temat: Miłek wiosenny

Adonis vernalis L.

Rodzina jaskrowate - Ranunculaceae

Morfologia

Roślina 20-40 cm wysokości. Łodyga gęsto ulistniona, rozgałęziona, z brunatnymi błoniastymi łuskami w dolnej części. Liście podzielone 2-4-krotnie na równowąskie, czasem nitkowate odcinki, do 2 cm długości. Kwiaty o średnicy 3-6 cm, pojedynczo zarówno na szczycie łodygi jak i na bocznych gałązkach. Działki kielichów liczbie 5, szerokojajowate, o barwie zielonkawej, owłosione, ok. 2 razy krótsze od płatków. Płatków korony 12-16 (20), barwy jasnozłocistożółtej, lśniące. Pręciki i słupki bardzo liczne, krótsze od płatków. Owocki owłosione, 4-5 mm długości, na szczycie z haczykowatym dzióbkiem. Owocostan główkowaty.

Rozmieszczenie ogólne

Głównie występuje w południowo-wschodniej Europie, aż po Ural. Najdalej na północ sięga po wyspy Oeland i Gottland na Bałtyku. Spotykany również na Kaukazie i w środkowej Azji. Gatunek pontyjsko-pannoński.

Rozmieszczenie w Polsce

Rośnie w rozproszonych stanowiskach na niżu. Najliczniej na Wyżynach: Małopolskiej i Lubelskiej. Spotykany również nad dolną Wisłą i Odrą.

Stwierdzony w parkach narodowych:

Siedliska

Gatunek ciepłolubny i światłolubny. Preferuje suche, słoneczne wzgórza, zarośla i brzegi lasów. Rośnie na rędzinach inicjalnych właściwych i r. próchnicznych o odczynie zasadowym (pH 7-8), wytworzonych z wapieni i margli kredowych oraz gipsu. Sporadycznie występuje na madach próchnicznych powstałych na aluwiach węglanowych oraz czarnoziemach właściwych wytworzonych z lessów. Są to suche lub świeże gleby zawierające dużo próchnicy.

Fitocenozy

Gatunek charakterystyczny dla muraw kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea. W Wielkopolsce i na Pomorzu, charakterystyczny dla zespołu Adonido-Brachypodietumpinnati.

Biologia

Bylina. Kwitnie od kwietnia do maja. Kwiaty przedsłupne, zapylane przez błonkówki, muchówki, trzmiele i chrząszcze. Możliwe jest także samozapylenie. Kwiaty reagują na zmiany natężenia światła i temperatury. Nasiona rozsiewane są za pośrednictwem zwierząt (szczególnie mrówek). Roślina o właściwościach trujących i leczniczych. Zawiera dużą ilość glikozydów kardenolidowych, flawonoidów i soli mineralnych. Stanowi surowiec do produkcji leków nasercowych.

Wielkość populacji

Populacje zwykle tworzy kilkadziesiąt osobników.

Zagrożenie

Gatunek zagrożony ze względu na pozyskiwanie go w dużych ilościach dla potrzeb przemysłu farmaceutycznego (wyniszczony na niektórych stanowiskach). Bywa też zrywany jako roślina ozdobna. Zagrożony jest też pośrednio przez zmiany siedliskowe w wyniku sukcesji drzew i krzewów oraz z powodu gospodarczego użytkowania muraw kserotermicznych.

Ochrona

Podlega ścisłej ochronie. Część stanowisk znajduje się w rezerwatach stepowych. Aby skutecznie chronić ten gatunek niezbędna jest aktywna ochrona półnaturalnych ekosystemów muraw kserotermicznych. Przemysł farmaceutyczny powinien pozyskiwać surowiec wyłącznie z upraw.

Ważniejsze piśmiennictwo

Fijałkowski D. 1961. Miłek wiosenny (Adonis vernalis L.) w województwie lubelskim. Ann. Univ. MCS. sec. C. 16, 3: 49-76.
Fitulska I. 1957. Miłek wiosenny (Adonis vernalisL.). W: Hodowla roślin. Aklimatyzacja i nasiennictwo, 1, 5: 679-685.
Formanowicz H. 1958. Biologia kiełkowania miłka wiosennego (Biology of germination of Adonis vernalis). Biul. Inst. Roślin Leczniczych, 3.
Gawłowska J. 1956. Miłek wiosenny (Adonis vernalis). Chroń. Przyr. Ojcz. 12, 3: 11-21.
Gawłowska J. 1958. Ochrona naturalnych zasobów a możliwości uprawy miłka wiosennego Adonis vernalis L. Ochr. Przyr. 25: 111-140.
Gawłowska M. 1960. O utworzenie rezerwatu dla ochrony miłka wiosennego w Sławicach Duchownych w powiecie miechowskim. Chroń. Przyr. Ojcz. 16, 2: 42-43.
Jankowska-Błaszczuk M. 1995. Biologia populacji miłka wiosennego Adonis vernalis L. w rezerwacie "Skowronno". Ochr. Przyr. 52: 47-58.
Kulpa W. 1960. Biologia kiełkowania miłka wiosennego (Adonis vernalis L.). Rocz. Nauk Roln. 1: 337-385.
Steliga W. 1971. Miłek wiosenny Adonis vernalis L. koło Racławic w województwie krakowskim. Chroń. Przyr. Ojcz. 27, 5: 51-52.
Szafer W. 1933. W sprawie zbierania miłka wiosennego w Przyrodzie. Wiadomości lekarskie.
Turowska I. 1938. Chrońmy miłek wiosenny przed zagładą. Wiad. Ziel. 6, 5: 221-225.
Walas J. 1957. Miłek wiosenny (Adonis vernalis ) na Pomorzu. Biul. Inform. Woj. Kom. LOP, 11-12. Bydgoszcz.
Wodziczko A. 1930. Miłek wiosenny (Adonis vernalis) w Wielkopolsce. Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyrody na Wielkopolskę i Pomorze. Poznań.

Zobacz także

Opracowanie

prof. dr hab. Halina Piękoś-Mirek - Instytut Ochrony Przyrody PAN
prof. dr hab. Zbigniew Mirek - Instytut Botaniki PAN
mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autorów.

<<< lista gatunków >>>