Woj. małopolskie, powiat wielicki, gmina Kłaj, pobliże wsi Szarów. Stanowisko
znajduje się w płd. -zach. część torfowiska "Błoto" (a. "Wielkie
Błoto") w Puszczy Niepołomickiej, ok. 400 m od linii
kolejowej Kraków-Tarnów i ok. 0,75 km od przystanku PKP w Szarowie
Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, podprowincja: Północne Podkarpacie,
makroregion: Kotlina Sandomierska, mezoregion: Nizina Nadwiślańska.
Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas
Kotlin Podgórskich, Kraina: Kotlina Sandomierska, Okręg Puszczy Niepołomickiej.
Ok. 190 m n.p.m.
Powierzchnia 0,05 ha, pomnik przyrody utw. w 1964 r.
brak danych
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Pomnik znajduje
się w obrębie Subregionu Podkarpackiego (Pp).
W pobliżu tylko stare rowy odwadniające. Teren należy do zlewni Drwinki, uchodzącej do Wisły w pobliżu ujscia Raby.
brak danych
Zdegradowane torfowisko niskie
Brzoza
niska w tej szerokości geograficznej jest reliktem
borealnym. W Polsce spotykana głównie na torfowiskach, gdzie panują warunki
bliższe występującym na północy. Torf z "Błota" w Puszczy był w I
poł. XX w. intensywnie eksploatowany, potem torfowisko wykorzystywano do wypasów,
a odwadnianie prowadzono tam jeszcze w latach 80-tych. Obniżenie poziomu wód
gruntowych spowodowało sukcesję drzew i krzewów, które zagłuszyły nieliczne
krzewy brzozy niskiej (część wyginęła). Obecnie stanowisko jest we właściwym
stopniu odsłonięte i zabezpieczone, prowadzone są też w miarę potrzeby niezbędne,
konieczne dla utrzymania tego stanu, zabiegi ochrony
czynnej, dla której opracowano szczegółowe wytyczne. Krzewy na razie nie
są zbyt wysokie i liczne, a ich liczbę określono w 1991 r. jako krytyczną. Warunki
siedliskowe przesuszonego, obumarłego torfowiska nie są dla brzozy niskiej optymalne
i nie gwarantują jej przetrwania w tym miejscu.
Stanowisko znajduje się na terenie wielkiego, zdegradowanego torfowiska "Błoto" w zach. części Puszczy Niepołomickiej. Widoczne są tu negatywne dla przyrody i krajobrazu ślady różnych form eksploatacji gospodarczej tego terenu, często wręcz jego dewastacji. W bliskim sąsiedztwie "Błota" znajdują się wciąż piękne drzewostany Puszczy z cennymi rezerwatami i pomnikami przyrody.
Utrzymanie najbardziej na południe wysuniętego stanowiska brzozy niskiej i wyprowadzenie go ze stanu zagrożenia, przez różne zabiegi ochrony czynnej.
Dojazd koleją do przystanku Szarów, skąd dalej pieszo ok. 600 m wzdłuż toru ku wsch., a następnie ścieżkami ku północy. Stanowisko jest trudne do znalezienia w terenie. Poza ogrodzeniem dostęp do pomnika nie jest ograniczony, wymaga jednak respektowania zasad art. 31a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).
Informacje o istnieniu na torfowisku "Błoto" brzozy niskiej pochodzą z końca XIX w. i potwierdził je M. Raciborski (1884). Istniały przynajmniej 2 stanowiska, przy czym przetrwało stanowisko odnalezione przez Pawłowskiego (1932), który proponował utworzenie dla jego ochrony rezerwatu przyrody. Późniejsze informacje o całkowitym zniszczeniu stanowiska podczas II wojny światowej (był tam poligon artyleryjski) okazały się błędne, gdyż w 1962 r. ponownie zostało ono odnalezione przez pracowników ZOP PAN, co poskutkowało utworzeniem tu w 1964 r. pomnika przyrody, jednak żadnych dodatkowych prac nie przedsięwzięto. Inwentaryzacja z 1991 r. wykazała istnienie zaledwie kilku niewielkich skupień brzozy niskiej, największe z ok. 10 krzewami. Część krzewów wykazywała ślady zgryzania przez bydło, część krzewów zginęła w wyniku prac melioracyjnych na torfowisku, a reszta była zagłuszana przez wyższe i bardziej eksywne gatunki. W 1994 r. pożar strawił część torfowiska zagrażając stanowisku brzozy niskiej, które wtedy poddawano zabiegom konserwatorskim. Obiekt wpisany pierwotnie do rejestru pomników przyrody pod nr 454, następnie pod nr 135, obecnie - 11/4.
Nadleśnictwo Niepołomice, nadzór - Wojewódzki Konserwator Przyrody w Krakowie.
Wandalizm, samozapłon lub celowe podpalenie torfowiska (pożar podpowierzchniowy), brak zabiegów ochrony czynnej, dalsze obniżanie się lustra wód podziemnych. Zanik stanowiska wskutek warunków zbyt odbiegających obecnie od minimalnych wymagań gatunku.
inż. Kaj Romeyko-Hurko - Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie