Polyporus umbellatus (Dendropolyporus umbellatus, Grifola umbellata, Polypilus umbellatus)

Rodzina żagwiowate - Polyporaceae

gatunek objęty ochroną ścisłą

Morfologia

Żagiew okółkowa (żagiew wielogłowa, żagwica)Owocnik trochę podobny do kalafiora, tworzy wielką kępę złożoną z kilkunastu lub kilkudziesięciu (czasem ponad 100) małych kapeluszy, których białawe trzony wyrastają z jednego, wspólnego, również białawego trzonu. Cała kępa może dochodzić do 50 cm średnicy i 4 kg masy. Kapelusze są słomkowo żółte lub ochrowe, mają średnicę 1.5-4 cm i są pokryte drobnymi łuseczkami. Spodnia strona każdego kapelusza pokryta jest cienką warstwą rurek (jak u borowika) otwierających się porami. W rurkach tworzą się cylindryczne, gładkie, bezbarwne zarodniki o wymiarach 7.5-10 x 2.5-4 mm. Wysyp zarodników biały. Owocniki pozornie wyrastają bezpośrednio na ziemi, w rzeczywistości jednak z czarnych, twardych, nieregularnych, ukrytych w ziemi sklerotów, przyrastających do korzeni drzew. Zapach przyjemny, podobny do kopru. Smak również przyjemny, ale z cierpkim posmakiem.

Rozmieszczenie ogólne

Występuje na półkuli północnej: w Ameryce Północnej, w Europie środkowej i południowej oraz w Azji, wszędzie jest rzadki.

Rozmieszczenie w Polsce

Notowany w całym kraju, na niżu i w niższych położeniach górskich. Znany z Wybrzeża, z Wielkopolski, z Mazowsza (np. z okolic Warszawy i Siedlec), z Sudetów, z okolic Puław, z Pogórza Karpackiego (tam stosunkowo często), z Beskidów: Niskiego i Sądeckiego oraz z Puszcz: Białowieskiej i Piskiej. Nie znaleziony dotychczas np. w Kotlinie Sandomierskiej, z wyjątkiem jednego stanowiska na granicy z Pogórzem Dynowskim w Karpatach. mapa występowania

Stwierdzono w Parkach Narodowych: występowanie w PN

Siedliska

W lasach liściastych, mieszanych i iglastych z domieszką drzew liściastych, na żywych pniach drzew liściastych: buka, dębów, grabu i klonów.

Fitocenozy

Stwierdzony m. in. w grądzieTilio-Carpinetum, w borze świeżym Peucedano-Pinetum z domieszką dębu, w -borze mieszanym Pino-Quercetum oraz w lasach bukowych.

Biologia

Pasożyt korzeni obumierających drzew liściastych, głównie dębu, buka, grabu i klonu, ale po śmierci drzewa może jeszcze żyć jako saprob. Owocniki są jednoroczne i tworzą się w lecie i w jesieni, od lipca do października, zwykle po dłuższych, ciepłych, obfitych opadach. Jadalny.

Wielkość populacji

Zwykle w dużych zgrupowaniach, liczących od kilkunastu do kilkudziesięciu, a nawet kilkuset owocników.

Zagrożenie

Gatunek zagrożony przede wszystkim ze względu na zanikanie starych drzewostanów. Jego stanowiska utrzymują się przede wszystkim w lepiej zachowanych naturalnych i półnaturalnych większych kompleksach leśnych. Na "Czerwonej Liście Grzybów Wielkoowocnikowych Zagrożonych w Polsce" (1992) ma kategorię V (narażony). Zbierany jako grzyb jadalny. Jego okazałe, niezwykłego kształtu owocniki zwracają uwagę i często są niszczone.

Ochrona

Podlega ścisłej ochronie gatunkowej w oparciu o Rozp. MOSZNiL z 1995 r., znowelizowane w 2001 r. Część stanowisk znajduje się na obszarach chronionych.

Ważniejsze piśmiennictwo

Opracowanie

<<< lista gatunków >>>