Zobacz: tekst Konwencji
Akty prawa międzynarodowego i inne dokumenty międzynarodowe związane z ochroną przyrody, w których stroną jest Polska lub które odegrały szczególnie istotną rolę w rozwoju ochrony przyrody na świecie oraz prawo Unii Europejskiej (wybór).
Wyłącznie przyrodniczych konwencji i porozumień międzynarodowych jest niewiele, gdyż większość aktów tego typu ma charakter regulacji kompleksowych, porządkujących szersze dziedziny współdziałania lub możliwości powstawania konfliktów, gdzie priorytetem są zwykle sprawy bezpieczeństwa, zdrowia ludzkiego lub gospodarcze, dla których ochrona przyrody jest ochroną zasobów dla stabilnego funkcjonowania gospodarki. Problematyka ochrony przyrody przewija się tam pośrednio lub w formie konkretnych zapisów. Spis uwzględnia również takie akty prawa.
Kolejność aktów uporządkowano wg daty wyłożenia do podpisu lub podpisania.
Jeśli data wejścia w życie danego aktu w stosunku do Polski, jest inna niż powszechnie przyjęta, podano obie daty. Jednak przyporządkowano dokument do daty powszechnie przyjętej. Wszystkie akty prawne przyjęte przez Polskę mają odnośniki (linki) do krajowych aktów ratyfikacyjnych, które uporządkowano w kolejności opublikowania, a w sytuacji braku ratyfikacji - wg dat podpisania lub złożenia deklaracji.
Spis ma pokazać dzieje, ciągłość i rozwój prawa, zawiera więc również akty, które utraciły moc, zwykle zastąpione nowymi regulacjami. Z tego też względu umieszczono w nim dokumenty, które Polski nie dotyczą, lub których Polska nie przyjęła, jednak w skali świata lub Europy odegrały lub nadal odgrywają istotną rolę. Taką samą zasadę przyjęto w prezentacji dziejów polskiego prawa ochrony przyrody. Natomiast kluczowe zdarzenia w dziejach ochrony przyrody zostały umieszczone w działach historycznych: świata i Polski.
Międzynarodowe stosunki w dziedzinie ochrony przyrody tworzone są nie tylko przez umowy ratyfikowane przez głowy państw i ich parlamenty. Wielką rolę odgrywają również deklaracje, apele i uchwały podejmowane przez organizacje międzynarodowe, zwłaszcza ONZ i jej agendy, niezależne organizacje specjalistyczne jak IUCN i WWF oraz uczestników kongresów naukowych. Rolę swoistych ''kompasów'' dla ludzkości pełnią dokumenty konferencji o zasięgu globalnym, takich jak Konferencja Sztokholmska i Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro. Przyjmowane tam dokumenty, zwracające uwagę na ważne, a dotąd pomijane sprawy, dzięki nagłośnieniu stają się zaczynem dla rozwoju świadomości ludzkiej, co z czasem powinno przybrać kształt kolejnych konwencji międzynarodowych oraz ich konsekwencji - aktów prawa krajowego o charakterze wiążącym. Dokumentami szczególnej wagi są też strategie i programy działania oraz raporty organizacji międzynarodowych. Trudno wyobrazić sobie świat bez "Raportu U'Thanta", "Deklaracji z Rio", czy "Światowej Strategii Ochrony Przyrody". Ale nowe drogi tyczą także mniej znane dokumenty w rodzaju "Deklaracji praw pamięci o Ziemi".
Podane w nawiasach odnośniki do literatury przedmiotu odnoszą się do ogólnego wykazu literatury oraz do oficjalnych stron internetowych polskich, w przypadku braku polskich tłumaczeń - do oficjalnych stron zagranicznych oraz organizacji międzynarodowych. Część publikacji zwartych wymieniono w wykazie dotyczącym rozdziału ''Prawo ochrony przyrody''.
Konwencja o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa,
podpisana w Paryżu dnia 19 marca 1902 r. Weszła w życie w stosunku do Polski
11.05.1932 r, (Dz. U. R. P. nr 67 z 1932 r., poz. 625,
sprost. DZ. U. R. P. nr 73 z 1939 r., poz. 495). Znowelizowana
w 1950 r. Konwencja powstała wg projektu opracowanego na Międzynarodowym Kongresie
Ornitologicznym (Paryż 1883 r.) i jest jedną z pierwszych międzynarodowych konwencji
dotyczących ochrony przyrody, niezwykle ważną dla ochrony ptaków wędrownych,
choć w niektórych zapisach kontrowersyjną z dzisiejszego punktu widzenia, ze
względu na zaliczenie ptaków drapieżnych do gatunków szkodliwych.
Zobacz: tekst konwencji
Traktat dotyczący Spitsbergu, podpisany w Paryżu dn. 9 lutego 1920 r. Wszedł w życie w stosunku do Polski 2.09.1931 r. (Dz. U. nr 97 z 1931 r., poz. 747). Traktat uznając suwerenność Norwegii nad wyspami nakłada na nią obowiązek podejmowania działań ".. . dla zabezpieczania konserwacji, a w razie potrzeby, odnowienia fauny i flory tych obszarów i ich wód terytorialnych, z zastrzeżeniem, że środki te będą jednakowo stosowane do przynależnych wszystkich Wysokich Umawiających się Stron, bez wyjątków, przywilejów i ulg jakichkolwiek, bezpośrednich czy też pośrednich, na korzyść którejkolwiek z nich". Akt reguluje głównie zagadnienia wykorzystania gospodarczego wysp, w tym działalności górniczej, ale zawiera też zapis o potrzebie prowadzenia tam badań naukowych i koniecznej, przyszłej regulacji tej kwestii w drodze odrębnego traktatu.
Układ między Polską a Niemcami w sprawie rybołówstwa na bieżących i stojących wodach granicznych, podpisany w Berlinie 10 grudnia 1927 r. Wszedł w życie w stosunku do Polski 27.06.1931 r. (Dz. U. R. P. nr 59 z 1931 r., poz. 476 i 477). Układ ratyfikowany 17.03.1931 r. określa minimalne wymiary połowowe dla 15 gat. ryb i raka rzecznego, umożliwia wprowadzanie okresów ochronnych, określa zakazane narzędzia oraz sposoby połowowe, minimalną wielkość oczek sieci, wprowadza zakaz połowu przy śluzach oraz wprowadzania do wód obcych gatunków ryb.
Umowa między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką o rybołówstwie i ochronie ryb na wodach granicznych i na wodach ich zlewisk, podpisana w Katowicach dn. 18 lutego 1928 r., Weszła w życie w stosunku do Polski 12.07.1931 r. (Dz. U. R. P. nr 64 z 29 lipca 1931 r., poz. 513 i 514). Umowa, ratyfikowana 18.03.1931 r. wprowadza m. in. minimalne rozmiary oczek sieci, wymiary i okresy ochronne ryb i raków, zakaz używania pewnych narzędzi i technik połowowych, zakaz połowu przy śluzach, jazach i przepławkach, zalecenie utrzymania swobodnego przepływu ryb na tarliska oraz np. utworzenia międzynarodowego "rezerwatu łososiowego" (art. 4).
Układ w sprawie uregulowania połowu gladys (Pleuronectes platessa) i fląder (Pleuronectes flesus) na morzu Bałtyckim podpisany w Berlinie, dnia 17 grudnia 1929 r. Wszedł w życie w stosunku do Polski 2.04.1931 r. (Dz. U. R. P. nr 30 z 1931 r., poz. 207 i 208). Układ zawarty między Danią, Wolnym Miastem Gdańskiem, Niemcami, Polską i Szwecją wprowadza na określonym obszarze Bałtyku okres ochronny, wymiary ochronne oraz zakaz stosowania niektórych narzędzi i metod połowu.
Konwencja o uregulowaniu połowu wielorybów, podpisana w Genewie dnia 24 września 1931 r. Weszła w życie w stosunku do Polski 27.12.1933 r., (Dz. U. R. P. nr 14 z 1935 r., poz. 75 i 76). Ograniczenia konwencji dotyczą tylko gatunków waleni bezzębnych, a ograniczenia nie dotyczą plemion tubylczych, jeśli używają tradycyjnych metod połowu.
Konwencja dotycząca zachowania fauny i flory w jej naturalnym stanie przyjęta w Londynie dn. 8 listopada 1933 r. (weszła w życie 14.01.1936 r. - Polska nie jest jej sygnatariuszem). Konwencja wywodzi się z projektu przygotowanego jeszcze w 1900 r., do którego wrócono na II Międzynarodowym Kongresie Ochrony Przyrody w 1931 r. Konwencja dotyczy w pierwszym rzędzie przyrody afrykańskiej i do tego kontynentu odnosi się załączona lista gatunków wymagających ochrony, jednak jej znaczenie jest szersze. Pojawiają się w niej po raz pierwszy dość obszerne i nowoczesne definicje parku narodowego oraz ścisłego rezerwatu przyrody wraz z postulatem tworzenia takich nienaruszalnych obszarów poddanych kontroli publicznej, co należy rozumieć jako nadzór państwa, a także podział zwierząt na klasy, z czego klasa "A" to gatunki podlegające całkowitej ochronie, "B" - w pewnych okresach roku lub na określonych terenach. Park narodowy Tekst dostępny tylko w jęz. ang. : http://fletcher.tufts.edu/multilaterals.html
Konwencja o uregulowaniu wymiarów oczek sieci rybackich i ochronnych wymiarów ryb, podpisana w Londynie dn. 23 marca 1937 r. Weszła w życie w stosunku do Polski 29.07.1938 r. (Dz. U. R. P. nr 53 z 1938 r., poz. 409). Konwencja dotyczyła metod połowów stosowanych na Atlantyku.
Konwencja o Ochronie Przyrody i Zachowaniu Naturalnych Siedlisk na Zachodniej Półkuli, podpisana w Waszyngtonie 12 października 1940 r. (weszła w życie 1.05.1942 r. - Polska nie jest jej sygnatariuszem). Tzw. "Konwencja Panamerykańska". Zaleca ochronę zagrożonych wyniszczeniem roślin i zwierząt oraz tworzenie parków narodowych, określając ich cele i traktując je jako nienaruszalne. Tekst dostępny tylko w jęz. ang. : http://fletcher.tufts.edu/multilaterals.html
1946. 04 Konwencja w sprawie regulowania oczek sieci rybackich i wymiarów ryb, podpisana w Londynie dnia 5 kwietnia 1946 r. Weszła w życie 5.04.1953 r. (Dz. U. nr 62 z 1947 r., poz. 359, później zmieniana). Jest kontynuacją konwencji z 1937 r. Chroni żywe zasoby przyrody mórz dla celów gospodarczych i dotyczy rybołówstwa na płn. Atlantyku i morzach przyległych, ale bez Bałtyku.
Międzynarodowa konwencja o ochronie ptaków podpisana w Paryżu dn. 18 października 1950 r. (weszła w życie 17.01.1963 r. - Polska nie jest jej sygnatariuszem). Konwencja była rozwinięciem konwencji z o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa z 1902 r., niestety też mało efektywnym w praktyce. Jej kontynuacją jest Konwencja Bońska. z 1979 r. Tekst konwencji z 1950 r. dostępny w jęz. ang. : http://sedac.ciesin.org/entri/texts/protection.of.birds.1950.html
Konwencja w sprawie utworzenia Europejskiej i Śródziemnomorskiej Organizacji Ochrony Roślin, podpisana w Paryżu dn. 18 kwietnia 1951 r. Weszła w życie 18.04.1951 r., w stosunku do Polski - 5.09.1958 r. (Dz. U. nr 33 z 1959 r., poz. 191 i 192, zm. : Dz. U. nr 38 z 1963 r., poz. 219). Konwencja opiera się na art. VIII Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin i dotyczy państw śródziemnomorskich oraz innych państw europejskich w zakresie zapobiegania pojawianiu się i rozprzestrzenianiu chorób roślin oraz produktów roślinnych.
Podpisanie przez państwa należące do Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali w dn. 23 marca 1957 r. 2 tzw. "Traktatów Rzymskich": Traktatu o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (Traktatu o EWG) i Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA, a. EURATOM), które weszły w życie 1 stycznia 1958 r., co uważa się za początek tworzenia się Unii Europejskiej. Problematyka ekologiczna pojawiła się dopiero w następnym etapie konsolidacji Wspólnoty.
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Czechosłowackiej o gospodarce wodnej na wodach granicznych, sporządzona w Pradze dnia 21 marca 1958 r. Weszła w życie 7.07.1958, nie publikowana w Dz. U. Z ochroną przyrody wiąże się zobowiązanie do oczyszczania odprowadzanych ścieków oraz ochrony zasobów z punktu widzenia potrzeb gospodarki wodnej.
Konwencja o szelfie kontynentalnym, podpisana w Genewie dnia 29 kwietnia 1958 r. Weszła w życie 10.06.1964 r. (Dz. U. nr 28 z 1964 r., poz. 179 - zał., Oświadczenie rządowe o ratyfikacji - Dz. U. nr 28 z 1964 r., poz. 180). Brak bezpośrednich odniesień do świata przyrody poza ochroną zasobów dla celów ekonomicznych.
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Niemieckiej Republiki Demokratycznej o współpracy przy gospodarowaniu wodami Nysy Łużyckiej oraz jej dopływów powyżej Zgorzelca, sporządzona w Berlinie dnia 10 listopada 1959 r. Weszła w życie 27.01.1960, nie publikowana w Dz. U. Z ochroną przyrody wiąże się zobowiązanie do oczyszczania odprowadzanych ścieków oraz ochrony zasobów z punktu widzenia potrzeb gospodarki wodnej.
Układ w sprawie Antarktydy, podpisany w Waszyngtonie dnia 1 grudnia 1959 r. Wszedł w życie 23.06.1961 r. (Dz. U. nr 46 z 1961 r., poz. 237 - zał). Oświadczenie rządowe o ratyfikacji - Dz. U. nr 46 z 1961 r., poz. 238. Ochrona kontynentu i jego szelfu przed wykorzystaniem militarnym jako miejsca międzynarodowych badań oraz ochrony flory i fauny. Początek budowania systemu "traktatów antarktycznych", następny dokument.
Porozumienie o współpracy w zakresie rybołówstwa morskiego, podpisane w Warszawie dnia 28 lipca 1962 r. Weszło w życie 23.06.1961 r. (Dz. U. nr 46 z 1961 r., poz. 237 - zał). Układ między PRL, ZSRR i NRD dotyczący rybołówstwa oraz badań zasobów morskich.
Porozumienie w sprawie ochrony zasobów łososia w Morzu Bałtyckim, podpisane w Sztokholmie dnia 20 grudnia 1962 r. oraz Protokół zmieniający Porozumienie w sprawie ochrony zasobów łososia w Morzu Bałtyckim, sporządzony w Sztokholmie dnia 21 stycznia 1972 r. Weszło w życie 13.03.1966 r. (Dz. U. nr 20 z 1971 r., poz. 190 - zał., Protokół - Dz. U. nr 4 z 1977 r. poz. 18). Ochrona ma tu cel ekonomiczny, podobnie - badania naukowe.
Zalecenie UNESCO w sprawie ochrony piękna i charakteru krajobrazu i miejsc krajobrazowych, przyjęte na XII Sesji UNESCO w Paryżu, w dn. 9 listopada - 12 grudnia 1962 r. (za: Małachowicz 1988). Stwierdza, że współczesny rozwój gospodarczy odbywa się coraz bardziej kosztem piękna i charakteru krajobrazu (także naturalnego), co zagraża dziedzictwu kulturalnemu, estetycznemu, a często warunkom życia całych regionów i że proces ten nabrał niebezpiecznego przyspieszenia. Degradacja walorów krajobrazowych powoduje degradację kulturową, duchową i fizyczną społeczności, których dotyka, oraz negatywne dla nich skutki gospodarcze. Konieczna jest ochrona piękna i charakteru krajobrazu oraz miejsc krajobrazowych, a w razie potrzeby przywracanie pierwotnego wyglądu miejscom będącym dziełem natury lub człowieka, stanowiącym wartość estetyczną lub przyrodniczą. Konieczna jest inwentaryzacja w celu wyodrębnienia i sklasyfikowania miejsc krajobrazowych, które będą poddane ostrzejszym rygorom zagospodarowywania. W obręb miejsc podlegających ochronie krajobrazu powinny być włączone parki narodowe i rezerwaty przyrody.
Uzgodnione zasady zachowania flory i fauny Antarktyki sporządzone w Brukseli dn. 2 czerwca 1964 r. Weszły w życie 2.11.1982 r. (nie opublikowane w Dz. U.). Dokument m. in. wprowadza zakaz zabijania i chwytania jakichkolwiek ssaków i ptaków antarktycznych oraz pojęcie gatunków szczególnie chronionych (Ostaszewska, Wrzosek 1995). Jest to kolejny z "traktatów antarktycznych". Poprzedni - następny. Pełny tekst dostępny w języku ang. : http://sedac.ciesin.org/entri/texts/acrc/aff64.txt.html
Porozumienie między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o gospodarce wodnej na wodach granicznych, sporządzone w Warszawie dnia 17 lipca 1964 r. Weszło w życie 16.02.1965 r. (Dz. U. nr 12 z 1965 r., poz. 78). Z ochroną przyrody wiąże się zobowiązanie do oczyszczania odprowadzanych ścieków oraz ochrony zasobów z punktu widzenia potrzeb gospodarki wodnej.
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Niemieckiej Republiki Demokratycznej o współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych, podpisana w Berlinie dnia 11 marca 1965 r. Weszła w życie 8.11.1965 r. (Dz. U. nr 49 z 1965 r., poz. 303). Z ochroną przyrody wiąże się zobowiązanie do oczyszczania odprowadzanych ścieków oraz badań i ochrony zasobów z punktu widzenia potrzeb gospodarki wodnej.
Rezolucja nr 2398/XXIII podjęta przez XXIII Sesję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (Paryż, 3.12.1968 r.), zobowiązująca (par. 2 i 3) Sekretarza Generalnego NZ do przygotowania raportu "Człowiek i jego środowisko".
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Rządem Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej i Rządem Niemieckiej Republiki Demokratycznej o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, podpisana we Wrocławiu dnia 1 lipca 1969 r. Weszła w życie 17.10.1989 r., nie publikowana w Dz. U. Brak odniesień do świata przyrody poza ochroną lasów przed szkodami.
Konwencja w sprawie ochrony zasobów biologicznych Południowo-Wschodniego Atlantyku, sporządzona w Rzymie dnia 23 października 1969 r. Weszła w życie 24.10.1971 r., w stosunku do Polski - 1.04.1972 r. (Dz. U. nr 19 z 1972 r., poz. 133 - zał. ; Oświadczenie Rządowe - Dz. U. nr 19 z 1972 r., poz. 134.). Akt porządkuje i koordynuje działalność badawczą i gospodarcze wykorzystanie zasobów naturalnych oceanu, elementy ochrony, w tym limity połowów są temu podporządkowane.
Rezolucje X Zgromadzenia Ogólnego UICN z New Delhi. Rezolucja nr 1 zaleca rządom państw przyjęcia nazwy park narodowy oraz jego definicji. Rezolucję nr 2 skierowano do ONZ by zatwierdziła nowy wykaz Parków Narodowych i Rezerwatów Przyrody ONZ (Gawłowska 1970).
Przyjęcie Raportu Sekretarza Generalnego NZ "Człowiek i jego środowisko", zw. odtąd "Raportem U'Thanta" przez XXIV Sesję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (17.12.1969 r.) i Rezolucja 2581/XXIV nakazująca zorganizowanie w 1972 r. Konferencji "Środowisko Życia Człowieka" - Konferencja Sztokholmska .
Ustawa o państwowej polityce ochrony środowiska (NEPA) uchwalona przez Kongres USA. Określa ochronę środowiska jako podstawową funkcję państwa, co jest rozwiązaniem dotąd bez precedensu (Paczuski 1999).
Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie
międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, sporządzona
w Ramsar dnia 2 lutego 1971 r. Protokół zmieniający konwencję (...) przyjęty
w Paryżu dnia 3 grudnia 1982 r. Konwencja weszła w życie 21. 12. 1975 r., w
stosunku do Polski - 28.03.1978 r., Protokół - 1.10.1986 r. (Konwencja: Dz.
U. nr 7 z 1978 r., poz. 24 - zał., Oświadczenie rządowe o ratyfikacji - Dz.
U. nr 7 z 1978 r., poz. 25). Tzw. "Konwencja Ramsarska",
ma na celu ochronę siedlisk ptaków wodno-błotnych, szczególnie zagrożonych w
swoim istnieniu i była zaczynem pierwszej światowej sieci przyrodniczych obszarów
chronionych. Sporządzona w irańskim Ramsarze obejmuje obecnie 1150 obszarów
o łącznej powierzchni 96.322.940 ha w 131 państwach. Depozytariuszem konwencji
jest UNESCO.
Zobacz: tekst konwencji, polskie
obszary
Konwencja o ochronie fok antarktycznych, sporządzona w Londynie dnia 1 czerwca 1972 r. Weszła w życie 11.03.1978 r., w stosunku do Polski - 14.09.1980 r. (Dz. U. nr 28 z 1981 r., poz. 119, Ośw. Rządowe - Dz. U. nr 28 z 1981 r., poz. 120). Konwencja wprowadza ochronę wskutek zagrożenia bytu gatunków oraz dla celów naukowych, a załącznik określa m. in. okresy i zasady oraz metody połowów, okresy ochronne, gatunki całkowicie chronione, a także wyznacza tereny ochrony rezerwatowej dla fok. Kolejny z "traktatów antarktycznych" (akt wcześniejszy - akt następny).
Deklaracja Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie
środowiska człowieka z dn. 16.06.1972 r. zwana "Deklaracją Sztokholmską".
patrz: informacje o Konferencji
Zobacz: tekst Deklaracji
Uchwały (20) II Światowej Konferencji Parków Narodowych, odbytej w dn. 22-27.09.1972 r. w Parku Narodowym Grand Teton w 100-lecie utw. pierwszego parku narodowego (Yellowstone). Głównymi tematami obrad i uchwał było przeciwdziałanie zagrożeniom obszarów chronionych oraz precyzowanie zadań i działań ochronnych.
Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego
i naturalnego, sporządzona w Paryżu dnia 23 listopada 1972 r. Weszła w życie
17.12.1975 r., w stosunku do Polski - 29.09.1976 r. (Dz. U. nr 32 z 1976 r.,
poz. 190 - zał.). Obejmuje ochroną najcenniejsze zabytki kulturalne i przyrodnicze,
mające wartość dla dorobku kulturalnego i nauki o randze światowej. Są one umieszczane
na prowadzonej przez UNESCO liście obiektów,
zwanej Listą Światowego Dziedzictwa (The World Heritage List). Obejmuje ona
obecnie ponad 700 obiektów w 124 państwach, z czego 144 obiekty to zabytki przyrody,
a 24 - kulturalno-przyrodnicze. W ramach Listy obiektów przyrodniczych wydzielono
też odrębny dział obiektów należących do światowego dziedzictwa przyrody nieożywionej.
Patrz: Ratyfikacja,
Zobacz: wybrane fragmenty Konwencji,
polskie obiekty.
Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji, sporządzona w Londynie, Meksyku, Moskwie i Waszyngtonie dnia 29 grudnia 1972 r. Weszła w życie 30.08.1975 r., w stosunku do Polski - 22.02.1979 r. (Dz. U. nr 11 z 1984 r., poz. 46 - zał.). Jednym z zadań konwencji jest ochrona przed zniszczeniem flory i fauny mórz.
Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami
i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, sporządzona w Waszyngtonie
dn. 3 marca 1973 r. Weszła w życie 1.07.1975 r., w stosunku do Polski - 12.03.1990
r. (Dz. U. nr 27 z 1991 r., poz. 112 - zał.). Tzw.
"Konwencja Waszyngtońska" (CITES), jedna z najważniejszych konwencji
przyrodniczych o wymiarze konkretnym i moralnym, nakładająca na rządy obowiązek
ustawowego, prawno-karnego przeciwdziałania nielegalnemu handlowi gatunkami
wymienionymi w załącznikach do konwencji i dokumentowania wszystkich odstępstw
oraz wdrożenia ścisłej procedury obrotu gatunkami chronionymi i zagrożonymi.
Dodatkowym wymogiem jest okresowe składanie sekretariatowi konwencji szczegółowych
sprawozdań.
Zobacz: tekst Konwencji
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Niemieckiej Republiki Demokratycznej w sprawie współpracy w dziedzinie kształtowania i ochrony środowiska, sporządzona w Warszawie dnia 4 lipca 1973 r. Weszła w życie 2.03.1975 r., nie publikowana w Dz. U. Deklaruje współpracę m. in. w zakresie "utrzymania, polepszania i efektywnego korzystania z zasobów naturalnych (...) oraz świata roślinnego i zwierzęcego", a także konieczność prowadzenia badań, jednak bez konkretyzacji.
Konwencja o rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach, sporządzona w Gdańsku dnia 13 września 1973 r. Poprawki do konwencji (...) przyjęte w Warszawie 11 listopada 1982 r. Konwencja weszła w życie 28.07.1974 r. (Dz. U. nr 32 z 1974 r., poz. 188, Poprawki do konwencji - Dz. U. nr 17 z 1984 r., poz. 78 - zał.). Tzw. "Konwencja Gdańska". Ochrona żywych zasobów z powodów ekonomicznych, włącznie z działaniami dla sztucznego pomnażania wybranych gatunków. Stwarza możliwość wyznaczania okresów i wymiarów ochronnych dla ryb, a także stref wyłączonych z połowów.
Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki, sporządzona w Londynie dnia 2 listopada 1973 r. oraz Protokół z 1978 r. dotyczący Międzynarodowej konwencji o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki, sporządzony w Londynie dnia 17 lutego 1978 r. Protokół wszedł z życie 2.10.1983 r., w stosunku do Polski - 1. 07. 1986 r. (Konwencja i Protokół - Dz. U. nr 17 z 1987 r., poz. 101 - zał.). Nawiązanie do międzynarodowej konwencji o zapobieganiu zanieczyszczania morza olejami z 1954 r. Określa jako jeden z celów ochronę życia w morzu i jego żywych zasobów.
Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, sporządzona w Helsinkach dnia 22 marca 1974 r. Weszła w życie 3.05.1980 r. (Dz. U. nr 18 z 1980 r., poz. 64 - zał.). Zmieniona w 1992 r. Nawiązuje do konwencji o rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach z 1973 r. i jakkolwiek ma za zadanie zapewnienie trwałej użyteczności ekonomicznej akwenu, to jednym z głównych celów konwencji jest ochrona ekosystemu Bałtyku, w tym wszelkich form życia, nie tylko użytecznych gospodarczo. Wśród zagrożeń wymienione są też zanieczyszczenia pochodzące z lądu.
Konwencja o przekazywaniu i wykorzystywaniu danych ze zdalnego badania Ziemi z kosmosu, sporządzona w Moskwie dnia 19 maja 1976 r. Weszła w życie 21.08.1979 r., a w stosunku do Polski - 24.12.1979 r. (Dz. U. nr 10 z 1980 r., poz. 27 - zał.). Celem konwencji są m. in. badania zasobów przyrody i zjawisk przyrodniczych z punktu widzenia użyteczności dla człowieka. Brak wyraźnych odniesień do ochrony przyrody.
Porozumienie o współpracy w dziedzinie badań i wykorzystania przestrzeni kosmicznej w celach pokojowych, sporządzona w Moskwie dnia 13 lipca 1976 r. Weszło w życie 25.03.1977 r., w stosunku do Polski - 9.09.1977 r. (Dz. U. nr 31 z 1977 r., poz. 135 - zał.). Brak bezpośrednich odniesień do ochrony przyrody, pośredni związek mogą mieć badania środowiska przyrodniczego przy pomocy środków kosmicznych.
Zalecenie UNESCO dotyczące ochrony zespołów zabytkowych i tradycyjnych oraz ich roli w życiu współczesnym. Nairobi, XIX sesja Konferencji Generalnej UNESCO (26. 10-30.11.1976). W obliczu gwałtownych przemian wywołanych przez rozwój gospodarki, a w jego ramach przez nabierającą coraz większego rozmachu urbanizację, należy objąć ochroną szczególnie zagrożone formy przestrzenne o historycznych lub etnograficznych walorach, definiowane jako zespoły zabytkowe i tradycyjne, czyli spójne wewnętrznie kompleksy złożone z pojedynczych zabytkowych budowli lub ich zespołów wraz z ich środowiskiem - architektonicznym (zabudowa) lub naturalnym, tworzącym całość z punktu widzenia percepcji. Ochrona powinna polegać nie tylko na zabezpieczeniu nienaruszalności terenu samych zespołów, ale także ich otoczenia w strefie decydującej o zachowaniu ich walorów widokowych, gdyż jest to dziedzictwo zanikające i nie do zastąpienia. (Małachowicz 1988).
Powszechna Deklaracja Praw Zwierząt, przyjęta przez
UNESCO w Paryżu dn. 15 października 1978 r. (Aleksandrowicz, Duda 1988). Brak
polskiego stanowiska, dokument nie publikowany w dziennikach urzędowych PRL.
(zob. też: Światowa Karta Przyrody z 1982 r.).
Dokument domaga się humanitarnego traktowania zwierząt oraz dostrzeżenia w nich
istot żywych, odczuwających ból, radość, etc.
Zobacz: tekst Deklaracji
Konwencja o przyszłej wielostronnej współpracy w rybołówstwie na Północno-Zachodnim Atlantyku, sporządzona w Ottawie dn. 24 października 1978 r. Weszła w życie 1.01.1979 r., a w stosunku do Polski - 6.11.1979 r. (Dz. U. nr 26 z 1980 r., poz. 105 - zał.). Oświadczenie rządowe (Dz. U. nr 26 z 1980 r., poz. 106). Celem jest stworzenie organizacyjnych i naukowych warunków dla racjonalnego wykorzystanie i utrzymywania zasobów rybnych obszaru konwencji. Brak odniesień do ochrony przyrody.
Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dn. 2 kwietnia 1979 r.
w sprawie ochrony dzikich ptaków, z późn. zmianami. Tzw. "Dyrektywa
Ptasia". Pierwszy z 2 podstawowych aktów prawnych dotyczący ochrony
przyrody w EWG/Unii Europejskiej, mający moc wiążącą dla państw członkowskich.
Parokrotnie zmieniana w związku z poszerzaniem EWG/UE o nowe państwa, a także
z wprowadzaniem zmian w załącznikach (listy gatunków). Jest to nowoczesny akt
prawny, ale o jego rodowód sięga konwencji z 1950 r.
Zobacz: omówienie
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt,
sporządzona w Bonn dn. 23 czerwca 1979 r. W latach 1991-92 zawarto też porozumienia
dodatkowe dotyczące ochrony nietoperzy
w Europie i małych waleni Bałtyku
i morza Północnego. Konwencja weszła w życie 1.11.1983 r., a w stosunku do Polski
- 1.05.1996 r. - (tekst konwencji do 31.10.2002 r. nie został opublikowany w
Dz. U. R. P., brak też ustawy ratyfikacyjnej, opublikowano natomiast oba porozumienia).
Tzw. "Konwencja Bońska", ma zasięg światowy, ale przede wszystkim stała
się obok Konwencji Berneńskiej podstawowym dokumentem
dla tworzenia prawa ochrony przyrody EWG i jej następczyni - Unii Europejskiej.
Wyposażona w załączniki z wykazami gatunków zaleca też tworzenie lokalnych układów
i porozumień dotyczących konkretnych gatunków. Celem konwencji jest ochrona
gatunków dziko żyjących i przemieszczających się zarówno między różnymi państwami,
jak i w obrębie tego samego państwa w ramach swojego cyklu życiowego (np. wędrówki
ryb z mórz na tarło w górę rzek, sezonowe wędrówki ptaków, i in.), bądź trybu
życia (np. duże ssaki i ptaki). Ochrona ma polegać m.in. na umożliwieniu tym
gatunkom przemieszczania się zgodnie z ich potrzebami, wolnego od antropogenicznych
zagrożeń.
Zobacz: tekst Konwencji
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej
oraz ich siedlisk, sporządzona w Bernie dnia 19 września 1979 r. Konwencja
weszła w życie 1.06.1992 r., w stosunku do Polski od 1.01.1996 r. (Dz. U. R.
P. nr 58 z 1996 r., poz. 263 - zał.). Tzw. "Konwencja
Berneńska". Podstawowa konwencja europejska, traktująca ochronę gatunków
z punktu widzenia zapewnienia niezbędnej ochrony ich warunków życia, otwarta
dla wszystkich państw - członków Rady Europy oraz innych państw zaproszonych
spoza Rady Europy. Dotyczy ochrony dziko żyjącej fauny, postrzeganej w kontekście
moralnym i gospodarczym, która stała się podstawą wszystkich dalszych rozwiązań
prawno-organizacyjnych EWG, a potem Unii Europejskiej, zwłaszcza Dyrektywy "Siedliskowej"
oraz budowania systemu sieci ekologicznych z inspiracji
UE oraz Rady Europy. Jest też zgodna z wcześniej przyjętą
przez państwa EWG/UE Dyrektywą "Ptasią".
Zobacz: tekst Konwencji, zastrzeżenia
Polski
Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, sporządzona w Genewie dnia 13 listopada 1979 r. oraz Protokół do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, dotyczący długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie /EMEP/, sporządzony w Genewie dnia 28 września 1984 r. Weszła w życie 16.03.1983 r., a w stosunku do Polski - 17.10.1985 r. Protokół wszedł w życie 28.01.1988 r., w stosunku do Polski - 13.12.1988 r. (Konwencja: Dz. U. nr 60 z 1985 r., poz. 311 - zał., Protokół nie publikowany w Dz. U.). Jednym z celów konwencji jest ograniczenie degradacji ekosystemów i roślinności oraz monitoringu wpływu, jakie mają na nie zanieczyszczenia powietrza. Brak wyraźnych odniesień do ochrony przyrody.
Światowa Strategia Ochrony Przyrody - Ochrona żywych zasobów dla trwałego rozwoju. Wydanie oryginalne - IUCN-UNEP-WWF 1980, wydanie polskie - 1985 (LOP). Dokument opracowany przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych (IUCN) przy udziale i pomocy Programu Środowiskowego Narodów Zjednoczonych (UNEP), Światowego Funduszu na Rzecz Dzikich Zwierząt (WWF) oraz we współpracy z FAO i UNESCO. Znajdź więcej
Konwencja o zachowaniu żywych zasobów morskich Antarktyki, sporządzona w Canberze dnia 20 maja 1980 r. Weszła w życie 7.04.1982 r., a w stosunku do Polski - 27.04.1984 r. (Dz. U. nr 61 z 1984 r., poz. 314 - zał.). Oświadczenie rządowe o ratyfikacji (Dz. U. nr 61 z 1984 r., poz. 315). Konwencja nawiązuje do Układu w sprawie Antarktydy (1959) i paru późniejszych porozumień; ma na celu utrzymanie zasobów ważnych dla gospodarki państw użytkujących te wody oraz zapewnienie trwałości tych zasobów, jednak kładzie też silny nacisk na bezpieczeństwo ekosystemów oraz utrzymanie wielkości populacji wszystkich gatunków na poziomie nie zagrażającym ich istnieniu.
Konwencja o przyszłej wielostronnej współpracy w rybołówstwie na Północno-Wschodnim Atlantyku, sporządzona w Londynie dnia 18 listopada 1980 r. Weszła w życie 17.03.1982 r., a w stosunku do Polski - 20.11.1984 r. (Dz. U. nr 34 z 1985 r., poz. 160 - zał.). Zastępuje Konwencję o rybołówstwie na Północno-Wschodnim Atlantyku (1959) i ma na celu ochronę i optymalne wykorzystanie zasobów żywych oceanu oraz rozwój współpracy i badań pod tym kątem. Stwarza możliwość określania dopuszczalnych narzędzi i metod połowów oraz wyznaczania okresów i wymiarów ochronnych dla ryb, a także stref zakazu połowów. Brak wyraźnych odniesień do ochrony przyrody.
Deklaracja III Światowego Kongresu Parków Narodowych, Bali, Indonezja, 11-22 października 1982. Dokument kolejnej konferencji zorganizowanej przez IUCN, która odtąd będzie nosić już nazwę Kongresu.
Uchwała 37 sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych
z dn. 28 października 1982 r. o przyjęciu Światowej
Karty Przyrody.
Zobacz: tekst Karty
Poprawki do konwencji o rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach, sporządzonej w Gdańsku dnia 13 września 1973 r., przyjęte w Warszawie dn. 11 listopada 1982 r. (Dz. U. nr 17 z 1984 r., poz. 78 - zał.).
Memorandum w sprawie porozumienia o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska między Urzędem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PRL i Programem Środowiska Narodów Zjednoczonych, podpisane w Warszawie dnia 6 marca 1985 r., nie opublikowane w Dz. U. Dotyczy współpracy badawczej i wymiany informacji m. in. dot. ekosystemów wodnych i lądowych oraz uczestnictwa w międzynarodowych programach. Wśród konkretnych propozycji Polska zgłosiła do UNEP projekt dot. zarządzania obszarami chronionymi.
Podpisanie w dn. 17-28 lutego 1986 r. w Luksemburgu i w Hadze Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE), będącego kolejnym po przyjęciu "Traktatów Rzymskich" (Traktatu o EWG i EURATOM) oraz umów z 1965 r., etapem konsolidacji państw przyszłej Unii Europejskiej. JAE jest pierwszym dokumentem wspólnotowym, który wprowadził do tekstu "Traktatu o EWG" zapisy o ochronie środowiska, które należy odczytać także jako ochronę przyrody (wg pierwotnej numeracji - art. 100a, 130r, 130s, 130t - za: Przyborowska-Klimczak, Skrzydło-Tefelska 1996). JAE wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Kolejnym etapem zjednoczenia Europy był Traktat z Maastricht.
Protokół ze spotkania polskich i szwedzkich przedstawicieli administracji rządowych w dziedzinie ochrony środowiska, sporządzony w Warszawie dnia 30 września 1986 r., nie publikowany w Dz. U. Wśród uzgodnionych zadań znajduje się też ochrona Morza Bałtyckiego.
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej w sprawie gospodarki rybackiej na wodach granicznych, sporządzona w Warszawie dnia 3 października 1986 r., nie publikowana w Dz. U. M. in. określa okresy ochronne i gatunki oraz metody i zasady połowów i ochrony ryb, raków i innych organizmów żywych.
Europejska Konwencja o ochronie zwierząt kręgowych używanych do celów doświadczalnych oraz do innych celów naukowych. Strasburg, 18 marca 1986 roku. Konwencja zainicjowana przez Radę Europy, nie została ratyfikowana przez Polskę. Dotyczy ona poszanowania żywych zwierząt używanych do celów doświadczalnych, a w szczególności minimalizowania ich cierpienia i ograniczenia wykorzystywania ich tylko do absolutnie niezbędnych okolicznościach, gdy nie można zastosować żadnego rozwiązania zastępczego. Konwencja zaleca też sygnatariuszom poszukiwanie i propagowanie stosowania rozwiązań zastępujących eksperymenty na zwierzętach.
Porozumienie między Ministerstwem Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Agencją Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, sporządzone w Waszyngtonie dnia 10 września 1987 r. Weszło w życie 10.09.1987 r., nie publikowana w Dz. U. Wśród tematów współpracy wymieniono m.in. skutki oddziaływania zanieczyszczeń na faunę i florę.
Raport Światowej Komisji do Spraw Środowiska i Rozwoju "Nasza Wspólna Przyszłość", zw. "Raportem Brundtland".
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Międzynarodową Komisją Rybołówstwa Morza Bałtyckiego o statusie prawnym oraz przywilejach i immunitetach Komisji, podpisana w Warszawie dn. 12 stycznia 1988 r. (Dz. U. nr 7 z 1989 r., poz. 46). Uzupełnienie do"Konwencji Gdańskiej" z 1973 r.
Konwencja w sprawie uregulowania korzystania z antarktycznych zasobów naturalnych (CRAMRA), sporządzona w Wellington dn. 2 czerwca 1988 r. ratyfikowana przez Polskę w 1989 r., nie publikowana w Dz. U. akt wcześniejszy - akt następny.
Umowa między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Austrii o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, sporządzona w Wiedniu dnia 24 listopada 1988 r., nie publikowana w Dz. U. Odwołanie się do Konferencji Sztokholmskiej, w zakresie problematyki przyrodniczej wymieniono tylko problem szkód leśnych i metod inwentaryzacji zwierzyny płowej.
Porozumienie pomiędzy Pełnomocnikiem Rządu PRL a Pełnomocnikiem rządu NRD do spraw współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych w sprawie zapobiegania i zwalczania nadzwyczajnych zanieczyszczeń wód granicznych, podpisane we Frankfurcie nad Odrą dnia 11 stycznia 1989 r. Weszło w życie w dniu podpisania, nie publikowane w Dz. U. jako jeden z motywów porozumienia wymieniono zagrożenie flory i fauny.
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, podpisana w Moskwie dnia 24 listopada 1989 r. Weszła w życie 6.03.1990 r., nie publikowana w Dz. U. Dokument ramowy, o charakterze ogólnym, jednym z celów współpracy jest ochrona flory i fauny oraz tworzenie parków narodowych i rezerwatów przyrody.
Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Francuskiej o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, podpisana w Warszawie w dn. 14 czerwca 1989 r. Jedną z deklarowanych dziedzin współpracy jest ochrona przyrody.
Rezolucja nr 44/228 Zgromadzenia Ogólnego NZ (1989) zalecająca zorganizowanie w 1992 r. Konferencji NZ "Środowisko i Rozwój" ((UNCED) zob. Konferencja w Rio de Janeiro
Deklaracja Morza Bałtyckiego proklamowana w Ronneby 2-3 września 1990 r. (nie publikowana w Dz. U. R. P.). Dokument odwołuje się m.in. do ustaleń Konwencji Helsińskiej z 1974 r. i stwierdza konieczność ograniczenia zrzutu zanieczyszczeń do morza, którego życie biologiczne trzeba w miarę możliwości odbudować w stopniu pozwalającym na utrzymanie stałej równowagi ekologicznej ekosystemów.
Porozumienie między Ministerstwem Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Ochrony Środowiska i Rozwoju Przestrzennego Republiki Węgierskiej w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony środowiska z dn. 19 listopada 1990 r. Zakres deklarowanej współpracy obejmował m.in. zagadnienia ochrony przyrody i różnorodności biologicznej.
Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzona w Espoo dn. 25 lutego 1991 r. Weszła w życie 9.10.1997 r. (Dz. U. nr 96 z 1999 r., poz. 1110). Jednym z elementów, które konwencja zaleca brać pod uwagę przy ocenach oddziaływania na środowisko wpływ na obszary chronione i ekosystemy oraz ważne z naukowego punktu widzenia.
"Deklaracja praw pamięci o Ziemi" - przyjęta w dn.
10-16 czerwca 1991 r. przez uczestników I Międzynarodowego Sympozjum "Ochrona
Dziedzictwa Geologicznego" pod patronatem UNESCO, Digne les Bains (Francja).
Zobacz: tekst Deklaracji
"Środowisko Europy: Raport z Dobris" - temat I Paneuropejskiej Konferencji Ministrów Ochrony Środowiska na zamku w Dobris w dn. 21-23 czerwca 1991 r. (następna - w Lucernie). Znaczny objętościowo (680 str.) dokument, opracowany przez Europejską Agencję Ochrony Środowiska, zawierający obszerną charakterystykę stanu środowiska (w tym diagnozę stanu i zagrożeń przyrody we wszystkich jej aspektach: różnorodności gatunków i zbiorowisk, naturalności, krajobrazowej i in.), rodzaje występujących oddziaływań oraz źródła największych obciążeń degradujących. Raport ukazał się drukiem w 1995 r. i został zaprezentowany na kolejnej Konferencji Ministerialnej w Sofii.
Protokół o ochronie środowiska do Układu w sprawie Antarktyki, sporządzony w Madrycie dn. 4 października 1991 r. Tzw. "Protokół Madrycki", kolejny dokument z długiej serii traktatów antarktycznych, z których pierwszy pochodzi z 1959 r. Podpisany przez Polskę 4.10.1991 r., ratyfikowany w 1995 r., oświadczenie rządowe (Dz. U. nr 6 z 2001 r., poz. 53), publikacja tekstu - w 2001 r. (Dz. U. nr 6 z 2001 r., poz. 52). Wszedł w życie 14.01.1998 r. Dokument uzupełniają aneksy (5) i reguluje on wszystkie kwestie dotyczące ochrony środowiska Antarktyki. Stwierdza, że Antarktyka i powiązane z nią ekosysytemy wymagają skuteczniejszej ochrony. Antarktyka jest Obszarem Specjalnie Chronionym i obowiązuje tam bezwzględny zakaz ekspoloatacji gospodarczej w zakresie poszukiwania i wydobywania minerałów oraz badań prowadzonych dla takich celów. Badania mają mieć wyłącznie cel naukowy.Protokół określa też zasady ochrony tamtejszej flory i fauny. Poprzedni dokument
Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie, podpisane
w Londynie dn. 4 grudnia 1991 r. Weszło w życie 16.01.1994 r., a w stosunku
do Polski - 10.05.1996 r. (Oświadczenie rządowe - Dz. U. nr 96 z 1999 r., poz.
1113, tekst Porozumienia - Dz. U. nr 96 z 1999 r., poz. 1112).
Porozumienie dodatkowe w ramach "Konwencji Bońskiej" z 1979
r. zgodnie z wytycznymi art. IV, ust. 3.
Zobacz: tekst Porozumienia
Układ Europejski sporządzony w Brukseli dn. 16 grudnia 1991 r. między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi a Rzecząpospolitą Polską. Tzw. "Układ o Stowarzyszeniu", będący etapem w drodze do integracji ze Unią Europejską i ustalający zakres działań, jakie obie strony muszą w tym celu podjąć, poświęca art. 80 sprawom środowiska naturalnego. Wśród priorytetów wymienione są: oddziaływanie rolnictwa na środowisko naturalne, erozja gleb oraz ochrona lasów, flory i fauny, a jednym ze wskazań jest dostosowanie przepisów prawa do obowiązujących we Unii.
Troska o Ziemię (Caring for the Earth A Strategy for Sustainable Living), czyli II Światowa Strategia Ochrony Przyrody. Oprac. przez IUCN, UNEP, WWF. Znajdź więcej
Porozumienie między Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa RP a Departamentem Ochrony Środowiska Rapubliki Litewskiej o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska z dn. 24 stycznia 1992 r. W zakresie ochrony przyrody współpraca dotyczy tworzenia przyrodniczych obszarów chronionych i zarządzania nimi, transgranicznych obszarów chronionych oraz ochrony i reintrodukcji gatunków zagrożonych.
Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht dn. 7 lutego 1992 r. Wszedł w życie 1.11.1993 r. Tzw. "Traktat z Maastricht". Dokonuje m.in. kolejnej po 1986 r. nowelizacji treści "Traktatu o EWG" z 1957 r. nazywanego od tej chwili "Traktatem o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej" (Traktatem WE) - nazwę EWG zastępuje nazwa Wspólnota Europejska. Po "Traktacie z Maastricht" ochrona środowiska jest przedmiotem regulacji nie tylko art. 100a, 130r, 130s, 130t, ale także art. 3, który w katalogu działań Wspólnoty wymienia po raz pierwszy politykę w zakresie ochrony środowska (art 3k). Kolejnym etapem konsolidacji Unii był Traktat Amsterdamski.
"Deklaracja z Caracas '92" uchwalona na IV
Światowym Kongresie Parków Narodowych i Obszarów Chronionych w Caracas w
dn. 11-21 lutego 1992 r. Dokument jest zasadniczym zwrotem w podejściu do roli
obszarów chronionych, jako globalnego systemu najcenniejszych ostoi różnorodności
biologicznej, powiązanych wzajemnymi zależnościami i funkcjonujących w szerszym
kontekście przyrodniczym i społecznym. "Deklaracja" jest pokłosiem programu
"Troska o Ziemię: Strategia Trwałego Życia" oraz efektem
przygotowań dokumentów na "Szczyt Ziemi" w Rio de Janeiro, który spowodował,
iż to ważne zdarzenie i jego dokumenty pozostały pozostały prawie niazauważone.
Zobacz: tekst Deklaracji
Deklaracja Konferencji Ministrów Spraw Zagranicznych Państw Morza Bałtyckiego, przyjęta w Kopenhadze w dn. 5-6 marca 1992 r. Nie publikowana w Dz. U. R. P.
Porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku i Morza Północnego,
sporządzone w Nowym Jorku dn. 17 marca 1992 r. Weszło w życie 29.03.1994 r.,
a w stosunku do Polski - 18.12.1999 r. (Dz. U. nr 96 z
1999 r., poz. 1108). Dokument jest porozumieniem dodatkowych do "Konwencji
Bońskiej" z 1979 r. i wprowadza ochronę ścisłą wszystkich
małych waleni w obu akwenach oraz zobowiązuje strony do ścisłej współpracy dla
zachowania korzystnego stanu populacji tych gatunków. Służyć mają temu działania
na rzecz ograniczania zrzutu do morza toksycznych substancji, ograniczenie przypadkowych
odłowów oraz wypuszczania złowionych waleni, ochrona ich bazy pokarmowej, zapobieganie
zakłócaniu warunków życia, zwł. natury akustycznej. Porozumienie zakłada prowadzenie
badań oraz kontroli realizacji jego celów.
Zobacz: tekst Porozumienia
Konwencja o ochronie i użytkowaniu transgranicznych cieków wodnych i jezior międzynarodowych, sporządzona w Helsinkach dn. 17 marca 1992 r. Podpisana przez Polskę w 1992 r., ratyfikowana 17.02.2000 r., weszła w życie po 90 dniach, brak publikacji w Dz. U. Dokument dotyczy wszelkich szkodliwych oddziaływań którejkolwiek ze stron układu na stan wód transgranicznych, wpływający negatywnie na stan zdrowia ludzkiego, bezpieczeństwa oraz poszczególnych elementów środowiska, w tym przyrody.
Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza
Bałtyckiego, sporządzona w Helsinkach dn. 9 kwietnia 1992 r. Weszła w życie
17.01.2000 r., a w stosunku do Polski - 29.04.2000 r. (ustawa ratyf. - Dz. U.
R. P. nr 62 z 1999 r., poz. 687, tekst i Ośw. Rządowe:
Dz. U. nr 28 z 2000 r., poz. 346 i 347). Gruntowna nowelizacja konwencji
z 1974 r., w wyniku której ekologiczna odnowa Morza
Bałtyckiego, umożliwiająca samoregenerację środowiska morskiego i zachowanie
jego równowagi ekologicznej, stała się jednym z priorytetów.
Bezpośrednio ochrony przyrody dotyczy Art. 15. ''Ochrona przyrody i różnorodność
biologiczna'': "Umawiające się Strony podejmą, indywidualnie i wspólnie,
wszelkie właściwe środki w odniesieniu do obszaru Morza Bałtyckiego i jego przybrzeżnych
ekosystemów, na które wpływ wywiera Morze Bałtyckie, w celu zachowania środowisk
przyrodniczych i różnorodności biologicznej oraz ochrony procesów ekologicznych.
Środki takie zostaną również podjęte w celu zapewnienia zrównoważonego wykorzystania
zasobów naturalnych na obszarze Morza Bałtyckiego. W tym celu Umawiające się
Strony będą dążyć do przyjęcia dalszych dokumentów zawierających odpowiednie
wytyczne i kryteria."
Konwencja odwołuje się do wcześniejszych aktów prawnych, w tym do Deklaracji
z Ronneby (1990). Konwencję wyposażono w ponad 130 Zaleceń. Wśród nowatorskich
rozwiązań znajduje się Zalecenie 15/5 dotyczące utworzenia
Bałtyckiego Systemu Obszarów Chronionych (nadbrzeżnych
i morskich) typujące 62 miejsca przyrodniczo cenne, w tym 5
w Polsce oraz Zalecenie 15/1 dotyczące utworzenia wzdłuż
linii brzegowej pasa ochronnego o szer. 100-300 m zarówno w głąb lądu jak i
morza (poza strefą zurbanizowaną). Natomiast pas o szer. minimum 3 km powinien
być strefą planowania przybrzeżnego, gdzie priorytetem jest szeroko pojmowana
ochrona środowiska, w tym krajobrazu i przyrody. Wśród innych zaleceń uwzględniono
ochronę rzadkich gatunków oraz ich siedlisk.
Zobacz także: RZGW Gdańsk (strona www) - Zalecenia
HELCOM
Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzona w Nowym Jorku dn. 9 maja 1992 r. Weszła w życie w stosunku do Polski - 26.10.1994 r. (Dz. U. nr 53 z 1996 r., poz. 238). Zachowanie naturalnych ekosystemów morskich i lądowych jest zarówno jednym z głównych celów konwencji, równocześnie są też one istotnym elementem przywracania równowagi klimatycznej zachwianej przez gospodarczą działalność człowieka.
Porozumienie między Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa RP a Państwowym Komitetem Republiki Białoruś d/s Ekologii o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska z dn. 20 maja 1992 r., podpisane w Warszawie. Umowa ma charakter stały i w jej ramach prowadzona jest m.in. współpraca obu Białowieskich Parków Narodowych - polskiego i białoruskiego. Następne, związane z przyrodą porozumienie, zawarte w 1996 r., dotyczyło współpracy w dziedzinie hodowli i ochronie lasu.
Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dn. 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Tzw. "Dyrektywa
Siedliskowa", będąca realizacją zapisów ''Konwencji Berneńskiej''
z 1979 r. oraz nawiązaniem do wcześniejszej "Dyrektywy
Ptasiej". Podstawowy akt prawny dotyczący ochrony przyrody w EWG/Unii
Europejskiej, mający moc wiążącą dla państw członkowskich.
Zobacz: omówienie
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy północno-wschodnich województw Rzeczypospolitej Polskiej i Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej z dn. 22 maja 1992 r. Część umowy dotyczy problematyki ochrony środowiska - m.in. nadania międzynarodowego charakteru programowi ''Zielonych Płuc Polski", oraz użytkowania Zalewu Wiślanego, w tym ochrony jego zasobów biologicznych i rozszerzenia wykorzystania rekreacyjnego. W 1993 r. podpisana między obu rządami została umowa ogólna o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska.
5 dokumentów Konferencji w Rio de Janeiro "Środowisko i Rozwój" (UNCED) United Nations Conference on Environment and Development, zwanej też "Szczytem Ziemi" (3-14 czerwca 1992 r.) tworzą 2 konwencje: o różnorodności biologicznej i klimatyczna oraz:
Deklaracja z Rio w sprawie Środowiska
i Rozwoju - zbiór 27 zasad postępowania dla ludzkości, jeśli chce ona
bezpiecznie przetrwać.
Zobacz: tekst Deklaracji
Agenda 21 - znaczny objętościowo dokument (ok. 700 stron), będący zbiorem wytycznych dla rządów, kręgów gospodarczych, samorządów i organizacji pozarządowych i społeczeństw, prezentujący zadania na XXI wiek we wszystkich konfliktogennych dziedzinach, nie tylko środowiskowych, dający podstawy tworzenia polityki zrównoważonego rozwoju gospodarczego i bezpiecznego bytu społeczeństw.
Deklaracja o ochronie lasów - dotyczy wszystkich typów lasów i sposobu gospodarowania nimi, w sposób godzący interes ekonomiczny, potrzeby społeczeństw i globalne bezpieczeństwo ekologiczne Planety, z uwzględnieniem ogromnej roli, jaką pełnią w zachowaniu różnorodności biologicznej.
Konwencja o różnorodności biologicznej, wyłożona do
podpisania w Rio de Janeiro od 5 czerwca 1992 r. (i w Nowym Jorku od 15.06.1992).
Konwencja weszła w życie 29 grudnia 1993 r., a Polska ratyfikowała ją 18.01.1996
r. (zgoda na ratyfikację - Dz. U. R. P. nr 118 z 1995 r., poz. 565),
publikacja tekstu dopiero w Dz. U. Nr 184 z 2002 r., poz. 1532. Konwencja spowodowała
podobną rewolucję w sposobie myślenia o ochronie przyrody jak ćwierć wieku wcześniej
Raport U'Thanta. Ochrona przyrody miała wcześniej głęboko
tradycyjny, konserwatorski charakter, nastawiony
na ochronę konkretnych gatunków i obszarów, co w gwałtownie urbanizującym się
i uprzemysławiającym się świecie przestało być skuteczne. Konwencja wskazuje,
iż różnorodność wynika nie tylko z bogactwa gatunków, ale także z bogactwa genetycznego,
krajobrazowego, etc. Chronić należy wszystkie gatunki roślin i zwierząt jako
równie cenne, choć niewątpliwie więcej uwagi wymagają gatunki zagrożone. Chronić
należy też ekosystemy półnaturalne i antropogeniczne, gdyż i one zaczynają być
zagrożone, a przecież zwiększają ogólną różnorodność biologiczną. Chronić należy
też różne zjawiska przyrodnicze i różne ich stadia i dopiero uwzględnienie powyższych
i jeszcze innych zasad pozwoli na skuteczną ochronę żywego bogactwa Ziemi.
Zobacz: tekst Konwencji
O czyste środowisko dla Europy. Program działania na rzecz ochrony środowiska dla Europy środkowej i wschodniej, przyjęty w Lucernie w dn. 28 kwietnia 1993 r. na II Konferencji Ministrów Ochrony Środowiska. Program koncentruje się na problematyce gospodarczej i jej modernizacji prowadzącej do zmniejszenia obciążenia środowiska uciążliwymi emisjami. To oraz problemy zdrowia ludzkiego jest priorytetem, jednak dokument zwraca też uwagę na degradację ekosystemów i różnorodności biologicznej, która - co się podkreśla - w tym regionie (Europa Środkowa i Wsch.) jest generalnie bogatsza, niż w Europie zachodniej. Do poprawy sytuacji niezbędne są nie tylko przemiany systemowe w gospodarce, ale również uaktywnienie społeczeństw, w tym organizacji pozarządowych. Pomocą we wdrożeniu niezbędnych działań ochronnych miała tu służyć EEA.
Deklaracja o Ochronie Przyrodniczego Dziedzictwa Europy (The EECONET Declaration), podjęta na zorganizowanym przez Radę Europy spotkaniu w Maastricht w dn. 9-12 listopada 1993 r. Określa potrzebę ochrony przyrody i krajobrazu jako wspólny obowiązek wszystkich krajów Europy i warunek zrównoważonego rozwoju całego kontynentu, który rozwiązać należy na całym jego obszarze. Kontynent jest wybitnie bogaty przyrodniczo, ale też szczególnie zagrożony. Za istotną drogę do poprawy sytuacji uznano budowę systemu EECONET, jak dotąd najciekawszego i najbardziej logicznego, wielkoprzestrzennego systemu ochronnego z kilku opracowywanych w tym okresie koncepcji europejskich sieci ekologicznych.
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska z dn. 24 stycznia 1994 r. Umowa ma charakter stały i w jej ramach podejmowane są różne działania wspólne, w tym również dotyczące problematyki przyrodniczej, której najistotniejszym elementem jest współdziałanie w ramach Trilateralnego Rezerwatu Biosfery "Wschodnie Karpaty" oraz Rezerwatu Biosfery "Zachodnie Polesie", który ma być rozszerzony o tereny po stronie ukraińskiej. Sprawa współpracy dotyczącej TRB ''Wschodnie Karpaty'' ma zostać uregulowana odrębnym porozumieniem trójstronnym.
Porozumienie między Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa RP a Ministerstwem Rolnictwa, Ochrony Przyrody i Rybołówstwa Królestwa Holandii o współpracy w dziedzinie ochrony przyrody i leśnictwa, podpisane w d. 24 lutego 1994 r. w Warszawie. Porozumienie dotyczy współpracy w zakresie ochrony ptaków wędrownych, europejskiej sieci obszarów chronionych, oraz o Konwencji Ramsarskiej.
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, podpisana w Schwerin, w dn. 7 kwietnia 1994 r. Umowa ma charakter stały i w jej ramach podejmowane są różne działania wspólne, w tym również dotyczące problematyki przyrodniczej. Jednym z takich przedsięwzięć jest wspólny program niemieckiego oddziału WWF i IUCN-Polska, pt. ''Integracja ochrony przyrody z polityką rolną'', realizowany w Polsce, na terenie województw rolniczych, którego celem jest podniesienie świadomości ekologicznej władz i samorządów lokalnych oraz rolników w dziedzinie konieczności i sposobów unikania konfliktów między gospodarką rolną, a ochrona przyrody.
Konwencja o ochronie i zarządzaniu zasobami mintaja w centralnej części Morza Beringa, sporządzona w Waszyngtonie dn. 16 czerwca 1994 r. Weszła w życie w stosunku do Polski 8.12.1995 r. (Dz. U. nr 125 z 1996 r., poz. 589, Oświadczenie Rządowe o ratyfikacji - Dz. U. nr 125 z 1996 r., poz. 590). Konwencja o charakterze gospodarczym, chroniąca zasoby przyrodnicze dla optymalnego i trwałego ich użytkowania.
Konwencja Narodów Zjednoczonych sporządzona w Paryżu dnia 17 czerwca 1994 r. w sprawie zwalczania pustynnienia w państwach dotkniętych poważnymi suszami i/lub pustynnieniem, zwłaszcza w Afryce. Weszła w życie 26.12.1996 r., w stosunku do Polski - 12.02.2002 r. Ratyfikowana przez Polskę 2.10.2001 r. Oświadczenie Rządowe o ratyfikacji - Dz. U. z 2002 r. Nr 185, poz. 1539, publikacja tekstu - Dz. U. z 2002 r. Nr 185, poz. 1538.
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Słowackiej o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska z dn. 18 sierpnia 1994 r. Umowa ma charakter stały i w jej ramach podejmowane są różne działania wspólne, w tym również dotyczące problematyki przyrodniczej. W ramach współpracy transgranicznej powstała inicjatywa utworzenia obszaru funkcjonalnego ''Zielone Karpaty'', w której z polskiej strony uczestniczą graniczące z Republiką Slowacką województwa: śląskie, małopolskie i podkarpackie. Przygotowywane jest też trójstronne porozumienie dotyczące współpracy w ramach Trilateralnego Rezerwatu Biosfery ''Wschodnie Karpaty''.
Rezolucje 19-tej Sesji IUCN z września 1994 r. w Buenos Aires. Realizacja zaleceń IV Światowego Kongresu Parków Narodowych w Caracas (1992). Rezolucja 19.4 ustanawia nową kategoryzację i nowe definicje obszarów chronionych, będące wynikiem ciągłej ewolucji trwającej od 1969 r. a Rezolucja 19. 16 ustala Plan Działania dla Europy, będący początkiem programu "Parki dla Życia".
Europejski Rok Ochrony Przyrody - proklamowany przez Radę Europy i uroczyście inaugurowany w Sztrasburgu 31 stycznia 1995 r. podczas pierwszego posiedzenia Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Rok 1995 poświęcono popularyzacji problematyki ochrony europejskiej przyrody jako dziedzictwa kontynentu szczególnie cennego i zróżnicowanego, a równocześnie zagrożonego w swym istnieniu. Cel realizowano przez organizację międzynarodowych i krajowych konferencji, dyskusji, wydawano specjalne publikacje oraz prezentowano problematykę w mediach zarówno jako przegląd dotychczasowych dokonań jak i popularyzowanie współczesnych problemów.
Paneuropejska Strategia Różnorodności Biologicznej i Krajobrazowej, przyjęta w Sofii dn. 23-26 października 1995 r. podczas III paneuropejskiej konferencji ministrów ochrony środowiska pn. "Środowisko dla Europy". Dokument opracowany przez Radę Europy jako program na lata 1996-2000 jest nowym podejściem do problematyki ochrony przyrody, którą tu świadomie zintegrowano z ochroną krajobrazu kulturowego, a więc i z ochroną dziedzictwa historycznego ludzkości ważnego w skali lokalnej (w skali globalnej służy do tego Konwencja Paryska z 1972 r.). Nowe podejście rozumiane jest tu jako potrzeba ochrony całości przyrody, jednak w sposób daleko zróżnicowany, od ścisłej ochrony najcenniejszych ostoi naturalnych, po ochronę i wspieranie określonych sposobów gospodarowania, głównie tradycyjnego, służącego wzbogacaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej Europy, która z natury jest wysoce zróżnicowana dzięki dużej gęstości zaludnienia i stosunkowo niewielkim powierzchniom państw. Strategia została zaplanowana na 20 lat i uwzględniono w niej wykorzystanie wszystkich dotychczas realizowanych delegacji prawnych, programów oraz systemów gromadzenia danych w jeden kompleks, zarówno rozwiązań o charakterze tzw. "twardego prawa" (egzekwowalnego, np. sieci "Natura 2000"), jak i koncepcji, których realizacja nie jest obligatoryjna (np. sieć "EMERALD"). Głównym celem "Strategii... " jest doprowadzenie do utworzenia Paneuropejskiej Sieci Ekologicznej (PEEN), której koncepcję oparto o metodykę opracowanych już w wielu państwach założeń sieci ekologicznych EECONET. Odwołanie się do różnorodności biologicznej było efektem "Szczytu Ziemi" w 1992 r., natomiast nowością było wprowadzenie pojęcia różnorodności krajobrazowej, która w Europie jest szczególnie zróżnicowana, cenna i osadzona w dziejach rodzimej kultury wszystkich państw. Szansą i siłą Strategii było jej głębokie wejście w różne dziedziny gospodarki, polityki i życia społecznego, a przez to zwiększenie zrozumienia ze strony decydentów i społeczeństw dla założonych celów i uzyskanie realnego poparcia. Rada Europy powołała Grupę Zadaniową, w skład której weszli przedstawiciele Unii Europejskiej, agend ONZ, Banku Światowego oraz innych organizacji międzynarodowych.
Deklaracja Premierów z Visby, przyjęta w dn. 3-4 maja 1996 r. Podpisana przez Polskę, nie publikowana w Dz. U. R. P. Dokument podpisany przez 11 przywódców państw dotyczy stabilnego rozwoju, dobrobytu i dobrej współpracy państw bałtyckich. Zaleca opracowanie dla regionu państw bałtyckich programu zrównoważonego rozwoju "Agenda 21 dla Bałtyku" na wzór "Agendy 21" Tekst w jęz. ang. : http://www.ee/baltic21/facts/declarat.htm
Umowa w sprawie Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem, sporządzona we Wrocławiu dn. 11 kwietnia 1996 r. (Dz. U. R. P. nr 79 z 1999 r., poz. 886). Umowa weszła w życie 28.04.1999 r. Oświadczenie Rządowe - Dz. U. R. P. nr 79 z 1999 r., poz. 887. Umowa zakłada wspólne działania stron dla "poprawy stanu ekologicznego" i zmniejszenia zanieczyszczenia Odry i zalewów, co jest istotne dla czystości Bałtyku. Elementami ochrony przyrody jest dążenie by ekosystemy wodne i związane z nimi ekosystemy brzegowe, jak najbardziej zbliżyły się do naturalnych, z właściwą im różnorodnością gatunków. Komisja m. in. ma wypracować docelowe wymagania jakościowe dla wód, z uwzględnieniem ochrony Bałtyku oraz ekosystemów wodnych i związanych z nimi ekosystemów brzegowych, dokumentować stan i znaczenie różnych elementów biotopów pod kątem ekologii wód oraz opracowywać propozycje dotyczące utrzymania, odtwarzania i ochrony ekosystemów wodnych i związanych z nimi ekosystemów brzegowych.
Deklaracja z Kalmaru, przyjęta przez Radę Państw Bałtyckich w dn. 2-3 lipca 1996 r. Podpisana przez Polskę, nie publikowana w Dz. U. R. P. Potwierdza potrzebę opracowania Agendy dla Bałtyku (zw. "Bałtyk 21") i zawiera obszerny zakres zadań współpracy i działań na rzecz ochrony środowiska z przyrodą włącznie.
Deklaracja z Saltsjobaden, przyjęta w dn. 20-21 października 1996 r. Prezentuje obszerny raport, który stanowi podstawę do opracowania Agendy "Bałtyk 21", odwołującej się do ustaleń Konwencji Helsińskiej.
Karta Ziemi - dokument przedłożony jako projekt do
globalnej konsultacji w dn. 18 marca 1997 r. podczas Konferencji "Rio+5
Forum", który po uzgodnieniu ma być przekazany ONZ. Jest kontynuacją koncepcji
zaproponowanej i wstępnie przygotowanej przed Konferencją
w Rio, która jednak przybrała inną formę. Zaprezentowany przez Polskę tekst
składa się z preambuły wprowadzającej oraz 18 zasad i reprezentuje te same dążenia,
co Deklaracja z Rio, jednak pokazane z bardziej "przyrodniczych"
i humanistycznych pozycji, trochę bliższych "głębokiej
ekologii". W wyniku paroletnich konsultacji parokrotnie zmieniał kształt
(m.in. w wyniku dyskusji na Kongresach w Montrealu
(1996) i Ammanie (2000). Wciąż nie posiada jeszcze
ostatecznej wersji i mocy obowiązującej.
Zobacz: polski tekst Karty (1997)
Traktat Amsterdamski przyjęty w Amsterdamie w dn. 17 czerwca 1997 r. podczas szczytu państw UE i podpisany 2 paździenika 1997 r. dokonuje kolejnych, istotnych zmiany w Traktacie o Unii Europejskiej (Maastricht) oraz w traktatach założycielskich, w tym w Traktacie o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Zmiany wpowadzone TA podnoszą rangę ochrony środowiska jako polityki wspólnotowej poprzez zobowiązanie Wspólnoty do uwzględniania wymagań ochrony środowiska we wszystkich podejmowanych przez nią działaniach. Dokonuje też uporządkowania redakcyjnego zmieniając m.in. numerację wewnętrzną traktatów założycielskich. Traktat wszedł w życie w 1999 r. i poprzez wprowadzone nim zmiany kształtuje aktualną politykę Wspólnoty Europejskiej (Unia Europejska a Polska - dostosowanie prawa ochrony przyrody...w dziedzinie ochrony środowiska. Poprzedni traktat - Maastricht 1992.
Porozumienie między Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa RP a Ministerstwem Środowiska i Wody Republiki Bułgarii o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska z dn. 26 listopada 1997 r. W ramach programu współdziałania przewidziana jest też współpraca w dziedzinie ochrony przyrody.
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Czeskiej o wspólpracy w dziedzinie ochrony środowiska. Podpisana w Pradze w dn. 15 stycznia 1998 r., weszła w życie 23 kwietnia 1998 r. Umowa ma charakter stały i w jej ramach podejmowane są różne działania wspólne, w tym również dotyczące problematyki przyrodniczej, zwłaszcza leśnej, realizowanej przez regionalną administrację leśną obu państw.
Agenda 21 dla Regionu Morza Bałtyckiego - "Baltic 21" - przyjęta w Nyborg w dn. 22-23 czerwca 1998 r. przez Radę Państw Morza Bałtyckiego. Podpisana przez Polskę, nie publikowana w Dz. U. R. P. Dokument zawiera 30-letni program współpracy na rzecz zrównoważonego rozwoju państw basenu Morza Bałtyckiego, ze szczególnym uwzględnieniem planowania przestrzennego i ochrony środowiska, w tym zachowania różnorodności flory i fauny.
Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, podpisana w Aarhaus dn. 25 czerwca 1998 r. Podpisana przez Polskę, ustawa o ratyfikacji z dn. 21.06.2001 r. (Dz. U. nr 89 z 2001 r., poz. 970), ratyfikacja 31.12.2001 r. Tzw. "Konwencja z Aarhaus". Niezwykle ważny akt prawny z punktu widzenia rozwoju demokracji i budowy nowoczesnego, "otwartego społeczeństwa obywatelskiego" (Jędrośka, Radecki 1999), sprowadzający problematykę ekologiczną do kategorii podstawowych praw człowieka. Brak tu bezpośrednich odniesień do ochrony przyrody, jednak formuła konwencji obejmuję całokształt tej problematyki. W polskim prawie problematykę tę uregulowała ustawa z 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, zastąpiona zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska z 2001 r. oraz ustawy o dostępie do informacji publicznej z 2001 r.
Europejska Konwencja Krajobrazowa, przyjęta przez Komitet Ministrów Rady Europy w dn. 19 lipca 2000 r., otwarta do podpisu od dn. 20.10.2000 r. Przez Polskę podpisana 21.12.2001 r., do końca 2001 r. nie ratyfikowana. Konwencja wynika z przyjętej w Sofii w 1995 r. Paneuropejskiej Strategii Ochrony Różnorodności Biologicznej i Krajobrazowej i ma stanowić narzędzie dla władz wszystkich szczebli rządowych i samorządowych do poprawy jakości krajobrazu, planowania i zarządzania krajobrazem oraz podniesienia w społeczeństwie rangi krajobrazu jako wartości szczególnej, charakteryzującej tożsamość danych społeczności. Krajobraz jest traktowany przez konwencję jako całość, jest ona zainteresowana wszystkimi typami krajobrazu, od czysto przyrodniczego i naturalnego, po miejski. Realizacją zapisów Konwencji było m.in. wprowadzenie art. 47a do nowelizacji ustawy o ochronie przyrody z 27 lipca 2001 r.
Dokumenty ''Szczytu Ziemi'' w Johannesburgu, zwanego też ''Rio+10'' dotyczyły przede wszystkim problemów społeczno-ekonomiczno-politycznych. Z przyjętych dokumentów o ustalonym terminie realizacji, dotyczących przyrody, należy wymienić deklarację o znacznym obniżeniu do 2010 r. tempa wymierania rzadkch gatunków flory i fauny oraz podjęcie działań, które do 2015 r. spowodują odbudowę zasobów ryb w morzach i oceanach, obecnie wyniszczonych nadmiernymi połowami. W p. 13 ''Deklaracji z Johannesburga w sprawie zrównoważonego rozwoju'' czytamy: ''W dalszym ciągu cierpi globalne środowisko. W dalszym ciągu zmniejsza się różnorodność biologiczna, zubażane są zasoby ryb, pustynnienie powoduje utratę coraz większej powierzchni żyznych gruntów, już widoczne są negatywne skutki zmian klimatu, coraz częstsze i bardziej niszczycielskie są klęski żywiołowe, kraje rozwijające są coraz mniej odporne, zaś zanieczyszczenie powietrza, wód i mórz w dalszym ciągu pozbawia miliony możliwości zapewnienia sobie godnego życia.'' (ze strony www Ministerstwa Środowiska RP)
początek dokumentu;
początek spisu aktów prawnych
i dokumentów;
chronologiczne spisy aktów prawnych polskich (w tym informacje o ratyfikacji
aktów międzynarowowych) - do 1939 r.
oraz od 1944 r.
Opracowanie: inż. Kaj Romeyko-Hurko - Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie