Ledum palustre L.

Rodzina wrzosowate - Ericaceae,

gatunek objęty ochroną częściową

Morfologia

Roślina do 1,5 m wysokości, silnie pachnąca. Gałązki skrętolegle ulistnione, młode pokryte kutnerem o barwie rdzawej. Skórzaste liście na krótkich ogonkach, tęgie, z wierzchu błyszczące, od równowąskich do lancetowatych, do 5 cm długości 2-5 mm szerokości, wyraźnie podwinięte na brzegach, na spodzie gęsto pokryte rdzawym kutnerem. Kwiaty o średnicy 1-1,5 cm, szeroko rozwarte, skupione na szczytach gałązek w kilkunasto- do kilkudziesięciokwiatowe baldaszkowate kwiatostany. Kielich z 5 krótkimi działkami. Płatków korony 5, barwy białej, 5-8 mm długości. Pręciki w liczbie 10, dłuższe od płatków. Owocem torebka 4-5 mm długości, pękająca 5 klapami. Nasiona spiralnie skręcone, bardzo małe i liczne.

Rozmieszczenie ogólne

Gatunek cyrkumpolarny. Występuje w obszarze arktycznym i północnej Europie, Azji, Ameryki oraz na Grenlandii. Południowa granica zasięgu w Europie biegnie przez Austrię, Czechy, Polskę i północną Ukrainę.

Rozmieszczenie w Polsce

Pospolity prawie na całym niżu (z wyjątkiem Wielkopolski i Kujaw). W górach pojawia się na nielicznych i rozproszonych stanowiskach (Sudety po 740 m, a Karpaty po 1.280 m n.p.m.).

Stwierdzony w parkach narodowych: 

Siedliska

Rośnie na torfowiskach oraz w podmokłych lasach szpilkowych. Występuje na glebach torfowych lub bielicowych torfiastych. Są to gleby mokre, oligotroficzne, o odczynie kwaśnym lub bardzo kwaśnym (pH poniżej 4,5).

Fitocenozy

Gatunek charakterystyczny dla boru bagiennego zespół Vaccinio uliginosi-Pinetum, częsty też na torfowiskach wysokich w różnych zbiorowiskach z klasy Oxycocco-Sphagnetea.

Ponadto spotykany na torfowiskach niskich i przejściowych reprezentujących rząd Scheuchzerietalia palustris, w zespole brzeziny bagiennej Betuletum pubescentis , oraz rzadko w bagiennym borze trzcinnikowym Calamagrostio villosae-Pinetum i w świerczyniena torfie Sphagno girgensohnii-Piceetum.

Biologia gatunku

Zimozielony krzew. Kwitnie w maju i czerwcu. Roślina lecznicza i trująca. Zawiera olejek eteryczny, związki goryczowe, sole mineralne i flawonoidy.

Wielkość populacji

Zwykle w populacjach od kilkudziesięciu do kilkuset osobników.

Zagrożenie

Gatunek zagrożony przede wszystkim z powodu zmian siedliskowych wywołanych osuszaniem torfowisk jak również eksploatacją torfu. Ponadto bagno zwyczajne jest masowo zrywane i sprzedawane jako środek przeciw molom.

Ochrona

Od 1983 r. gatunek jest objęty ochroną częściową. Wiele stanowisk jest chronionych w parkach narodowych i rezerwatach.

Ważniejsze piśmiennictwo

• Boratyński A., Browicz K. 1976. Salix herbacea L., Salix reticulataL., Ribes petraeum Wulf, Tilia cordata Mill., Acer platanoides L., Ledum palustre L. W: Atlas drzew i krzewów w Polsce. Z. 17. Red. K. Browicz. Inst. Dendrologii PAN. Warszawa - Poznań, PWN.
• Boratyński A. 1991. Chronione i godne ochrony drzewa i krzewy polskiej części Sudetów, Pogórza i Przedgórza Sudeckiego. 6. Ledum palustre L. Arbor. Kórn. 35: 83-89.
• Piotrowska H. 1996. Chronione gatunki roślin naczyniowych w WolińskimParku Narodowym. Klify, 3: 7-104.
• Sokołowski A. W. 1997. Rośliny naczyniowe prawnie chronione w Wigierskim Parku Narodowym. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 16, 4: 3-14.
• Rams B. 1984. Bagno zwyczajne - roślina użytkowa zagrożona wyniszczeniem. Wszechświat, 85, 4: 83-85.

Zobacz także

• ochrona gatunkowa - wprowadzenie
• gatunki zagrożone ("Czerwone księgi", "czerwone listy", gatunki specjalnej troski)
• rozporządzenie o ochronie gatunkowej roślin z 1995 r. oraz jego nowelizacja

Opracowanie

• prof. dr hab. Halina Piękoś-Mirek - Instytut Ochrony Przyrody PAN
• prof. dr hab. Zbigniew Mirek - Instytut Botaniki PAN
• mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autorów.

<<< lista gatunków >>>