Świętokrzyski Park Narodowy obejmuje centralną część wychodni tzw. trzonu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich, zbudowany jest ze skał osadowych wieku paleozoicznego sfałdowanych podczas kaledońskich i waryscyjskich (hercyńskich) ruchów tektonicznych.

Najwyższą, a zarazem najpiękniejszą i najcenniejszą część Parku stanowi Pasmo Łysogórskie (Łysogóry) z kulminacjami - Łysicą (612 m n.p.m.), Agatą (608 m) i Łysą Górą (595). Zbudowane jest z odpornych na wietrzenie skał kambryjskich, głównie piaskowców kwarcytowych, przewarstwionych mniej odpornymi na erozję łupkami. Na zboczach Łysogór występują charakterystyczne rumowiska skalne zwane gołoborzami.

Powstały one w okresie zlodowaceń, przez spękanie twardych skał, w warunkach klimatu zimnego. Obecnie tylko część gołoborzy posiada charakter bezleśny. Obok niewątpliwych walorów krajobrazowych mają one duże znaczenie dla nauki. Stanowią bowiem jeden z nielicznych w Europie naturalnych reliktów bezleśnego krajobrazu okresu lodowcowego poza obszarami wysokich gór. Północną część Parku stanowi Pasmo Klonowskie z masywem Bukowej Góry (484 m n.p.m), G. Psarską (415 m) i G. Miejską (426 m) zbudowane z piaskowców dewońskich. Rozległe doliny Wilkowska i Dębniańska oddzielające Pasmo Klonowskie od Łysogór powstały w wyniku erozji miękkich łupków ordowickich oraz sylurskich.

Gleby, ze względu na dominujący udział skał krzemionkowych, są na ogół kwaśne, chłodne, wilgotne i jałowe. Są to głównie gleby brunatne kwaśne.

Większość skał podłoża obszaru parku jest nieprzepuszczalna dla wód, dlatego w granicach parku dominuje odpływ powierzchniowy. Liczne, lecz niewielkie strumienie spływające ze stoków Łysogór wpadają do rzeki Pokrzywianki (dopływ Kamiennej) oraz Belnianki (dopływ Czarnej Nidy).

Klimat posiada szereg cech charakterystycznych dla klimatów podgórskich, przy czym wyróżnić można 3 piętra klimatyczne: szczytowe, zboczy i dolin.

W krajobrazie Parku zdecydowanie dominują naturalne ekosystemy leśne, których zróżnicowanie oraz rozmieszczenie zależy głównie od czynników edaficznych. Piętrowy układ zbiorowisk roślinnych zaznacza się słabo. Wyróżniono 2 piętra roślinne - "piętro niższe" (obejmujące doliny oraz niższe partie zboczy), gdzie występują zbiorowiska typowe dla obszarów niżowo-wyżynnych oraz "piętro wyższe", w którym dominują lasy bukowe (żyzne buczyny górskie, buczyny acidofilne). W bliskim sąsiedztwie gołoborzy występuje bór jodłowy.

Bardzo interesujące są reliktowe zbiorowiska roślin zarodnikowych na gołoborzach (z udziałem licznych wysokogórskich oraz borealno-górskich gatunków mszaków oraz porostów).

Flora i fauna Świętokrzyskiego PN jest średnio bogata. Na terenie Parku i otuliny stwierdzono dotychczas około 1080 gatunków roślin naczyniowych; wśród nich najwięcej jest roślin siedlisk leśnych, łąkowych oraz synantropijnych. Z fitogeograficznego punktu widzenia szczególnie interesującą grupę stanowią gatunki górskie; flora roślin zarodnikowych (mszaki, porosty) posiada w swoim składzie liczne relikty glacjalne. Fauna Parku (około 4000 gatunków bezkręgowców oraz 230 kręgowców) jest w znacznym stopniu reprezentatywna dla całego regionu Gór Świętokrzyskich.

Negatywnym zjawiskiem są obserwowane zmiany niektórych czynników środowiska abiotycznego Parku oraz postępujące - coraz gwałtowniej - ubożenie jego bioróżnorodności.
Początki starań o ochronę Gór Świętokrzyskich sięgają pocz. XX w., a wielkim piewcą i orędownikiem zachowania, jeszcze wtedy pięknej "Puszczy Jodłowej", był wybitny pisarz i patriota - Stefan Żeromski.

W sieci ECONET-PL park znajduje się w obrębie obszaru węzłowego o znaczeniu międzynarodowym nr 31M, w sieci CORINE jest to ostoja przyrody nr 416 (Łysogóry). Wg klasyfikacji IUCN - park zaliczono do kategorii II.

Więcej informacji w opisie szczegółowym >>>