Lobelia dortmanna L.

Rodzina lobeliowate - Lobeliaceae

gatunek objęty ochroną ścisłą

Morfologia

Lobelia jeziornaRoślina 20-70 cm wysokości, z różyczką liści zanurzonych w wodzie i łodygą kwiatową wyrastającą ponad powierzchnię wody. Łodyga pusta wewnątrz, nierozgałęziona, w dolnej części zanurzonej w wodzie, z nielicznymi liśćmi łuskowatymi. Liście różyczek równowąskie, o szerokości do 5 mm na szczycie odgięte. Kwiatostan w postaci luźnego, wydłużonego grona utworzony z nielicznych drobnych, grzbiecistych kwiatów wyrastających pojedynczo w kątach łuskowatych przysadek na dość długich, nitkowatych szypułkach. Kielich z krótkimi, lancetowatotrójkątnymi działkami. Korona dwuwargowa z wargą dolną 3-łatkową i górną 2-łatkową, z białymi łatkami i jasnoniebieską, głęboko rozciętą rurką do 8 mm długości. Torebka otwierająca się od góry 2 klapami.

Rozmieszczenie ogólne

Gatunek o zasięgu dysjunktywnym obejmującym północną Europę oraz północny obszar Ameryki Północnej. W Europie najczęściej spotykany na Półwyspie Skandynawskim oraz rzadziej w Wielkiej Brytanii, we Francji, Belgii, Niemczech, a także w Polsce i w krajach nadbałtyckich położonych na wschód od Polski. Południowa granica zasięgu lobelii jeziornej w Europie biegnie przez Polskę.

Rozmieszczenie w Polsce

Rośnie w 131 jeziorach na Pojezierzu Pomorskim, przede wszystkim na Pojezierzu Kaszubskim, Bytowskim i Równinie Charzykowskiej. mapa występowania

Stwierdzony w parkach narodowych: występowanie w PN

Siedliska

Oligotroficzne jeziora lobeliowe związane są głównie z wysoczyznami, o chłodnym i wilgotnym klimacie, położonymi w obrębie wału moreny czołowej oraz na sandrach. Wody jezior lobeliowych są dobrze natlenione, o wysokiej przeźroczystości, o odczynie obojętnym lub słabo zasadowym. Są ubogie w związki mineralne oraz wapń. Lobelia korzeni się na dnie do głębokości 2 m. Jest rośliną światłolubną.

Fitocenozy

Jest jednym z głównych składników zespołu Isoëto-Lobelietum oraz Myriophyllo-Littorelletum.

Biologia

Lobelia jeziornaBylina zimozielona o kwiatach nadwodnych i podwodnych. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Kwiaty nadwodne (średnio 6 na jednej roślinie) zapylane są przez owady; w kwiatach podwodnych (klejstogamicznych), zamkniętych podczas kwitnienia, następuje samozapylenie. W torebce wykształca się około 250 drobnych nasion o dużej sile kiełkowania i bardzo wysokiej kaloryczności. Lobelia po zakwitnięciu i wydaniu owoców ginie. Rozmnaża się generatywnie za pośrednictwem nasion, oraz wegetatywnie przez rozmnóżki, które rozwijają się w jesieni na kłączu rośliny macierzystej. Roślina trująca z powodu zawartości alkaloidu lobeliny. Liście z sokiem mlecznym.

Wielkość populacji

Populacje zwykle bardzo duże, liczące setki, a nawet tysiące osobników, zajmujące od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów kwadratowych powierzchnie.

Zagrożenie

Gatunek zamieszczony w polskiej "czerwonej księdze" jako zagrożony wyginięciem (kategoria EN). Stwierdzono, że w dwudziestym wieku gatunek ten wyginął, głównie w okolicach Trójmiasta, na 18 stanowiskach. Obecnie jest zagrożony na pozostałych terenach swojego występowania wskutek eutrofizacji jezior, ich użytkowania gospodarczego i turystycznego oraz z powodu obniżania się poziomu wód gruntowych.

Ochrona

Gatunek podlega ścisłej ochronie prawnej od 1983 roku, a część jego stanowisk chroniona jest w rezerwatach (np. Jezioro Czarnówek w Drawskim Parku Krajobrazowym). Konieczne jest utrzymanie odpowiednich fizyczno-chemicznych właściwości wód jezior lobeliowych, a więc zaprzestanie różnych form ich użytkowania (np. hodowli ryb), w celu utrzymania egzystencji tego gatunku. Najcenniejsze stanowiska należy objąć ochroną rezerwatową.

Ważniejsze piśmiennictwo

Zobacz także

Opracowanie

<<< lista gatunków >>>