Lycopodium annotinum L.

Rodzina widłakowate - Lycopodiaceae

gatunek objęty ochroną ścisłą

Morfologia

Pędy pełzające po ziemi i zakorzeniające się do 1 m długości. Gałązki boczne 10-30 cm wysokości, wzniesione do góry, gęsto skrętolegle ulistnione. Drobne, równowąskie liście, na szczycie zaostrzone, na brzegu delikatnie piłkowane, odstające poziomo lub odgięte do dołu. Wałeczkowate kłosy siedzące na szczytach gałązek pojedynczo. Liście zarodnionośne barwy żółtozielonej, szerokojajowate, o ostrym nagle ściągniętym koniuszku, brzegiem suchobłoniaste. Zarodnie żółtawe, ustawione pojedynczo w kątach liści. Zarodniki żółte, bardzo liczne.

Rozmieszczenie ogólne

Gatunek o zasięgu cyrkumborealnym, obejmującym północną i środkową Europę, północną Azję i Amerykę Północną.

Rozmieszczenie w Polsce

Rozproszony na całym niżu oraz częsty w górach, od piętra pogórza po piętro kosówki, głównie w reglu górnym.

Stwierdzony w parkach narodowych:

Siedliska

Preferuje miejsca ocienione. Występuje na ubogich glebach, o odczynie bardzo kwaśnym lub kwaśnym (pH 3,7-5,7). Są to gleby bielicowe, bielice, gleby brunatne oraz gleby rdzawe, gleby torfowe i murszowe, a także rędziny, pararędziny i rankery z poziomem kwaśnej butwiny.

Fitocenozy

Gatunek charakterystyczny dla borów szpilkowych (klasa Vaccinio-Piceetea), dość częsty również w kwaśnych buczynach (zespół Luzulo-Fagetum) i w zaroślach kosówki (zespół Pinetum mughi carpaticum).

Biologia

Bylina zimozielona. Przedrośle, którego rozwój trwa kilkanaście lat, żyje w symbiozie z grzybami. Zarodniki dojrzewają od lipca do września. Rozsiewa je wiatr. Roślina lecznicza i trująca; zawiera alkaloidy oraz kwasy organiczne.

Wielkość populacji

Populacje liczą zwykle do kilkudziesięciu osobników. Mogą tworzyć zwarte płaty, zajmując znaczne powierzchnie.

Zagrożenie

Zagrożeniem dla gatunku są zmiany siedliskowe (np. osuszanie terenu) jak również gospodarcze użytkowanie lasów. Ponadto widłak jałowcowaty jest też niszczony na skutek pozyskiwania go dla celów leczniczych i dekoracyjnych.

Ochrona

Gatunek objęty ścisłą ochroną. Ponadto liczne jego stanowiska znajdują się we wszystkich parkach narodowych oraz w wielu rezerwatach leśnych.

Ważniejsze piśmiennictwo

• Dyakowska J. 1949. Widłaki. Chroń. Przyr. Ojcz. 5, 1/2/3: 12-20.
• Grochowski W. 1956. Chrońmy widłaki. Warszawa.
• Juchacz A., Lembicz M., Zątek W. S. 1993. Stan populacji Lycopodium annotinum L. i Lycopodium clavatum L. w Wielkopolskim Parku Narodowym w latach 1992-1993. W: Utrzymanie i restytucja ginących gatunków roślin i zwierząt w parkach narodowych i rezerwatach przyrody. Red. A. W. Biderman, B. Wiśniowski. Prądnik. Pr. i Mat. Muz. W. Szafera, 67-76.
• Piotrowska H. 1996. Chronione gatunki roślin naczyniowych w Wolińskim Parku Narodowym. Klify, 3: 7-104.
• Sokołowski A. W. 1997. Rośliny naczyniowe prawnie chronione w Wigierskim Parku Narodowym. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 16, 4: 3-14.

Zobacz także

• ochrona gatunkowa - wprowadzenie
• gatunki zagrożone ("Czerwone księgi", "czerwone listy", gatunki specjalnej troski)
• rozporządzenie o ochronie gatunkowej roślin z 1995 r. oraz jego nowelizacja

Opracowanie

• prof. dr hab. Halina Piękoś-Mirek - Instytut Ochrony Przyrody PAN
• prof. dr hab. Zbigniew Mirek - Instytut Botaniki PAN
• mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autorów.

<<< lista gatunków >>>