Woj. małopolskie, powiat krakowski, gmina Wieliczka, wieś Śledziejowice.
Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, podprowincja: Północne Podkarpacie,
makroregion: Kotlina Sandomierska, pogranicze mezoregionów: Niziny Nadwiślańskiej
i Pogórza Bocheńskiego. ![]()
Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas
Kotlin Podgórskich, Kraina: Kotlina Sandomierska, Okręg Puszczy Niepołomickiej.
![]()
Średnio 220 m n.p.m., deniwelacja - ok. 15 m).
Zespół dworski ma wraz z parkiem powierzchnię ok. 7 ha, sąsiadująca z nim dębina - powyżej 1 ha. Oba obiekty znajdują się w płn. - wsch. części wsi Śledziejowice, na nieznacznie górującym na wsią, łagodnym wzniesieniu, opadającym ku północy do doliny Wisły, której pierwsze starorzecza są odległe stąd o ok. 4 km. Na terenie parku znajduje się 17 uznanych pomników przyrody.
Przez teren parku przepływa niewielki strumień, którego spiętrzenia utworzyły 3 stawy o łącznej powierzchni ok. 1 ha, z tego 2 okazałe, w tylnej części parku.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Park znajduje
się w Subregionie Podkarpackim (PP).
![]()

Do
dworu prowadzi 2-ramienny, rozległy podjazd, którego środek wypełnia klomb z
2 okazałymi drzewami: bukiem i skrzydłorzechem kaukaskim. Po jego bokach szereg
interesujących drzew, jednak właściwy park znajduje się za dworem. Najstarsze
drzewa parku, nawet jeśli nie sadził ich człowiek, to są samosiejkami
z okresu, gdy teren parku i jego otoczenie były już tylko jedną z izolowanych
enklaw leśnych krańców Puszczy Niepołomickiej.
Tworząc park
krajobrazowy
zachowano typowy dla tych okolic skład gatunkowy. W parku dominują rodzime lipy,
graby, jesiony, jawory, dęby oraz rodzime krzewy. Wprowadzono też liczne
gatunki obce, w tym egzotyczne, takie jak cypryśnik błotny, skrzydłorzech
kaukaski, tulipanowiec amerykański, grujecznik japoński, miłorząb dwuklapowy,
magnolię drzewiastą, daglezję oraz wiele innych drzew i krzewów. Część z tych
gatunków występuje w Polsce bardzo rzadko, a o większych rozmiarach - w nielicznych
parkach lub arboretach. Pomnikowy dąb "Pradziadek" należy
do najgrubszych i najstarszych w Polsce, a wielki buk "płaczący" jest
urzekająco piękny. W parku i w jego otoczeniu znajduje się jeszcze szereg innych
drzew kwalifikujących się do ochrony pomnikowej - np. 3 ogromne, wielopienne
skrzydłorzechy kaukaskie (2 przed bramą wjazdową).

Park
za dworem opada faliście ku północy, a jego środek zajmuje długa, malownicza
i nieregularna w kształcie polana z pojedynczymi drzewami oraz kępami drzew,
otoczona zwartym drzewostanem i kończąca się obniżeniem z 2 stawami. Po lewej,
płn. - zach. stronie parku znajdują się większe kępy drzewostan schodzące w
dół do potoku i trzeciego, małego stawu. Za stawami park ciągnie się jeszcze
dalej w kierunku płn. - wsch. jako wilgotna łąka otoczona drzewostanem typu
leśnego. Wiele drzew w parku jest gęsto obrośniętych bluszczem , a celowo nieregularna
kompozycja całości czyni wrażenie, że obiekt jest większy niż w rzeczywistości.
Miejsca nasłonecznione występują obok półcienia i głębokiego cienia, bardziej
suche obok silnie wilgotnych, co daje duże zróżnicowanie warunków siedliskowych
i bogactwo gatunków roślin. Sprzyja to obecności wielu gatunków ptaków oraz
drobnej fauny. Już poza parkiem od strony płd. malownicza, choć zaniedbana polna
droga obrośnięta dorodnymi dębami wyprowadza na szczyt
widokowego wzniesienia. Cały teren parku i jego najbliższego otoczenia jest
jedyną większą wyspą zwartej i wielowarstwowej zieleni w tej rolniczej okolicy,
odgrywającą ważną rolę jako bogaty zbiór gatunków i genotypów rodzimej dendroflory,
często od dawna nieobecnych w tym rejonie ze względu na jego intensywne użytkowanie
rolnicze. Z tego względu park w Śledziejowicach ma cechy użytku
ekologicznego.
Nazwa wsi związana z pobliską ongiś Puszczą (śledzenie zwierzyny). Ongiś kompleks dworski stanowił zapewne wyraźniejszy akcent w krajobrazie, teraz rozbudowa wsi i dróg usunęła go na ubocze. Ze wzniesienia w pobliżu dworu ciekawa panorama na sfalowany i zróżnicowany krajobraz rolniczy, a w kierunku płd., ku wynurzającej się z obniżenia terenu Wieliczce, dalszym wzniesieniom Pogórza oraz pierwszym grzbietom Beskidów. Sam park utrzymuje proporcje zieleni, pozwalając dominować gatunkom rodzimym, a z obcych czyni uatrakcyjniające krajobraz akcenty, w czym mógłby być wzorem dla swojego otoczenia.
Zachowanie cennego zespołu zabytkowego przyrodniczo-historycznego. Czynna ochrona parku dla zachowania jego krajobrazowego charakteru oraz cennych gatunków roślin. Ochrona bogactwa różnorodności gatunkowej i genetycznej.
Obiekt jest ogrodzony, zamieszkały i - przynajmniej na razie - niedostępny dla zwiedzających. Trudno powiedzieć jak będzie wyglądała sytuacja po zakończeniu kompleksowej rekonstrukcji całego założenia. Można próbować uzyskać indywidualnie zgodę właścicieli na wejście. Fragmenty parku są też widoczne zza ogrodzenia. Dojazd do centrum Wieliczki (z Krakowa mikrobusami), skąd ok. 4 km w kier. północnym do Śledziejowic (droga w kier. Kokotowa), dojście do dworu i parku w prawo od szosy na pocz. wsi.
Wieś
w XIV-XV w. należała do mieszczańskiej rodziny Wierzynków, z Krakowa, upamiętnionej
słynną ucztą wyprawioną przez Mikołaja Wierzynka w 1364 r. dla króla Kazimierza
Wielkiego i jego gości. Ponoć Wierzynek gościł króla również w Śledziejowicach,
a uczta miała miejsce pod "Pradziadkiem",
którego wiek szacowano na 800 lat. Potem wieś zmieniała właścicieli, należała
m.in. do Ossolińskich, a w latach 1809-1948 do Larysz-Niedzielskich, którym
park zawdzięcza swoją świetność. Wzmianki o istnieniu parku [ogrodu] sięgają
XIV w., a w XVII w. próbowano tu stworzyć ogród francuski z labiryntami, szpalerami
itp., których ślady widać jeszcze na planie z 1847 r. W terenie nie zostało
z tego nic. Klasycystyczny, parterowy, modrzewiowy dwór pochodzi z 1823 r.,
ale fundamenty są starsze (zapewne gotyckie). W 1855 r. A. Grottger wykorzystał
pejzaż tego miejsca przy malowaniu obrazu "Byk holenderski". Od 1934
r. decyzją Urzędu Woj. w Krakowie chroniony jako zabytek
ze względu na cenny drzewostan. W 1946 r. przebywał tu K. I. Gałczyński. II
wojna światowa oraz długoletnie zaniedbania powojennych użytkowników doprowadziły
zespół dworski do znacznej dewastacji. Coraz bardziej zaniedbany park służył
m.in. jako źródło budulca oraz teren wypasów bydła, a ogrodzenie zostało zniszczone.
Po wojnie parokrotnie przechodził lustracje, stwierdzające rosnące zaniedbania
i konieczność konserwacji. Parokrotnie inwentaryzowano
też zieleń. Obecnie dwór i park jest własnością prywatną i przechodzi gruntowną
rewaloryzację. Od 1987 r. w parku prowadzono kompleksowe prace konserwatorskie.
Cały zespół poddano ochronie jako zabytek kultury, a sam park wraz z przylegająca doń grupą dębów objęto ochroną jako pomnik przyrody w 1966 r. W 1997 r. w ramach porządkowania statusu pomników przyrody, zrezygnowano z ochrony całego parku i objęto indywidualną ochroną pomnikową część drzew, które się do tego kwalifikowały.
Własność prywatna, nadzór Małopolskiego Wojew. Konserwatora Przyrody i Małopolskiego Wojew. Konserwatora Zabytków.
Obecnie brak. Mogą wystąpić w przypadku zaprzestania konserwacji zieleni parku.
"Śledziejowice mają rozgłos z nieprzeciętnego dworu i parku, przez Radę Ochrony Przyrody za rezerwat uznanych. Już z oddali przedstawia się ten dwór jak oaza potężnych drzew wśród pól wyrosła. Tonie on cały w zadrzewieniu parku, alei jesionowo-lipowej, dąbrowy starych dębów i dużego sadu. Sam dwór niewielki, ale typowo polski, szlachetnego stylu, parterowy (...). W parku dąb "pradziadek", niezwykle gruby, liczony na ok. 800 lat wieku, i okazy różnych pięknych drzew, między tymi i obcokrajowych, jak tulipanowiec, dąb amerykański, buk czerwony". (Sosnowski 1947)
W
parku - 16 pomników przyrody (nr inw. Od 35/20 do 35/34): 5 dębów (obwody:
620, 420, 482, 541, 433 cm), 2 buki (424 i 355 cm), 2 wiązy (384 i 342 cm),
tulipanowiec amerykański (437 cm), grujecznik japoński (385 cm), miłorząb dwuklapowy
(206 cm), cypryśnik błotny (375 cm), magnolia drzewiasta (338 cm) i lipa (438
cm). Obok parku grupa drzew, z okazałymi dębami, również objęta ochroną
(nr inw. 35/35). (wg dane Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Krakowie).
Wiek rzeczywisty (1999) 2 najgrubszych dębów - 414 lat ("Pradziadek") i 361 lat, grubszego buka - 199 lat, cypryśnika błotnego - 177 lat, a tulipanowca amerykańskiego - 219 lat (Pacyniak 1992).
Zarówno reprezentacyjne założenie parkowe w pobliskiej Wieliczce k. szybu "Regis"
,
jak i wystój okolicznych ozdobnych, przydomowych ogródków w Śledziejowicach
i Wieliczce zostały zdominowane całkowicie lub prawie całkowicie przez gatunki
obce i w Polsce nowe. To samo dotyczy reszty kraju, gdzie poza założeniami zabytkowymi
królują gatunki i wzory obce. Zapomniano o rodzimych tradycjach, zapisanych
tak pięknie w literaturze.
Informacje sprzed II wojny światowej wspominają istnieniu w parku limb, a dokument z 1949 r. także o topoli nadwiślańskiej (obwód 525 cm) i 13 dębach (obwody: 300-575 cm), a poza parkiem o ok. 80 dębach (w tym 15 o obwodach ponad 300 cm).
Inwentaryzacja z lat 60-tych wymienia 240 szt. drzew 37 gatunków (najliczniejsze kasztanowce, lipy, graby, jawory i jesiony) oraz 130 krzewów 10 gatunków. Podaje też średnice wszystkich drzew.
Skrócona inwentaryzacja drzewostanu z 1978 r. wymienia 330 drzew w tym 35 o średnicy powyżej 100 cm (obwód powyżej 314 cm).
W myśl Rozp. Prezydenta R. P. z 6 marca 1928 r. ochroną objęto również składniki przyrodnicze.