Woj. małopolskie, powiat nowosądecki, gmina Muszyna, miejscowość Złockie, powyżej
ostatnich zabudowań, potok Złocki (a. Złocki Potok), część górna, przy drodze
do Jastrzębika, ok. 200 m na płn. od przydrożnej kapliczki znajdującej się na
wzniesieniu w pobliżu wsi. Teren Popradzkiego Parku Krajobrazowego.
Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, Podprowincja: Zewnętrzne Karpaty
Zachodnie, makroregion: Beskidy Zachodnie, mezoregion: Beskid Sądecki.
Prowincja: Górska, Środkowoeuropejska, Podprowincja: Karpacka, Dział: Karpaty
Zachodnie, Okręg Beskidy, Podokręg Sądecki, piętro
regla dolnego.
Obszar objęty ochroną i jego otoczenie znajdują się w strefie płaszczowiny magurskiej, która jest silnie zaburzona tektonicznie. Wzdłuż płaszczyzny nasunięcia w obrębie antyklinalnej struktury i poprzecznych do niej uskoków, kontaktują tu utwory fliszu należące do różnowiekowych formacji (górna kreda - eocen) podjednostki krynickiej, wydzielonej w obrębie jednostki (płaszczowiny) magurskiej. Odsłaniają się one w zboczach wcięć potoków i wąwozów. Cechą szczególną tych okolic jest występowanie licznych źródeł o typie szczaw z intensywnym uwalnianiem dwutlenku węgla.
Zjawisko ekshalacji CO2 w dolinie Potoku Złockiego jest wyraźne i bardzo efektowne. Objawia się ono głośnym bulgotaniem wody lub błota, wywoływanym wydobywaniem się z głębi banieczek gazu i ich pękaniem. Towarzyszy temu syczący odgłos, a w suchych miejscach można usłyszeć dudnienie. Gaz zawiera około 99% CO2, a pozostałe składniki to głównie CH4 i N2. Mofetą określa się zjawisko i miejsce wydobywania się gazu wulkanicznego z podłoża w atmosferę; ilość ulatniającego się gazu wynosi tu ok. 15 tys. m3/dzień. Takie stężenie tego gazu stwarza zagrożenie dla życia. Zawarty jest on głównie w naturalnych wypływach wód lub gromadzi się pod pokrywą wody. Wypływy wód są źródłami mineralnymi typu szczaw wodorowęglanowych, wapniowych, żelazistych lub żelazistych, manganowych. Wokół "bulgotek" osadza się rdzawy, galaretowaty osad tzw. ochra lub wg dawnej nazwy - rudawka. Koloidalny osad oprócz tlenków żelaza, które go zabarwiają w odcieniach czerwonych i żółtych, zawiera domieszkę minerałów pochodzących z rozłożenia piaskowców i łupków pod wpływem dwutlenku węgla i bakterii.
Chroniony fragment doliny Potoku Złockiego ma przebieg płn. -płd., długość ok. 0,5 km i jest wgłębiony 6 - 11 m. Jego płaskie, nie zalesione dno o szerokości do 10 m jest podmokłe i zabagnione, z kilkoma ekshalacjami (mofetami) dwutlenku węgla w obrębie źródeł i miejsc podmokłych, zabagnionych. Prawobrzeżne (zachodnie) zbocze doliny, równoległe do drogi, jest zalesione i stromo nachylone (30-40º). Przeciwległe zbocze natomiast jest w wielu miejscach ukształtowane przez ruchy masowe o małym i płytkim zasięgu, a ponad nim są łąki i pola uprawne. Dopiero w południowo-wschodniej części obszaru do doliny uchodzi zalesiony wąwóz.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Obiekt znajduje
się w płd. części Regionu Karpackiego (GK).
i należy do piętra umiarkowanie
chłodnego. Na dnie doliny klimat stosunkowo bardziej wilgotny. Podczas bezwietrznej
pogody następuje akumulacja i stagnacja CO2 tuż nad powierzchnią
bowiem jego gęstość jest większa od gęstości powietrza. Brak tlenu spowodowany
koncentracją gazu wytwarza środowisko utrudniające oddychanie i niebezpieczne
dla życia, co należy mieć na uwadze w czasie zwiedzania obiektu.
Potok Złocki jest lewobrzeżnym dopływem potoku Szczawnik, który wpada do Popradu w Muszynie. W górnej części jest on zasilany źródłami mineralnymi typu szczaw.
W dolinie - gleba bagnista, a na zboczach szkieletowa i gliniasto-piaszczysta.
Roślinność siedlisk wilgotnych i błotnych; na dnie doliny dominują kępy sitowia leśnego (Scirpus silvaticus) i wierzb. Prawobrzeżne zbocze i fragment bocznego wąwozu pokrywa las mieszany z dużym udziałem sosny i modrzewia.
W bezpośrednim otoczeniu ekshalacji CO2 brak roślinności, a w dalszym jest ona bujna i zróżnicowana gatunkowo. Występuje tu również mikroflora - sinice, okrzemki i bakterie; masowo Ferribacterium, która przyczynia się do wytrącania związków żelaza wchodzących w skład ochry.
Górne rozgałęzienia Potoku Złockiego zaznaczają się wąskimi wcięciami. Wychodzą one na falistą wierzchowinę zajętą przez torfowisko, które okresowo było eksploatowane. W jego obrębie, jak również na brzegach i w dnach sąsiednich cieków występują źródła mineralne. Były one od dawna przedmiotem zainteresowania, podobnie jak ekshalacje dwutlenku węgla, z przeznaczeniem dla lecznictwa, produkcji wód mineralnych i tzw. suchego lodu (zestalony dwutlenek węgla).
Zachowanie naturalnych źródeł i ekshalacji dwutlenku węgla jako zjawiska o typie mofet.
Obiekt łatwo dostępny, przy drodze ze Złockiego do Jastrzębika. Dojazd do Muszyny i stąd ok. 6 km drogą najpierw do rozwidlenia potoku Szczawnik szlakiem turystycznym zielonym na Jaworzynę Krynicką (ok. 1,5 km), a następnie drogą wzdłuż Potoku Złockiego (ok. 4,5 km). Bliższe jest dojście od górnej części wsi Jastrzębik (ok. 1 km). Zejście do doliny od strony wschodniej, poniżej przepustu potoku nad drogą. Obserwację mofet należy prowadzić z zachowaniem ostrożności z uwagi na stężenie wydzielanego dwutlenku węgla. Należy oznakować obiekt i szlak jego zwiedzania z ograniczeniami poruszania się po dnie doliny.
Przy zwiedzaniu obowiązują ograniczenia art. 31a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).
Obiekt po raz pierwszy zaproponowany do ochrony jako rezerwat (1996 r.), ale ostatecznie zatwierdzono jako pomnik przyrody im. Prof. Henryka Świdzińskiego - upamiętniając w ten sposób nazwisko geologa i odkrywcy mofety, zasłużonego badacza geologii i wód mineralnych okolic Krynicy.
Obiekt pod nadzorem Zarządu Popradzkiego PK oraz Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Krakowie.
Rozp. nr 48 Wojewody Nowosądeckiego z dn. 7. 12. 1998 r. o uznaniu za pomnik przyrody; Zał. do Rozp. nr 1/9.
Wysypywanie odpadów w północnej części obiektu i wzdłuż drogi, wydeptywanie ścieżek schodzących na dno doliny, niszczenie otoczenia miejsc ekshalacji i źródeł.