Cladonia stellaris (Opiz) Pouzar & Vězda

Rodzina chrobotkowate Cladoniaceae

gatunek objęty ochroną ścisłą

Morfologia

Chrobotek alpejskiPorost krzaczkowaty. Plecha 5-15 cm wysokości, białawo-szara, czasem o odcieniu żółtawym, wyprostowana, drzewkowato rozgałęziona. Występuje w postaci zwartych kępek zaokrąglonych na szczycie i utworzonych z cienkich, obłych, pilśniowatych "gałązek" tzw. podecjów. Główna gałązka niewyraźna. Z niej wyrasta wiele regularnie porozgałęzianych i rozchylonych we wszystkie strony odcinków. Szczytowe gałązki formują gęste, kopułkowate darnie.

Rozmieszczenie ogólne

Gatunek arktyczno-borealno-górski. Rozpowszechniony w wyższych górach i borach Europy, Azji i Ameryki Północnej. Częsty w pobliżu polarnej granicy lasów i na południowych tundrach.

Rozmieszczenie w Polsce

Gatunek bardzo rzadki na niżu w północnej, wschodniej i środkowej części kraju w dużych obszarach borów (np. Bory Tucholskie) oraz w górach (Sudety, Tatry, Góry Świętokrzyskie). mapa występowania

Stwierdzony w parkach narodowych. występowanie w PN

Siedliska

Chrobotek alpejskiGatunek naziemny. Rośnie na glebach próchniczych, torfowych i piaszczystych. Na niżu stwierdzony na torfowiskach wysokich (na kępach i w partiach suchszych, wrzosowiskowych), w borach bagiennych oraz w borach chrobotkowych. W górach występuje w wyższych położeniach, w piętrze kosodrzewiny i halnym, rzadziej przy górnej granicy lasu, oraz na torfowiskach.

Rośnie w miejscach widnych, dość wilgotnych jak i suchych, odsłoniętych i wystawionych na wiatr. Jest gatunkiem charakterystycznym naziemnego zespołu porostów Cladonietum stellaris, który tworzy m. in. z chrobotkiem reniferowym Cladina rangiferina i chrobotkiem leśnym Cladina arbuscula.

Biologia

Gatunek naziemny (epigeiczny). Rozmnaża się głównie wegetatywnie przez fragmentację plechy. Rośnie bardzo powoli, ale w sprzyjających warunkach środowiska może żyć kilkadziesiąt lat. Wytwarza kwasy porostowe, m. in. kwas usninowy, który ma właściwości antybiotyczne.

Wielkość populacji

Najczęściej tworzy małe populacje od pojedynczych do kilku osobników, zajmujących powierzchnie od kilku cm² do kilkudziesięciu dm². Niekiedy występuje w większych skupieniach (np. w - Borach Tucholskich).

Zagrożenie

Zagrożony z powodu działalności gospodarczej w lasach i torfowiskach. Ponadto, jako bardzo dekoracyjny porost, zbierany do wiązanek ozdobnych i wieńców oraz stosowany jako "drzewka" w makietach architektonicznych. W stanie suchym jest bardzo kruchy i podatny na mechaniczne urazy, np. wydeptywanie. Na "Czerwonej Liście Porostów Zagrożonych w Polsce" (1992) sklasyfikowany w kategorii V (gatunki narażone).

Ochrona

Jeden z 6. gatunków chrobotków z grupy Cladina objętych ścisłą ochroną gatunkową w oparciu o Rozp. MOSZNiL z 1995 r, znowelizowane w 2001 r. Większość stanowisk znajduje się na obszarach chronionych. Na stanowisku chrobotka alpejskiego w BorachTucholskich utworzono rezerwat przyrody "Bór chrobotkowy" im. Prof. Zygmunta Tobolewskiego.

Ważniejsze piśmiennictwo

Opracowanie


<<< lista gatunków >>>