Epipactis palustris (L.) Crantz

Rodzina storczykowate - Orchidaceae

gatunek objęty ochroną ścisłą

Morfologia

Kruszczyk błotnyRoślina do 70 cm wysokości. Kłącze z długimi międzywęźlami. Czerwonawo nabiegła łodyga mocna, u góry gęsto owłosiona, z łuskami w nasadzie, skrętolegle ulistniona. Liście siedzące, 5-10, od jajowatolancetowatych do równowąskolancetowatych, dłuższe od międzywęźli. Luźny kwiatostan tworzy 8-15 zwisających, szeroko otwartych kwiatów, wyrastających w kątach przysadek podobnych do liści. Kwiaty na skręconych, czerwonawobrunatnych, omszonych szypułkach; warżka barwy różowobiałej, szeroka, z 2 wyraźnie oddzielonmi częściami połączonymi ruchomo. Działki okwiatu o barwie brudnozielonej, brązowofioletowej czasem białej z różowymi smugami, lancetowate lub jajowate. Zalążnia do 15 mm długości, barwy brunatnoczerwonej, omszona. Prętosłup białawy. Owocem torebka długości do 20 mm.

Rozmieszczenie ogólne

Gatunek eurosyberyjski. Jego zasięg obejmuje prawie całą Europę (po środkową Skandynawię na północy), Azję (po góry Ałtaj i jezioro Bajkał), i północną Afrykę.

Rozmieszczenie w Polsce

Występuje na terenie całego kraju, lecz miejscami rzadki. W górach sięga po regiel górny. Najwyżej położone stanowisko zanotowano w Gorcach (Czoło Turbacza 1230 m n.p.m.). mapa występowania

Stwierdzony w parkach narodowych: występowanie w PN

Siedliska

Rośnie na terenach podmokłych. Preferuje eutroficzne gleby hydrogeniczne oraz semihydrogeniczne zasobne w węglany, o odczynie słabo kwaśnym do zasadowego (pH 5,0-7,7) (torfowych torfowisk niskich i przejściowych, mułowych, murszowych oraz czarnych ziemiach i glebach gruntowo-glejowych). Pojawia się też na rędzinach gipsowych oraz rędzinach i pararędzinach zasobnych w wapń wytworzonych z wapieni i piaskowców fliszowych.

Fitocenozy

Gatunek charakterystyczny dla torfowisk niskich (rząd Caricetalia davallianae). Spotykany też na mokrych łąkach trzęślicowych należących do związku Molinion, jak również w lasach łęgowych (związek Alno-Padion).

Biologia

Bylina. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Kwiaty zapylają pszczoły, osy i trzmiele. Nasiona dojrzewają od lipca do września. Rozmnaża się zarówno generatywnie jak i wegetatywne za pośrednictwem rozłogów. Zawiera glikozyd loroglosynę.

Wielkość populacji

Populacje tworzy zwykle od kilkunastu do kilkudziesięciu osobników.

Zagrożenie

Gatunek został zamieszczony na polskiej "czerwonej liście" z kategorią V jako narażony na wyginięcie. Główne zagrożenie dla kruszczyka błotnego stanowi osuszanie terenów podmokłych oraz zarastanie podmokłych łąk trzciną, krzewami i drzewami, w wyniku zaprzestania ich użytkowania. Na niektórych stanowiskach (np. w okolicach Ojcowa) gatunek wyginął zupełnie.

Ochrona

Gatunek podlega ścisłej ochronie. Część stanowisk znajduje się na terenie parków narodowych i w rezerwatach, zwłaszcza torfowiskowych. Dla zabezpieczenia kruszczyka błotnego konieczna jest ochrona całego biotopu, w którym występuje.

Ważniejsze piśmiennictwo

Zobacz także

Opracowanie

<<< lista gatunków >>>