Phallus impudicus, Ithyphallus impudicus

Rodzina sromotnikowate Phallaceae

gatunek objęty ścisłą ochroną

Morfologia

Sromotnik bezwstydny (słupiak cuchnący)Młody owocnik kulisty lub jajowaty, o wymiarach 4-6 x 3-5 cm, białawy, potem żółtawy lub jasnobrązowawy, przyrośnięty do podłoża białymi sznurami grzybni. Po pęknięciu okrywy wydostaje się z niej cylindryczny lub zwężony w górze trzon, wysokości 10-30 cm, grubości 2.5-5 cm, białawy, gąbczasty, porowaty, w środku pusty, bardzo kruchy. Na jego wierzchołku znajduje się naparstkowata, dzwonkowata lub stożkowata, kapeluszowata główka o wymiarach 3-4 x 2.5-3 cm, pokryta brązowooliwkową, lepką warstwą zarodników (tzw. glebą). Zarodniki cylindryczne do eliptycznych, gładkie, bezbarwne lub jasnożółte o wymiarach 3.5-5 x 1.5-2 mm. Po zjedzeniu zarodników przez owady, stają się widoczne białawe, jamkowate komory ułożone jak w plastrze miodu.

Rozmieszczenie ogólne

Występuje w Europie, Azji i północnej Afryce (np. w Algierii), głównie w strefie umiarkowanej.

Rozmieszczenie w Polsce

Występuje w całym kraju, na niżu i w górach, do wysokości 1000 m n.p.m. mapa występowania

Stwierdzono w Parkach Narodowych występowanie w PN

Siedliska

Rośnie głównie w lasach i zaroślach, zarówno naturalnych lub półnaturalnych jak i sadzonych, często także w parkach i ogrodach, na ziemi, zwykle w miejscach żyznych, wilgotnych i cienistych.

Fitocenozy

Stwierdzono go w olsie typowym Alnetum glutinosae, w olszynce karpackiej Alnetum incanae, w buczynie karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum, w Fago-Quercetum, w łęgu wiązowo-jesionowym Ficario-Ulmetum, w żyznej buczynie niżowej Melico-Fagetum, w borze mieszanym Pino-Quercetumi grądzie Tilio-Carpinetum, także w lasach sadzonych, np. świerkowych.

Biologia

Grzyb współżyje z owadami, m. in. muchami żywiącymi się padliną, które przywabia zapachem przypominającym zgniłe mięso. Owady zjadają zarodniki, oblepiają się nimi i lecąc, przenoszą je na dalekie odległości rozsiewając sromotnika. Jest zjawisko entomochorii, czyli rozsiewania organizmów (np. roślin lub grzybów) przez owady. Być może, w rozprzestrzenianiu zarodników uczestniczą także ptaki zjadające owady. Owocniki tworzą się od maja do listopada. Młode owocniki jadalne.

Wielkość populacji

Występuje zwykle w grupach liczących od kilku do kilkuset (niekiedy nawet kilka tysięcy) owocników.

Zagrożenie

Nie tylko nie jest zagrożony, ale coraz bardziej się rozprzestrzenia, np. w Karpatach, w Beskidzie Niskim, w niektórych regionach pokrywa wielkie przestrzenie w lasach. W Beskidzie Śląskim obserwowany w świerczynach ma wysokości 1000 m n.p.m.

Nie umieszczony na czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych zagrożonych w Polsce. Chociaż ze względu na charakterystyczny wygląd i specyficzny zapach często jest zrywany i niszczony, nie tylko nie ogranicza areału swojego występowania, ale stale zajmuje nowe obszary.

Ochrona

Podlega ścisłej ochronie gatunowej w oparciu o Rozp. MOSZNiL z 1995 r., znowelizowanym w 2001 r. ale jest to zupełnie nie uzasadnione. Część stanowisk znajduje się na obszarach chronionych.

Ważniejsze piśmiennictwo

Opracowanie

<<< lista gatunków >>>