Informacje topograficzne

Położenie

Województwo dolnośląskie, powiat Złotoryja, gmina Świerzawa, miejscowość Sędziszowa. mapa lokalizacyjna

 Region fizyczno-geograficzny

Prowincja: Masyw Czeski, Podprowincja: Sudety z Przedgórzem Sudeckim, makroregion: Pogórze Zachodniosudeckie, mezoregion: Pogórze Kaczawskie.

 Region geobotaniczny

Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas Kotlin Podgórskich, Kraina: Kotlina Śląska, Okręg Przedgórza Sudeckie.

Hipsometria

Ok. 280-330 m n.p.m.

Informacje o obiekcie

Obiekt znajduje się pod ochroną jako pomnik przyrody nieożywionej od roku 1965.

Budowa geologiczna i rzeźba

Ryolity cechuje brązowa barwa na tle której wyróżniają się kryształy kwarcu, biotytu i skaleni. Występują w nich też niewielkie agaty. Charakterystyczną a jednocześnie unikalną cechą tych skał jest wyraźna oddzielność słupowa. Dominują słupy o przekroju 4- i 5-kątnym. Układ przestrzenny słupów przypomina wielkie piszczałki organów. Niektórzy dopatrują się tu podobieństwa do rozłożonego wachlarza o wys. kilkudziesięciu metrów.

Klimat

Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Stanowisko znajduje się w płd. -zach. części Regionu Sudeckiego (GS).

Wody powierzchniowe

Świerzawa i stoki Wielisławki należą do zlewni Kaczawy, przepływającej u podnóża góry.

Gleby

brak danych

Ekosystemy

Góra i otoczenie kamieniołomów jest miejscem występowania zbiorowisk naskalnych z licznymi gatunkami rzadkimi i chronionymi, miejscami płaty lasów.

Flora

brak danych

Krajobraz i kultura

Ponad łagodnie sfalowaną powierzchnią pogórza wystają pagóry, na ogół pojedyncze, porozdzielane licznymi dolinami rzek. Ze wzgórza Wielisławka (369 m n.p.m.) roztacza się panorama od Gór Wałbrzyskich, przez Kaczawskie po Góry Izerskie; w ich tle widoczne są Karkonosze. Na szczycie znajdowało się w XII-XIII w. grodzisko, a później obok powstał zamek, z czasem siedziba jednego z rodów rycerzy-rozbójników, zniszczona ostatecznie w XV w. Ślady obu budowli są czytelne. W pobliżu "Organów... " (ok. 5 km) znajduje się ciekawy z geologicznego punktu widzenia Park Krajobrazowy Chełmy. W XVI w. ze zbocza od strony płn. próbowano wydobywać złoto, a jedna ze sztolni jest tam widoczna do dziś. W pobliżu kamieniołomu znajduje się jaskinia typu szczelinowego, o dług. kilkudziesięciu m. W sąsiedztwie liczne zamki i ich ruiny oraz zabytki przyrody nieożywionej, w tym związane z wulkanizmem oraz z dawnym występowaniem i wydobyciem złota, które dało nazwę obecnej stolicy powiatu, a dziś funkcjonuje jako świetna atrakcja turystyczna.

Zadania ochrony

Zachowanie w postaci naturalnej obiektu oraz zapobieganie: zniszczeniu wskutek eksploatacji, rycia napisów/znaków, zanieczyszczaniu obiektów oraz terenu wokół nich, rozbijaniu oraz uszkadzaniu skał. W 1965 r. jedyną możliwością ochrony tego typu obiektu było uznanie go za pomnik przyrody, która to forma jest bardziej właściwa dla naturalnie powstałych zabytków przyrody, a takim "Organy... " nie są. Obecnie rozważenia warte jest przekwalifikowanie tego pomnika przyrody na stanowisko dokumentacyjne, jak to miało miejsce w przypadku "Odkrywki Nowa Krystyna" i "Odsłonięcia w Trojanowicach".

Udostępnianie

Odsłonięcie położone przy żółtym szlaku turystycznym o nazwie "Szlak Wygasłych Wulkanów" z Konradowa do Proboszczowa, na prawym brzegu Kaczawy. Dojazd ze Złotoryi lub Świerzawy do Wielisławia Złotoryjskiego (krótsze dojście) lub Sędziszowej (dłuższe dojście).

Przy zwiedzaniu obowiązują ograniczenia art. 31a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).

Historia obiektu

Kamieniołom, a więc i odsłonięcie pochodzą z końca XIX w. Polskie publikacje na temat obiektu pochodzą z lat 50-tych. Jarosz (1954) opisuje obiekt o nazwach: "Góra Porfirowa" lub "Organy Świerzawskie" jako istniejący rezerwat przyrody na wzniesieniu o wys. 410 m n.p.m., między Świerzawą a Złotoryją, odpowiadający opisowi obecnego pomnika. Także późniejsze publikacje przewodnikowe używają określenia "rezerwat przyrody", co może oznaczać, iż za czasów niemieckich był tam rezerwat przyrody. Ostatecznie pomnik przyrody utworzono w 1965 r., a w literaturze funkcjonuje on jako jedna z największych osobliwości przyrody nieożywionej w Polsce.

Administrator

Wojewódzki Konserwator Przyrody we Wrocławiu.

Akty prawne

Dec. Woj. Rady Narod. we Wrocławiu nr 97 z 1965 r. o uznaniu za pomnik przyrody (Dz. Urz. WRN we Wrocławiu nr 3 z 1966 r.).

Zagrożenia obiektu

Wandalizm, "dzikie" poszukiwanie kruszców, nielegalny pozysk kamienia.

Źródła informacji

Opracowanie