temat: Malina moroszka

Rubus chamaemorus L.

Rodzina różowate - Rosaceae

Morfologia

Roślina o wysokości 5-30 (40) cm. Kłącze długie, płożące się, z pędami płonnymi pełzającymi. Pojedyncze pędy kwiatowe wzniesione, z łuskowatymi listkami w dolnej części, z 1-4 liśćmi u góry. Liście na długich ogonkach, spodem jaśniejsze, z blaszką nerkowatą, sfałdowaną, zazwyczaj z 5 klapami, na brzegu karbowano piłkowaną. Na szczycie pędów pojedyncze kwiaty ok. 2 cm średnicy, męskie większe od żeńskich. Działki kielicha wygięte do tyłu. Płatki korony w liczbie 5, barwy białej, o zarysie odwrotnie jajowatym. Słupki liczne. Owoc soczysty, pestkowiec, o barwie najpierw czerwonej, później żółtawoczerwonej.

Rozmieszczenie ogólne

Północna Europa, góry środkowej Europy (wyłącznie Karkonosze i Góry Izerskie), Azja i Ameryka Północna. W Polsce malina moroszka ma południową granicę zwartego zasięgu.

Rozmieszczenie w Polsce

Jest gatunkiem rzadkim, ograniczonym do Pomorza Zachodniego i Wschodniego, oraz Sudetów. Na Pomorzu dochodzi na południe po linię: Świnoujście - Tuchola - Morąg - Górowo Iławskie. Poza tę linię wykracza na nielicznych, rozproszonych stanowiskach.

Stwierdzony w parkach narodowych:

Siedliska

Miejsca świetliste, otwarte lub częściowo zacienione, torfowiska, wrzosowiska. Rośnie na mokrych, dystroficznych glebach torfowych torfowisk wysokich, charakteryzujących się odczynem bardzo kwaśnym lub kwaśnym (pH 3,5-5,0).

Fitocenozy

Wchodzi w skład torfowisk wysokich należących do związku Oxycocco-Empetrion, a lokalnie (Karkonosze) jest charakterystyczny dla zespołu Empetro-Trichophoretum austriaci. Spotykany też w borze bagiennym Vaccinio uliginosi-Pinetum.

Biologia

Bylina. Jest rośliną dwupienną. Okres kwitnienia przypada w czerwcu. W rozsiewaniu nasion głównie uczestniczą ptaki. W Polsce w optymalnych warunkach siedliskowych kwitnie i owocuje.

Wielkość populacji

Populacje zwykle tworzy od kilkudziesięciu do kilkuset osobników. Do najobfitszych w Polsce należą stanowiska znajdujące się w rezerwatach ("Zielony Mechacz", "Osiek II", "Janiewickie Bagno") i w Słowińskim Parku Narodowym.

Zagrożenie

Główne źródło zagrożenia stanowi dla gatunku osuszanie torfowiski ich eksploatacja. Część stanowisk notowanych w XIX nie istnieje. Gatunek zamieszczony w polskiej "czerwonej księdze" jako gatunek zagrożony wyginięciem (kategoria EN).

Ochrona

Od 1983 r. gatunek objęty ścisłą ochroną. Ponadto liczne stanowiska znajduje się w parkach narodowych i rezerwatach.

Ważniejsze piśmiennictwo

Chrzanowski T. 1992. Rozmieszczenie, zasoby i warunki występowania maliny moroszki Rubus chamaemorus na terenie Obwodu Ochronnego Kluki w SłowińskimParku Narodowym. Chroń. Przyr. Ojcz. 48, 6: 43-53.
Fabiszewski J., Pałczyński A. 1970. Skalnica śnieżna i malina moroszka w Karkonoskim Parku Narodowym. Chroń. Przyr. Ojcz. 26, 2: 28-31.
Kruszelnicki J., Fabiszewski J. 1993. Rubus chamaemorus L. - malina moroszka. W: Polska Czerwona Księga Roślin. Red. K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa. Inst. Bot. im. W. Szafera, PAN, Inst. Ochrony Przyr. PAN, Kraków, s. 92-93.
Kruszelnicki J., Fabiszewski J. 2001. Rubus chamaemorus L. - malina moroszka. W: Polska Czerwona Księga Roślin. Red. R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki. Inst. Bot. im. W. Szafera, PAN, Inst. Ochrony Przyr. PAN, Kraków, s. 192-194.
Obidowicz A. 1969. Nowe stanowiska Rubus chamaemorus L. na terenie woj. olsztyńskiego. Fragm. flor. et geobot. 15, 1: 59-61.
Olkowski M. 1963. Nowe stanowisko Rubus chamaemorus L. na torfowisku wysokim koło Józefowa w powiecie Pasłęk. Fragm. flor. et geobot. 9, 4: 379-381.
Panfil J. 1969. Projektowany rezerwat torfowiskowy "Osiek II" dla ochrony stanowiska maliny moroszki. Chroń. Przyr. Ojcz. 25, 3: 46-48.
Panfil J. 1970. Nowe stanowisko maliny moroszki Rubus chamaemorus. Chroń. Przyr. Ojcz. 26, 2: 37.
Piotrowska H., Żukowski W. 1973. Malina moroszka Rubus chamaemorus w Słowińskim Parku Narodowym. Chroń. Przyr. Ojcz. 29: 63-67.
Trzeciecki E. 1958. Nowe stanowisko maliny moroszki pod Braniewem. Chroń. Przyr. Ojcz. 14, 3: 29-30.

Zobacz także

Opracowanie

prof. dr hab. Halina Piękoś-Mirek - Instytut Ochrony Przyrody PAN
prof. dr hab. Zbigniew Mirek - Instytut Botaniki PAN
mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autorów.

<<< lista gatunków >>>