Dianthus plumarius subsp. praecox (Kit.)
Pawł. (D. praecox)
Rodzina goździkowate - Caryophyllaceae
gatunek objęty ochroną ścisłą
Morfologia
Roślina
wysokości do 30 cm, owoszczona, sino- lub szarozielona, tworzy gęste darnie.
Pędy płonne z liśćmi zebranymi w różyczki. Kwiatowe łodygi o 4-6 parach liści
zrośniętych w nasadzie w pochewkę, łukowato przegięte. Liście szerokości 1-3
mm, o 5-7 nerwach, równowąskolancetowate, całobrzegie. Kwiaty duże, 5-krotne,
o intensywnym, miłym zapachu, pojedynczo lub po 2 (czasem 3) na szczycie łodygi.
Kielich rurkowaty, 2-2,5 cm długości, z ząbkami, dołem objęty przez łuski podkielichowe
3-4 razy krótsze od kielicha, okrągławe, ściągnięte w krótkie ostrze. Płatki
korony barwy białej lub różowej z blaszkami talerzykowato rozpostartymi, do
ok. 1/3 długości postrzępionymi i zwężonymi w dłuższy od blaszki paznokieć.
Pręciki z pylnikami białymi lub liliowymi. Nasiona szeroko oskrzydlone, barwy
czarnej. 
Rozmieszczenie ogólne
Gatunek endemiczny dla Karpat Zachodnich (Białe
Karpaty, pasmo Inowca, Wiaterne Hale, Mała i Wielka Fatra, Orawska Magura, Orawsko-Liptowskie
Hale, Słowacki Kras, Niżne Tatry, Tatry i Pieniny).
Rozmieszczenie w Polsce
Występuje w Tatrach od podnóży po 1800 m (Giewont), w Pieninach Centralnych
od 450 m po 900 m n.p.m. (Trzy Korony). Jest gatunkiem ogólnogórskim, częstym
od regla dolnego po piętro
kosówki. 
Stwierdzony w parkach narodowych: 
Siedliska
Rośnie w miejscach nasłonecznionych, na skałach, piargach i w murawach. Występuje
przeważnie na wapieniach i dolomitach,
oraz na rędzinach inicjalnych, na glebach świeżych
lub słabo wilgotnych o różnej zawartości próchnicy i o odczynie pH 7,0-7,6.
Fitocenozy
Gatunek związany z murawami naskalnymi, charakterystyczny w Tatrach dla zespołu
Carici-Festucetum tatrae, a w Pieninach dla zespołu
Dendranthemo -Seslerietum.
Biologia.
Bylina. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Kwiaty przedprątne
zapylane są przez motyle.
Wielkość populacji
Tworzy pojedyncze, zwykle duże kępy lub większe darnie, złożone z kilkudziesięciu
osobników, zajmując przeważnie powierzchnie od kilku do kilkunastu m2.
Zagrożenie
Obecnie nie jest zagrożony.
Ochrona
Gatunek objęty ścisłą ochroną od 1983 r. Wszystkie stanowiska występują w dwu
parkach narodowych: tatrzańskim i pienińskim.
Ważniejsze piśmiennictwo
- Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., Miechówka A. 1996. Endemic vascular Plants
in the Polish Tatra Mts. Distribution and Ecology. Polish Botanical Studies,
12.
Zobacz także
Opracowanie
- prof. dr hab. Halina Piękoś-Mirek - Instytut Ochrony Przyrody PAN
- prof. dr hab. Zbigniew Mirek - Instytut Botaniki PAN
- mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autorów.
<<< lista
gatunków >>>
Roślina
wysokości do 30 cm, owoszczona, sino- lub szarozielona, tworzy gęste darnie.
Pędy płonne z liśćmi zebranymi w różyczki. Kwiatowe łodygi o 4-6 parach liści
zrośniętych w nasadzie w pochewkę, łukowato przegięte. Liście szerokości 1-3
mm, o 5-7 nerwach, równowąskolancetowate, całobrzegie. Kwiaty duże, 5-krotne,
o intensywnym, miłym zapachu, pojedynczo lub po 2 (czasem 3) na szczycie łodygi.
Kielich rurkowaty, 2-2,5 cm długości, z ząbkami, dołem objęty przez łuski podkielichowe
3-4 razy krótsze od kielicha, okrągławe, ściągnięte w krótkie ostrze. Płatki
korony barwy białej lub różowej z blaszkami talerzykowato rozpostartymi, do
ok. 1/3 długości postrzępionymi i zwężonymi w dłuższy od blaszki paznokieć.
Pręciki z pylnikami białymi lub liliowymi. Nasiona szeroko oskrzydlone, barwy
czarnej.