Zgromadzenie Ogólne potwierdzając podstawowe cele Narodów Zjednoczonych, a szczególnie utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój przyjaznych stosunków między narodami i realizację współpracy międzynarodowej w rozstrzyganiu problemów międzynarodowych w dziedzinach ekonomicznej, społecznej, kulturalnej, technicznej, intelektualnej lub humanitarnej,
świadome, że
a) ludzkość jest częścią przyrody i życie zależy od nieprzerwanego funkcjonowania systemów naturalnych, które są źródłem energii i środków żywności;
b) cywilizacja ma swoje korzenie w przyrodzie, która kształtowała kulturę ludzką i wpływała na wszelkie dzieła artystyczne i naukowe, a człowiek żyjąc w harmonii z przyrodą ma najlepsze możliwości rozwijania swojej twórczości, odprężenia się i organizowania wolnego czasu;
przekonane, że
a) każda forma życia jest wyjątkową i zasługuje na szacunek, jakakolwiek byłaby jej użyteczność dla człowieka, i aby uznać istotną wartość innych organizmów żyjących, człowiek powinien kierować się kodeksem moralnym postępowania;
b) człowiek może, przez swoje czyny lub przez ich następstwa, przekształcać przyrodę i wyczerpać jej zasoby, dlatego też powinien w pełni uznać, że pilne jest utrzymanie równowagi i jakości przyrody oraz chronienie zasobów naturalnych;
przekonane, że
a) trwałe korzyści, jakie mogą być uzyskane z przyrody, są funkcją utrzymania procesów ekologicznych i systemów istotnych dla utrzymania życia, jak również rozmaitości form organizmów, które człowiek naraża na niebezpieczeństwo przez nadmierną eksploatację lub przez burzenie naturalnego środowiska;
b) degradacja naturalnych systemów, która wynika z nadmiernego zużycia i z nadużywania zasobów przyrodniczych, jak również z niezdolności wprowadzenia między ludami i państwami właściwego ładu ekonomicznego - prowadzi do upadku struktur ekonomicznych, socjalnych i politycznych cywilizacji;
c) wyścig za zasobami rzadkimi jest źródłem konfliktów, podczas gdy ochrona przyrody i jej zasobów zmierza do sprawiedliwości i przyczynia się do utrzymania pokoju, a ochrona będzie zapewniona tylko wówczas, kiedy ludzkość nauczy się żyć w pokoju oraz zrezygnuje z wojny i zbrojeń;
potwierdzając, że człowiek powinien uzyskać umiejętności pożądane dla utrzymania i rozwijania możliwości użytkowania zasobów naturalnych, chroniąc przy tym gatunki i ekosystemy w interesie obecnych i przyszłych generacji;
niezachwianie przekonane o potrzebie podejmowania właściwych środków na poziomach krajowym i międzynarodowym, indywidualnym i zbiorowym, prywatnym i publicznym - w celu chronienia przyrody oraz popierania współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie,
przyjmuje w tych celach niniejszą Światową Kartę Przyrody, która proklamuje następujące zasady ochrony, zgodnie z którymi powinien być kierowany i oceniany każdy czyn człowieka, naruszający przyrodę.
1. Przyroda powinna być szanowana i jej istotne procesy nie powinny być zmieniane na gorsze.
2. Zdolność genetyczna życia na Ziemi nie będzie zagrożona; populacja każdego gatunku, dzikiego lub udomowionego, będzie utrzymana co najmniej na poziomie wystarczającym do przeżycia; środowiska potrzebne do tego celu będą chronione.
3. Te zasady ochrony będą zastosowane do każdej części powierzchni globu, lądu lub morza; specjalna ochrona będzie przyznana częściom, które są unikatowe, wzorcom reprezentatywnym całych zróżnicowanych typów ekosystemów oraz siedliskom gatunków rzadkich lub zagrożonych.
4. Ekosystemy i organizmy, tak samo jak zasoby lądowe, morskie i atmosferyczne, jakie użytkuje człowiek, będą zarządzane w taki sposób, aby zapewnić i utrzymać ich optymalną i ciągłą produkcyjność, jednakże bez, narażania nienaruszalności innych ekosystemów lub gatunków, z którymi one współistnieją.
5. Przyroda powinna być zabezpieczona przed pustoszeniem powodowanym przez wojnę lub inne wrogie działania.
6. W procesie podejmowania decyzji będzie uznawane, że zadośćuczynienie potrzebom każdego człowieka jest możliwe tylko przy zapewnieniu odpowiedniego funkcjonowania systemów naturalnych i przestrzeganiu zasad, wyrażonych w niniejszej Karcie.
7. W planowaniu i wykonaniu działań na rzecz rozwoju socjo-ekonomicznego będzie należycie uwzględniony fakt, że ochrona przyrody jest istotną częścią tych działań.
8. W opracowaniu planów długoterminowego rozwoju ekonomicznego, wzrostu zaludnienia i poprawy warunków życia będzie należycie uwzględniana zdolność, jaką mają systemy naturalne, długoterminowego zapewnienia trwania i zabezpieczenia bytu danym populacjom, uznając, że ta zdolność może być rozwijana dzięki nauce i technice.
9. Przeznaczenie części powierzchni globu do określonego użytkowania powinno być planowane z należytym uwzględnieniem ograniczeń fizycznych, produkcyjności i zróżnicowania biologicznego, jak również ich naturalnego piękna.
10. Zasoby naturalne nie powinny być trwonione, lecz użytkowane w miarę, jak dyktują to zasady wyrażone w niniejszej Karcie i to według następujących prawideł;
a) zasoby biologiczne nie będą użytkowane ponad ich naturalną zdolność odnawiania;
b) produkcyjność gleb będzie utrzymana lub poprawiana przez stosowanie środków zapewniających ich długoterminową urodzajność i procesy rozkładu organicznego oraz zapobiegających erozji, a także wszelkim innym formom degradacji;
c) zasoby, które nie są zużywane przez użytkowanie, włączając w to wodę, powinny być ponownie zużytkowane lub włączone do obiegu;
d) zasoby nieodnawialne, które są zużywane przez użytkowanie, powinny być eksploatowane z umiarem, z uwzględnieniem ich obfitości i możliwości racjonalnego przetwarzania w celach zużycia, oraz w zgodności ich eksploatacji z funkcjonowaniem systemów naturalnych,
11. Działania mogące szkodliwie oddziaływać na przyrodę powinny być kontrolowane i powinny być użyte najlepsze z nich będące w dyspozycji techniki, mogące zmniejszyć skalę ryzyka lub innych szkodliwych skutków dla przyrody, a szczególnie;
a) należy unikać działań, które narażają na powodowanie w przyrodzie szkód nieodwracalnych;
b) działania zawierające podwyższony stopień ryzyka dla przyrody powinny być poprzedzone pogłębionym zbadaniem, a popierający je powinni udowodnić, że korzyści przewyższą ewentualne szkody dla przyrody i w przypadkach, kiedy szkodliwe skutki tych działań są niedostatecznie znane, te ostatnie nie powinny być podejmowane;
c) działania mogące przynieść przyrodzie szkodę powinny być poprzedzone oceną ich następstw i badania dotyczące szkodliwego oddziaływania na przyrodę projektów rozwoju powinny być prowadzone z wystarczającym wyprzedzeniem; w przypadku ich podjęcia powinny one być zaplanowane i wykonane w taki sposób, aby zredukować do minimum szkodliwe skutki;
d) praktyczne działania odnoszące się do rolnictwa, pasterstwa, leśnictwa i rybołówstwa powinny być dostosowane do naturalnych właściwości i ograniczeń danych obszarów;
e) strefy zdegradowane w następstwie działalności ludzkiej należy przywrócić do stanu użyteczności w celach zgodnych z ich naturalnym potencjałem i dających się pogodzić z dobrobytem żyjącej tam ludności.
12. Należy unikać wszelkiego zrzutu substancji zanieczyszczających do systemów naturalnych, i:
a) jeśli nie jest możliwe uniknięcie tego, substancje te powinny być oczyszczone w miejscach ich wytworzenia przy wykorzystaniu najlepszych środków, będących w dyspozycji;
b) powinny być podjęte specjalne środki ostrożności, aby nie dopuszczać do zrzutu odpadów radioaktywnych i toksycznych.
13. Środki zmierzające do zapobieżenia, kontrolowania Snb ograniczenia katastrof przyrodniczych, plag i chorób, należy kierować do usuwania ich przyczyn oraz unikania powstawania wtórnych następstw, szkodliwych dla przyrody.
14. Zasady wyrażone w niniejszej Karcie powinny znaleźć wyraz w prawodawstwie i praktyce każdego Państwa, jak również na poziomie międzynarodowym.
15. Wiadomości odnoszące się do przyrody powinny być szeroko rozpowszechniane wszelkimi możliwymi środkami, a szczególnie przez nauczanie o środowisku, które powinno stać się istotną częścią ogólnej edukacji.
16. Wszelkie planowanie powinno, wśród swoich istotnych elementów, zawierać strategię ochrony przyrody, inwentarz ekosystemów i ocenę skutków polityki i działań projektowanych dla przyrody; te wszystkie elementy powinny być podawane do wiadomości ogółu przez właściwe środki przekazu i w odpowiednim czasie, aby rzeczywiście umożliwić konsultowanie i uczestniczenie w decyzjach.
17. Powinny być zapewnione środki finansowe, programy i struktury administracyjne, potrzebne dla osiągnięcia celów ochrony przyrody.
18. Bezustannie powinno się czynić wysiłki w celu pogłębienia znajomości przyrody dzięki badaniom naukowym, a także przez upowszechnianie informacji, uzyskiwanych bez jakichkolwiek ograniczeń.
19. Stan procesów naturalnych, ekosystemów i gatunków powinien być pilnie badany, aby można było możliwie najwcześniej ujawnić degradację lub zagrożenie, interweniować we właściwym czasie i łatwiej ocenić politykę ochrony.
20. Działań wojskowych, szkodliwych dla przyrody, powinno się unikać.
21. Państwa i w miarę możliwości inne władze publiczne, organizacje międzynarodowo, osoby prywatne, stowarzyszenia i przedsiębiorstwa:
a) będą współpracować w ochronie przyrody przez wspólne działania i właściwe akcje, zwłaszcza przez wymianę informacji i konsultacje;
b) będą ustanawiać normy dla produktów i procesów ich wytwarzania, mogących szkodliwie oddziaływać na przyrodę, a także metody oceny skutków tego oddziaływania;
c) będą wprowadzać w życie międzynarodowe zarządzenia prawne, dające się zastosować w celu zapewnienia ochrony przyrody i środowiska;
d) będą tak postępować, aby działania dokonywane w granicach ich jurysdykcji lub pod ich kontrolą, nie powodowały szkód w systemach naturalnych, położonych na terenie innych państw, ani w strefach położonych poza granicami krajowej jurysdykcji;
e) będą bronić i ochraniać przyrodę poza granicami krajowej jurysdykcji.
22. Uwzględniając w pełni suwerenność państw w stosunku do ich zasobów naturalnych, każde państwo powinno stosować postanowienia niniejszej Karty przez kompetentne organy i we współpracy z innymi państwami.
23. Każda osoba powinna mieć możność, zgodnie z prawodawstwem swego kraju, uczestniczenia indywidualnego lub z innymi osobami w opracowaniu decyzji, które dotyczą bezpośrednio jego środowiska i, w przypadku gdy ono ponosi szkody lub ulga degradacji, osobie tej zapewni się dostęp do środków odwołania w celu otrzymania za to odszkodowania.
24. Każdy jest obowiązany postępować zgodnie z dyspozycjami niniejszej Karty; każda osoba działająca indywidualnie, wspólnie z innymi osobami lub z tytułu swego udziału w życiu politycznym, powinna starać się zapewnić realizację celów i postanowień niniejszej Karty.
Początek dokumentu; proklamowanie "Karty"; historia "Karty"
(za: Chrońmy Przyrodę Ojczystą 1984, 3: 5-12, tłum. T. Szczęsny)