Aquilegia vulgaris L.

Rodzina jaskrowate - Ranunculaceae, gatunek objęty ochroną ścisłą

Morfologia

Orlik pospolityRoślina 30-80 cm wysokości. Kłącze krótkie i grube. Rozgałęziona łodyga skąpo ulistniona, nieco owłosiona, niekiedy gruczołowato, kilkukwiatowa (rzadko 1 kwiat). Liście od spodu sinawe, odziomkowe na długich ogonkach, zwykle podwójnie 3-listkowe. Listki wcinane lub karbowane. Łodygowe liście krótko ogonkowe, mniejsze i słabiej wcinane. Kielich tworzy 5 działek, długości do 2,5 cm, podobnych do płatków korony. Płatki korony (miodniki) w liczbie 5, do 3 cm długości, z długą, hakowato zagiętą ostrogą każdy. Liczne pręciki. Słupki 5-6, owłosione. Owoce (mieszki) o długości ok. 3 cm wraz z dzióbkiem. Nasiona barwy czarnej, lśniące.

Rozmieszczenie ogólne

Zasięg występowania obejmuje prawie całą Europę (na północy po Skandynawię), północną Afrykę i umiarkowaną strefę Azji.

Rozmieszczenie w Polsce

Występuje w rozproszonych stanowiskach na niżu i w górach (po regiel górny). Najwyżej położone stanowisko -Tatry 1250 m n.p.m. mapa występowania

Stwierdzony w parkach narodowych: występowanie w PN

Siedliska

Rośnie w świetlistych lasach liściastych i zaroślach. Ponadto występuje na zrębach i polanach. W górach u podnóży skał oraz na utrwalonych piargach. Spotykany na różnych podtypach rędzin węglanowych zarówno czystych i mieszanych z lessem, jak i na madach rzecznych oraz na glebach brunatnych (wytworzonych ze skał węglanowych, piaskowców fliszowych, piasków rzecznych i polodowcowych, z glin zwałowych). Gleby te charakteryzują się odczynem od słabo kwaśnego do zasadowego (pH 3,4-7,6). Są suche lub słabo wilgotne.

Fitocenozy

Występuje najczęściej w ciepłolubnych dąbrowach z rzędu Quercetalia pubescentis, a także w ciepłolubnych buczynach storczykowych ze związku Cephalanthero-Fagion. Spotykany w ciepłych grądach Tilio-Carpinetum jak również w zaroślach kserotermicznych ze związku Berberidion.

Biologia gatunku

Bylina. Kwitnie od maja do lipca. Kwiaty przedprątne, zapylane są przez trzmiele Bombus hortorum i B. agrorum. Możliwe jest samozapylenie. Roślina o właściwościach trujących i leczniczych. Zawiera alkaloidy, glikozydy i kumarynę.

Wielkość populacji

Populacje tworzy kilka do kilkudziesięciu osobników, rosnących zwykle w rozproszeniu.

Zagrożenie

Ze względu na atrakcyjny wygląd, orlik pospolity jest narażony na zrywanie lub wykopywanie i przesadzanie do ogródków. Był też pozyskiwany jako roślina lecznicza.

Ochrona

Gatunek jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Ponadto część jego stanowisk występuje na obszarach parków narodowych.

Ważniejsze piśmiennictwo

Zobacz także

Opracowanie

<<< lista gatunków >>>