Angelica archangelica L. subsp. archangelica = (Archangelica officinalis)

Rodzina baldaszkowate - Apiaceae = Umbelliferae,

gatunek objęty ochroną ścisłą

Morfologia

Arcydzięgiel litworRoślina do 2 m wysokości. Gruba, sztywna łodyga w środku pusta, rozgałęziona u góry, ulistniona skrętolegle. Bardzo duże liście. Odziomkowe na długich ogonkach, łodygowe z silnie rozdętymi pochwami, 3-4-krotnie pierzaste. Listki jajowate, brzegiem nierówno wcinane, spodem sinawozielone.

Kwiaty niepozorne, na długich szypułach, zebrane w gęste, wielokwiatowe kuliste baldaszki, tworzące duży wielopromieniowy baldach złożony. Kielich z 5 niewyraźnymi ząbkami; 5 płatków korony o barwie żółtozielonkawej, długości ok. 1,5 mm, z ostrymi, zagiętymi do środka koniuszkami. 5 pręcików. Słupek z 2 szyjkami, dolny. Owocem żebrowana rozłupka, o długości 6-9 mm.

Rozmieszczenie ogólne

Gatunek występuje w środkowej i północnej Europie, na Syberii i Grenlandii.

Rozmieszczenie w Polsce

Rośnie w Sudetach: Karkonosze, Masyw Śnieżnika (od 1100 m po1480 m), w Karpatach: Tatry, Babia Góra, Bieszczady (od 1200 m po 2128 m - Krzesanica w Tatrach). Centrum występowania ma w piętrze kosówki, wyjątkowo pojawia się w reglu dolnym. Na niżu prawdopodobnie tylko jako zdziczały.

Stwierdzony w parkach narodowych: występowanie w PN

Siedliska

Miejsca wilgotne, nad potokami, u podnóży ścian skalnych i na ustalonych piargach, przeważnie na zboczach o ekspozycji północnej. Występuje na glebach kamienistych, wytworzonych ze skał węglanowych i magmowych. Zwykle są to rędziny próchniczne i rumoszowe, charakteryzujące się dużą zawartością dobrze rozłożonej substancji organicznej, oraz rankery, o odczynie kwaśnym do zasadowego (pH 4,4-7,4).

Fitocenozy

Gatunek charakterystyczny dla zespołu ziołorośli Aconitetum firmi.

Biologia

Roślina 2 lub 3-letnia. W drugim roku życia zakwita. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Kwiaty przedprątne, zapylane przez owady. Roślina o właściwościach leczniczych.

Wielkość populacji

Populacje tworzy zwykle od kilku do kilkudziesięciu osobników.

Zagrożenie

Jest gatunkiem dość często pozyskiwanym ze względu na swe właściwości lecznicze i walory smakowe. Populacje są niszczone przez wykopywanie całych roślin wraz z kłączem a w skrajnych przypadkach dochodzi do likwidacji stanowisk.

Ochrona

Gatunek podlega od 1983 r. ścisłej ochronie. Ponadto występuje w niektórych górskich parkach narodowych. Aby zapobiec niszczeniu stanowisk naturalnych proponuje się rozpowszechnienie jego uprawy w ogródkach przydomowych.

Ważniejsze piśmiennictwo

Zobacz także

Opracowanie


lista gatunków >>>