ludzi przebywających na terenie puszczy. Wprowadzenie instytucji osoczników (straż leśna) w początkach XVI w. oraz zaczątki eksploatacji drewna i jego przerobu na potaż i węgiel drzewny proces ten pogłębiły. Powstawały liczne, okresowo wykorzystywane budowle - budy mieszkalne i łaźnie, a później rudy i smolarnie. Budy i łaźnie zakładali zarówno właściciele wchodów, strażnicy dzierżawionych jezior, jak i osocznicy, którzy patrolowali las, strzegli go przed kłusownikami, naprawiali mosty i pilnowali, aby właściciele wchodów nie powiększali sianożęci i nie zakładali pól.
Ogólnie można stwierdzić, że w wyniku rozpoczęcia procesów osadniczych oraz zagospodarowywania puszczy widoczne stało się pewne zróżnicowanie funkcji pełnionych przez poszczególne partie lasu, co pociągało za sobą różnice w dostępności i stopniu naturalności powierzchni leśnej. Część północna i środkowa już od rewizji puszcz z 1559 r. przeznaczona została głównie na teren łowów królewskich i poddana była szczególnej ochronie (ostępy: za Wigrami, Krzywylas, Koniewiec, Wężowiec (Huta), Leszczewo). Na tej części terenu występowały ostoje zwierzyny, w tym żubrów, nie wolno było też zakładać łąk, uprawiać bartnictwa oraz wycinać i przerabiać drewna. Podobnej ochronie poddano rejon na południe i wschód od zatoki Krzyżańskiej (ostęp Kruszniak). Obszary odlesione składały się tylko z nielicznych dróg oraz terenów, na których stały budynki - łaźnia nad jeziorem Pierty, krótko istniejący piec smolny Samle oraz dworek w Wigrach. Zaznaczyć należy, że istnienie dworku nie zmieniło w zasadzie naturalnej szaty roślinnej wyspy. Rosły tam dęby, jesiony, graby, klony, lipy i inne gatunki liściaste, a sosny i świerka było bardzo mało.
W przeciwieństwie do części północnej teren na południe od doliny Czarnej Hańczy uległ już wtedy większym przekształceniom. Znane nam sianożęci w dolinie Hańczy, nad jeziorem Okrągłe oraz w okolicy Płociczna stawały się często ośrodkami późniejszego osadnictwa. Podobnymi ośrodkami były rudy i smolarnie. Ruda na Hrudzie (dzisiejsza Gawrychruda) już około 1660 r. składała się z dymarki, kuźni, warsztatów, koła wodnego i osady rudników z ogrodami. Jej negatywny wpływ - prowadzenie dużych zrębów - na okoliczne lasy był znaczny, choć przestrzennie ograniczony. Znacznie mniejsze ubytki w drzewostanach powodowały smolarnie, np. ta w okolicy Płociczna, gdyż do wyrobu smoły użytkowano tylko karpinę, wykroty i uschnięte drzewa.
Wydaje się, że na przełomie XVI/XVII w. zaczął się zmniejszać w drzewostanach udział dębu i lipy w wyniku wybiórczego wycinania tych gatunków ze wszystkich lasów królewskich, jak o tym wspomina ordynacja puszcz z 1641 r.
W sumie można przyjąć, że przed 1667 r. nie pokryte lasem było 6-10% całego terenu, na co składał się w 3-5% teren z natury bezleśny i 3-5% teren odlesiony jeszcze w pierwszej połowie XVII w.
W dniu 6.01.1667 r. król Jan Kazimierz wystawił pierwszy przywilej fundacyjny na założenie klasztoru kamedułów w Wigrach. Już około 1670 r. kameduli odlesili okoliczny teren i założyli dwie osady: Magdalenowo i Burdyniszki. Około 1700 r. powstała cała grupa nowych wsi i osad: folwark stary (obecnie Stary Folwark), folwark nowy (obecnie Czerwony Folwark) i osada rybaków w Bryzglu. Około 1715 r. założono Cimochowiznę, ok. 1726 r. Piertanie, ok. 1740 r. Tartak, Leszczewo, Leszczewek, Remieńkiń i Starą Żubrówkę, ok. 1745 r. Wasilczyki, Sobolewo, Krzywe oraz osady rybaków Słupie i Białe. Między rokiem 1760 i 1765 założono także Krusznik, Czerwony Krzyż, Ryżówkę i folwark Huta. W ten sposób powstał zasadniczy zrąb osadniczy, istniejący do chwili obecnej.
Rozbudowa i unowocześnianie rud i pieców smolnych powodowały zwiększanie degradacji lasów. Podobnie destrukcyjny wpływ miały potasznie, z których każda produkowała po około 23 ton potażu rocznie, wykorzystując przy tym ponad 8 tys. m3 drewna takich najcenniejszych gatunków liściastych, jak klony, wiązy i jesiony. Zmniejszanie się ilości cennych drzew liściastych pogłębiało masowe wykorzystywanie jesionu, dębu i lipy na wyrób sprzętów domowych. Nie mogła tego zrekompensować ochrona pojedynczych egzemplarzy staonad 400 barci, podczas gdy 50 lat wcześniej dobrze ponad tysiąc.
Koniec "epoki" kamedułów wiąże się z kasatą dóbr zakonu w 1795 r. przez Prusy po III rozbiorze Polski. W wyniku działalności kamedułów najbardziej odlesione obszary znalazły się w północnej części omawianego terenu, co wynikło z bliskości szlaków komunikacyjnych oraz zajęcia pod uprawę położonych w pobliżu klasztoru najlepszych siedlisk leśnych. Natmiast część południowa uległa zmianie w mniejszym stopniu, przez co zarysowujący się w poprzednim okresie trend chronienia lasów na północy i użytkowania na południu został zahamowany, a nawet odwrócony.
Pewne wątpliwości, co do sposobu użytkowania wzbudza fragment terenu na południowym brzegu Wigier między jeziorem Staw a miejscowością Płociczno. Na starych mapach jest to obszar bezleśny, choć w żadnym ze źródeł pisanych nie wspomina się o odlesieniu i innym przeznaczeniu tej powierzchni. Można domniemywać, że związane to jest z zapotrzebowaniem na drewno ze strony Rudy na Hrudzie. W sumie w wyniku prawie 130 letniej działalności kamedułów lesistość interesującego nas terenu spadła do około 74%. Jednolity do tej pory kompleks leśny uległ prawie rozerwaniu na odcinku między Wigrami a Krasnem i w okolicach Płociczna. Zwiększył się znacznie względny udział borów mieszanych, gdyż znacząca część siedlisk grądowych została odlesiona, a na pozostałej powierzchni leśnej nastąpiły zauważalne zmiany jakościowe, sprowadzające się do wzrostu roli drzew iglastych (sosny i świerka). Wyrównały się różnice w odlesieniu między północą i południem, a cały kompleks utracił częściowo swój pierwotny dotychczas charakter.
Około 1800 r. założono Rosochaty Róg. Wieś ta rozwijała się wolno i do 1840 r. jej powierzchnia nie przekroczyła 40 ha. Główny kierunek osiedleń koncentrował się teraz na powiększaniu dawniej założonych wsi i tworzeniu nowych pastwisk. W wyniku tych procesów poszerzyły się bezleśne "korytarze" koło Płociczna oraz między Wigrami i Krasnem, a także powstała nowa luka między Bryzglem i Atenami.
W zakresie gatunków budujących drzewostan nie nastąpiły większe zmiany. Ogólna lesistość terenu spadła do 66%, na co wpłynęło odlesienie na początku XIX w. około 10% i ponowne zalesienie 2% powierzchni na południowym brzegu jeziora Wigry.
Tak więc etap ten był prostą kontynuacją okresu poprzedniego z jedną istotną różnicą - pojawiły się pierwsze elementy nowoczesnej gospodarki leśnej.
Założenie w 1845 r. Mikołajewa i około 1850 r. wsi Zakąty zakończyło tworzenie nowych jednostek osadniczych na tym terenie. Warto wspomnieć, że pod wieś Mikołajewo wycięto las, w którym rosły ostatnie na tym terytorium cisy.
Chaotyczne do tej pory zalesianie i odlesianie ustąpiło miejsca gospodarce planowej. Wiązało się to z pierwszym urządzeniem lasu w 1840 r. oraz z melioracjami, które rozpoczęły się także w tym okresie. Właśnie w związku z nimi wycięto ostatnie pozostałości lasów w dolinie rzeki Hańczy powyżej Sobolewa i poniżej Burdeniszek oraz między miejscowością Piertanie i jeziorem Żubrowo, a ich siedliska olsowe w znacznej części zamieniono na łęgowe i założono trwałe pastwiska.
Urządzenie lasów związane było z podzieleniem puszczy na oddziały po około 100 ha. Wprowadzona równolegle rębnia dzielnicowo-obiegowa oraz sztuczne zalesianie szyszkami doprowadziły do powstania ogromnych powierzchni jednowiekowych monokultur sosnowych, często na niewłaściwym siedlisku.
W lasach otaczających parafię krasnopolską rosły w 1784 r. dęby, klony, jesiony, brzozy, olchy, lipy oraz sosny i świerki. Lasy te występowały na identycznych siedliskach i były identycznie użytkowane, jak lasy otaczające Wigry, można więc przyjąć, że w tym okresie i skład gatunkowy drzewostanów wigierskich był identyczny. Tymczasem już około 1854 r. w leśnictwie Suwałki dominował wysokopienny las sosnowy, a około 1880 r. na Cimochowiźnie rosły już tylko sosny, świerki, brzozy i osiki.
Zmniejszanie się udziału gatunków drzew liściastych (szczególnie lipy) wraz z reorientacją priorytetów w kierunku pozyskania wyłącznie masy drzewnej doprowadziło do podkpania tradycyjnych form użytkowania lasu, przede wszystkim bartnictwa. Jeszcze w 1827 r. w lasach całej guberni augustowskiej było prawie 18.000 barci, natomiast około 1850 r. było ich poniżej 8.000, z czego większość w okolicach Augustowa. Zniknęły również w tym czasie piece smolne.
Kolejną konsekwencją urządzenia lasu z 1840 r. była zmiana granicy leśno-rolnej. I tak o ile w okresie wcześniejszym grunty rolne odpowiadały siedliskom żyźniejszym, omijając tereny nieprzydatne pod uprawę, o tyle po 1840 r. zaczęły przybierać regularne formy geometryczne.. Doszło więc do skrócenia długości granicy przypadającej na jednostkę powierzchni pola, najbardziej widoczne na Wysokim Wągle, gdzie zjawisko to osiągnęło wartość prawie 27% przy nieznacznym tylko wzroście bezwzględnej wielkości pól.
Między 1854 a 1900 rokiem nie nastąpiły żadne poważniejsze zmiany w powierzchni leśnej. W latach 1900-1905 zlikwidowano wsie Wasilczyki, Białe i Słupie, a ich grunty (ponad 700 ha) zalesiono. W ten sposób lesistość terenu wzrosła do ponad 62% i nie zmieniła się już do końca omawianego okresu, mimo rabunkowych wyrębów w trakcie I wojny światowej. Tylko w jednym nadleśnictwie Suwałki wycięto wówczas prawie 1.200 ha lasu. W celu przerobu takiej masy drzewnej Niemcy wybudowali istniejące po dziś dzień tartak w Płocicznie i leśną kolejkę wąskotorową.
Ogólnie można stwierdzić, że w ciągu tak krótkiego, trwającego poniżej 80 lat okresu nastąpiła całkowita zmiana sposobu wykorzystania, stopnia zagospodarowania i przyrodniczych walorów omawianych obszarów leśnych. Większość z tych zmian dokonała się jeszcze w XIX w., a ich efekty w postaci określonego rozmieszczenia lasu czy składu gatunkowe drzewostanów są widoczne nawet dzisiaj.
Ostatni z wydzielonych okresów przez długi czas był w zasadzie prostą kontynuacją poprzedniego. Wytworzonych stosunków nie zmieniło ani nowe urządzenie i podział powierzchniowy lasu z lat 1931-1932, ani gradacje szkodników z lat 1921-1924, 1934, 1947-1951. Jedyną konsekwencją tych zdarzeń było obniżenie się średniego wieku drzewostanów.
Stosunkowo długo nie ulegał zmianom stopień lesistości. Taki stan utrzymywał się do końca lat sześćdziesiątych, kiedy to rozpoczęto wykup słabych siedliskowo gruntów rolnych i dolesianie znacznych obszarów, a poszczególne partie lasu zaczęły pełnić funkcje ochronne.
Od początku lat 60-tych lesistość obszaru wzrastała, co było wynikiem zalesień w okolicy Płociczna, Gawrychrudy, Czerwonego Krzyża i Krusznika, przy odlesieniach mniejszych od jednego procenta.
Podsumowując wszystko, co było dotychczas powiedziane śmiało można stwierdzić, że proces przemian powierzchni leśnej okolic jeziora Wigry nie odbiegał w ogólnych zarysach od schematu znanego z innych rejonów kraju. Rozpoczął się on tylko nieco później i nie przybrał tu zbyt intensywnych form.
Głównym kierunkiem odlesiania był kierunek od aktywnego centrum ku peryferiom, przy czym niewielkie początkowo "wyspy bezleśne" rozrastały się i łączyły z innymi, dzieląc lity kompleks leśny na izolowane fragmenty. Proces ten dominował do końca XIX w. i nie przebiegał równomiernie. Dość długie okresy, w trakcie których zmiany lesistości były niewielkie, przeplatały się z krótkimi, aczkolwiek intensywnymi okresami odlesień, przede wszystkim w latach 1740-1760 oraz 1840-1850. W pierwszym przypadku wiązało się to z działalnością kamedułów, w drugim - z osadnictwem rosyjskim.
Po 1900 r. proces ten został odwrócony. Obszary pokryte lasem zaczęły wzrastać, choć także w sposób niejednostajny. Towarzyszyły temu pewne odlesienia, ale ich powierzchnia stanowiła tylko niewielki procent zalesień i była nieporównywalnie mała w stosunku do odlesień z okresów poprzednich.
Około 20% całego terenu zostało ponownie zalesione, przy czym nie zdarzyło się, aby ta sama powierzchnia została dwa razy trwale odlesiona i przeszła do innego rodzaju użytkowania. Należy także zwrócić uwagę na fakt, że około 70% obecnej powierzchni leśnej analizowanego obszaru, nigdy nie wyszła w przeciągu ostatnich 400 lat z użytkowania leśnego.
Powolna w sumie ewolucja charakteru lasów, zachodząca od XIV w. do XIX w., została gwałtownie przyspieszona (a drzewostan uległ głębokim przeobrażeniom) po 1840 r. w związku z rozpowszechnieniem się przemysłowej eksploatacji drewna iglastego.