MY, ponad półtora tysiąca przodujących działaczy i uczestników głęboko zaangażowanych w światowy ruch ochrony przyrody, zgromadzeni przez Światową Unię Ochrony Przyrody z okazji Czwartego Światowego Kongresu Parków Narodowych i Obszarów Chronionych w Caracas, Wenezuela, w dniach 10 -21 lutego 1992 r., przyjęliśmy niniejszą deklarację jako nasze przekonanie o kluczowym znaczeniu dobrze gospodarowanych parków narodowych i obszarów chronionych dla wszystkich ludzi.
przyroda ma istotną wartość i wymaga troski ze względu na swą użyteczność dla ludzkości;
przyszłość społeczeństw ludzkich zależy od tego, by ludzie żyli we wzajemnym pokoju i harmonii z przyrodą;
rozwój zależy od utrzymania różnorodności i produktywności życia na Ziemi;
to naturalne bogactwo podlega niszczeniu w niewyobrażalnym tempie, ponieważ gwałtowny wzrost liczby ludności, nierównomierna i często nieumiarkowana konsumpcja zasobów naturalnych, błędy i społecznie szkodliwy sposób rozwoju, globalne zanieczyszczenie oraz wadliwe systemy ekonomiczne, sprawiają, że przyszłość ludzkości jest obecnie zagrożona;
powyższe zagrożenia nie zostaną odwrócone dopóki problemy te nie zostaną rozwiązane, ekonomika wielu krajów nie zostanie wzmocniona, a ubóstwo nie zostanie przezwyciężone w procesie trwałego rozwoju:
wielu ludzi musi zmienić swój styl życia, a światowa społeczność musi adoptować słuszny sposób rozwoju, oparty na trosce o trwałe użytkowanie środowiska i zapewnienie ochrony systemów podtrzymujących życie w skali globalnej.
UWAŻAMY, że stworzenie efektywnie zarządzanych parków narodowych i innych obszarów, w których zagrożone środowiska naturalne, fauna i flora są chronione, winno posiadać najwyższy priorytet i powinno być realizowane w sposób uwzględniający potrzeby i udział lokalnych społeczeństw. Jest to sprawa decydująca o narastającym znaczeniu, ponieważ:
zabezpieczają wiele wyjątkowych w skali światowej obszarów o bogatym świecie żywej przyrody, naturalnym pięknie i znaczeniu kulturalnym, jako źródło inspiracji stanowią niezastąpione wartości dla krajów, do których należą;
pomagają utrzymać różnorodność ekosystemów, gatunków, różnorodność genetyczną oraz procesy ekologiczne (łącznie z regulacją odpływu i klimatu), które mają podstawowe znaczenie dla podtrzymania wszelakiego życia na Ziemi, jak też dla poprawy warunków społecznych i ekonomicznych ludzkości;
stanowią miejsce zamieszkania lokalnych społeczności o tradycyjnej kulturze i niezastąpionej znajomości przyrody;
mogą zachować krajobraz ukształtowany wskutek wielowiekowego współdziałania pomiędzy człowiekiem i środowiskiem naturalnym;
stanowią niezastąpioną wartość naukową, dydaktyczną, kulturalną, rekreacyjną i duchową;
dostarczają ważnych bezpośrednich i pośrednich korzyści dla lokalnej i narodowej gospodarki oraz stanowią model ciągłej ochrony, który może być zastosowany w praktyce na całym świecie.
DLATEGO TEŻ, mając na uwadze przesłanie "Troski o Ziemię. Strategii Trwałego Życia", "Strategii Globalnej Różnorodności Przyrodniczej" dyskutowanej w trakcie tegoż Kongresu, jak również wcześniejszych przesłań Światowej Strategii Ochrony Przyrody, Światowej Karty Przyrody oraz Światowej Komisji do spraw Środowiska i Rozwoju, MY, UCZESTNICY KONGRESU W CARACAS:
POTWIERDZAMY odpowiedzialność ludzkości za zachowanie świata żywego;
PODKREŚLAMY duchowe, społeczne, ekonomiczne, naukowe i kulturalne znaczenie parków narodowych i pozostałych rodzajów obszarów chronionych;
JESTEŚMY PRZEKONANI, że ochrona globalnej różnorodności przyrodniczej i osiągnięcie trwałego rozwoju zależy od efektywnych i energicznych działań w skali międzynarodowej zmierzających do przekształcenia światowego systemu gospodarczego i handlowego, i do powstrzymania globalnego zanieczyszczenia, które może pociągnąć za sobą zmianę klimatu;
USILNIE NALEGAMY na wszystkie rządy, władze regionalne i lokalne oraz instytucje międzynarodowe do włączenia obszarów chronionych jako integralnych części składowych polityki rozwoju, programów, planów i projektów;
ZACHĘCAMY społeczeństwa, organizacje pozarządowe oraz instytucje sektora prywatnego do aktywnego udziału w tworzeniu i zagospodarowaniu parków narodowych i obszarów chronionych;
USILNIE NAKŁANIAMY wszystkie rządy, władze lokalne, instytucje międzynarodowe oraz organizacje pozarządowe do informowania i kształcenia wszystkich grup społeczeństwa o znaczeniu obszarów chronionych, oraz korzyściach ekonomicznych, społecznych i środowiskowych, jakie wynikają, w celu stworzenia aktywnego wsparcia i współpracy dla ich ochrony;
DOMAGAMY SIĘ, ABY PRZEMYSŁ (włącznie z turystyką, rolnictwem, leśnictwem oraz pozyskaniem ropy naftowej i kopalin) zastosował najwyższej jakości środki ochrony środowiska naturalnego, które wykluczają niszczące oddziaływania na obszary chronione;
USILNIE NALEGAMY, by przemysł, zwłaszcza międzynarodowe korporacje i rządy, zagwarantował, że użytkowanie różnorodności przyrodniczej będzie się odbywać pod ścisłą kontrolą ustanowioną przez zainteresowane niezależne państwa;
PODKREŚLAMY żywotne znaczenie kształcenia środowiskowego i wzywamy wszystkie rządy do rozszerzenia i wzmocnienia jego programów, zwłaszcza w odniesieniu do parków narodowych i obszarów chronionych, przez stworzenie odpowiednich organizacji narodowych dla rozwoju i koordynacji działań w tym zakresie;
PODKREŚLAMY, że aczkolwiek parki narodowe i inne obszary chronione posiadają szczególne znaczenie, wszystkie lądy i morza winny być zagospodarowane w sposób zapewniający zachowanie (lub odtworzenie) najwyższych wartości środowiskowych;
ZWRACAMY UWAGĘ na konieczność współpracy międzynarodowej i umożliwienia zastosowania najnowszej wiedzy i najlepszej dostępnej technologii oddając ją do dyspozycji wszystkich państw, szczególnie zaś dla zagospodarowania obszarów chronionych znajdujących się w ich granicach.
Podjęły usilne starania dla konsolidacji i rozszerzenia narodowych systemów prawidłowo gospodarowanych obszarów chronionych wraz ze strefami ochronnymi i korytarzami ekologicznymi, tak by w roku 2000 mogły one zabezpieczyć w pełni reprezentatywne obszary lądowych, słodkowodnych, morskich i przybrzeżnych ekosystemów każdego kraju i zapewniły tym ekosystemom odpowiednią przestrzeń do przystosowania się w związku z zachodzącymi zmianami klimatu.
Zapewniły, by korzyści środowiskowe i ekonomiczne wynikające z istnienia obszarów chronionych były w pełni uwzględnione w strategii rozwojowej i narodowych systemach rozrachunkowych.
Do wsparcia polityki rozwoju narodowych obszarów chronionych, która winna uwzględniać zwyczaje i tradycje, zabezpieczać interesy ludności tubylczej, uwzględniać w pełni rolę i interesy zarówno mężczyzn, jak i kobiet oraz brać pod uwagę interesy dzieci zarówno obecnej, jak i przyszłych generacji.
Do zabezpieczenia efektywnych mechanizmów międzynarodowych, narodowych, regionalnych i lokalnych w zakresie administracyjnym, prawnym, rozrachunkowym oraz finansowym dla wsparcia już istniejących obszarów chronionych. Zagadnienia te winny być uznane za priorytetowe i podlegać regularnej rewizji.
Do przeznaczenia odpowiednich środków finansowych i materiałowych tak, by raz utworzone obszary chronione były zagospodarowane w sposób skuteczny zapewniający cele, dla których je powołano.
Do wzmocnienia edukacji środowiskowej i do zapewnienia szkolenia, które podniosłoby profesjonalizm w zagospodarowaniu obszarów chronionych.
Do ułatwienia stworzenia skutecznej i dostatecznej sieci organizacji pozarządowych współpracujących na poziomie lokalnym, narodowym i międzynarodowym nad przyszłymi celami parków narodowych i obszarów chronionych.
Do poznania znaczenia przemian demograficznych i ich następstw dla zachowania biologicznej różnorodności oraz do podjęcia stosownych działań dla zmniejszenia istniejącego zagrożenia.
Do stworzenia systemu finansowania ze środków publicznych badań i monitoringu, który pozwoli na doskonalenie planowania i zagospodarowania obszarów chronionych oraz ich wykorzystanie do badań zwiększających znajomość zagadnień dotyczących środowiska naturalnego.
Do rozwoju mechanizmów umożliwiających wszystkim grupom społeczeństwa, zwłaszcza zaś społecznościom lokalnym, współpracę w planowaniu, tworzeniu i zagospodarowywaniu obszarów chronionych, który umożliwiłby im równomierne uczestniczenie w kosztach i korzyściach.
Do aktywnego uczestnictwa w globalnych i regionalnych konwencjach i innych formach prawnych, programach, działaniach oraz procedurach wspierających ochronę lądowych, przybrzeżnych i morskich obszarów oraz zabezpieczenie ich biologicznej różnorodności.
Do energicznej współpracy dla zabezpieczenia lasów tropikalnych, szczególnie lasów w dorzeczu Amazonki jako rezerwuaru wyjątkowej różnorodności biologicznej, podlegających wyjątkowemu zagrożeniu.
Do wzmocnienia międzynarodowej współpracy technicznej i ekonomicznej, która umożliwi krajom rozwijającym się stworzenie i zagospodarowanie obszarów chronionych i zachowanie ich biologicznej różnorodności.
Do współpracy nad zachowaniem gatunków, ekosystemów i krajobrazów położonych po obydwu stronach granic państwowych i wymagających ochrony, poprzez współpracę sąsiadujących krajów.
UZNAJĄC, że działania na rzecz zabezpieczenia bogactw przyrody żywej i naturalnego piękna na Ziemi zależy od współpracy wszystkich ludzi, ZOBOWIĄZUJEMY SIĘ do wytężonej pracy nad wcieleniem w życie postanowień niniejszej Deklaracji.
PODKREŚLAJĄC, że utworzenie i zachowanie obszarów chronionych stanowi podstawę zachowania społeczeństwa ludzkiego i ochronę różnorodności biologicznej, PROSIMY PREZYDENTA REPUBLIKI WENEZUELI o przeniesienie tej Deklaracji na Zgromadzenie Światowe, które odbędzie się w Rio de Janeiro, w Brazylii, w czerwcu 1992 r., z propozycją, aby zawarte w niej wnioski zostały włączone do punktu 21 globalnego planu działania na następne stulecie.
Początek dokumentu; ogłoszenie Deklaracji; Kongresy parków narodowych
(tłum. : Cz. Okołów. 1992. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 11. 2, 3: 164-167.)