Woj. lubelskie, powiat włodawski, gmina Wola Uhruska, Nadl. Sobibór, leśn.
Stulno, obręb Sobibór. Teren Sobiborskiego Parku Krajobrazowego.
Prowincja: Niż Wschodniobałtycko-Białoruski; podprowincja: Polesie; makroregion:
Polesie Zachodnie; mezoregion: Równina Łęczyńsko-Włodawska.
Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska; dział: Bałtycki, poddział: Pas
Wielkich Dolin; Kraina: Polesie Lubelskie.
168,5 - 196,4 m n.p.m.
Powierzchnia - 38,02 ha, rezerwat utw. w 1988 r.
Rezerwat znajduje się na zachodnim brzegu tarasu nadzalewowego Bugu, od którego jest oddalony ok. 3 km. Obszar w bezpośrednim otoczeniu rezerwatu stanowi równinę nadrzeczną, lekko wyniesioną w kierunku południowym. Na całym obszarze występują nieckowate obniżenia.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Rezerwat znajduje
się na płd. - wsch. krańcu Regionu Mazowiecko-Podlaskiego
(K)
Klimat jest typowy dla krainy wielkich dolin, wykazuje cechy klimatu umiarkowanie kontynentalnego. Szczegółowe cechy klimatyczne wyrażają się tu częstszym występowaniem dni z pogodą dość mroźną, słoneczną i bez opadu. Przybliżenie warunków klimatycznych panujących w rezerwacie obrazują wyniki pomiarów stacji klimatycznej Chełm, położonej najbliżej rezerwatu. Opady roczne osiągają ok. 564 mm, średnia roczna temperatura wynosi 7,4oC. Czerwiec i lipiec charakteryzują wysokie średnie opady (86,94 mm). Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, którego średnia temperatura osiąga 18,5o C, kolejnym ciepłym miesiącem jest sierpień - 17,3o. Najzimniejszymi miesiące to styczeń (-3,9oC) i luty (-3,3oC).
Rezerwat znajduje się w odległości ok. 3 km od obecnego koryta Bugu. Wpływ na gospodarkę wodną rezerwatu wywiera sąsiedztwo dużego kompleksu leśnego usytuowanego na zachód od rezerwatu.
Nasyp kolejowy linii Chełm-Włodawa odcina rezerwat od podmokłych partii lasów sobiborskich. Stan wód powierzchniowych w rezerwacie wyrównują dwa przepusty w nasypie kolejowym. Obszar rezerwatu odwadniają 2 niewielkie cieki płynące w kierunku wschodnim.
Gleba brunatna właściwa, kwaśna lub wyługowana, piaszczysto-gliniasta, średnio głęboka, wytworzona z piasków pylastych na glinie świeżej. Czarna ziemia zdegradowana, piaszczysta, słabo gliniasta na piasku luźnym. Torf niski, płytki, wykształcony na podłożu piaszczystym. Gleba bielicowa, piaszczysto-gliniasta, średnio głęboka, na piaskach zwydmionych.
Roślinność rezerwatu ma charakter głównie leśny; dominują sztuczne drzewostany mieszane. W zależności od stopnia uwilgotnienia podłoża zachowały się fragmenty łęgów: wiązowo-jesionowego Ficario-Ulmetum, jesionowo-olszowego Circaceo-Alnetum. Miejsca najsilniej zabagnione, w obniżeniach terenowych o pionowym ruchu wód gruntowych zajmuje ols Carici elongatae-Alnetum i łozowisko Salicetum pentandro-cinereae. Fragmenty grądów Tilio-Carpinetum zajmują stosunkowo niewielką powierzchnię. Zbiorowiska szuwarowe reprezentowane są przez: szuwar turzycy brzegowej Caricetum ripariae, szuwar mannowy niski Glycerietum fluitantis.
Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie 210 gatunków roślin naczyniowych, na co wpływa obecność gatunków synantropijnych, charakterystycznych dla siedlisk zaburzonych, których liczba przewyższa 30 gatunków. Pod względem przynależności gatunków do określonych elementów geograficznych wyróżnion 12 gatunków borealnych, 3 kontynentalne i jeden atlantycki.
Najliczniejszą grupę tworzą gatunki siedlisk świeżych związanych z grądami Tilio-Carpinetum. Kolejne miejsce przypada gatunkom związanym z łęgami jesionowo-wiązowymi Ficario-Ulmetum i ł. jesionowo-olszowymi Ciraceo-Alnetum.
Licznie
reprezentowani są przedstawiciele roślinności bagiennej, wśród których znaleźć
można gatunki charakterystyczne dla olsów
- turzyca długokłosa Carex elongata, psianka słodkogórz Solanum
dulcamara, karbieniec pospolity Lycopus europaeus, wierzba szara
Salix cinerea oraz dla zbiorowisk szuwarowych z klasy Phragmitetea-
kosaciec żółty Iris pseudacorus, turzyca brzegowa Carex riparia,
turzyca błotna C. acutiformis, turzyca nibyciborowata C. pseudocyperus,
manna jadalna Glyceria fluitans.
Rośliny objęte ochroną całkowitą reprezentują: kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, podkolan biały Plathanthera bifolia, barwinek pospolity Vinca minor.
Fauna rezerwatu jest uboga. Tworzą ją najpospolitsze gatunki zamieszkujące środowiska leśne i zaroślowe. Najcenniejszym obiektem rezerwatu jest czapliniec (ok. 100 gniazd).
Na podkreślenie zasługuje także obecność godowisk płazów. Główne skupiska rozrodcze tworzą dwa okresowe oczka wodne położone poza rezerwatem, w pobliżu jego granicy wschodniej. Stwierdzono występowanie 6 gatunków płazów - przedstawicieli rodzajów: ropuchy Bufo (B. bufo), rzekotki Hyla (H. arborea), żaby Rana (R. temporaria, R. arvalis, R. esculenta) oraz gada - jaszczurki żyworodnej Lacerta vivipara. Teriofauna rezerwatu odznacza się składem ilościowym i jakościowym, charakterystycznym dla obrzeży lasów i młodników. Brak jest tutaj większych gatunków; dominuje mysz polna Apodemus agrarius, szczególnie w obrębie olesu. Grąd jest liczniej zasiedlony przez leśną mysz wielkooką Apodemus flavicolis.
Rezerwat
położony jest na trasie wędrówek ptaków. Zasiedla go 25 gatunków ptaków lęgowych,
co odpowiada ok. 20% awifauny lęgowej Sobiborskiego
Parku Krajobrazowego. W październiku stwierdza się tu regularne przeloty
w kluczach; gęsi zbożowej Anser fabalis, gęgawy A. anser oraz
żurawi, które nierzadko żerują i odpoczywają na pobliskich polach. Zimą teren
rezerwatu i jego sąsiedztwo kontrolują: krogulec Accpiter nisus, gołębiarz
A. gentilis oraz myszołów Buteo buteo. W rezerwacie nie występują
siedliska atrakcyjne dla ptaków migrujących, bądź zimujących. Wyjątek stanowi
oles, w którym zimą żerują liczne stada czyży
Carduelis spinus, atakowane nierzadko przez krogulca.
Drzewostany rezerwatu tworzą, głównie młodniki i drągowiny. Występowanie obfitych
zarośli bzu czarnego
Sambucus nigra, w rejonie czaplińca, sprzyja osiąganiu wysokiej liczebności
przez ptaki zaroślowe, takie jak: szczygieł, pokrzewka czarnołbista, zaganiacz.
Spośród reprezentantów dolin rzecznych, występują dziwonia Carpodacus erythrinus
i słowik szary Luscina luscina.
Liczna awifauna dziuplaków reprezentowana jest przez 7 gatunków, wśród których 5 zalicza się do lęgowych, mimo nielicznych starych drzew i dziuplastych, głównie w obrębie czaplińca.
Rezerwat znajduje się w odległości około 9 km od byłego hitlerowskiego obozu zagłady Sobibór, funkcjonującego od 6 maja 1942 roku do października 1943 r. Obóz mieścił się w lesie przy stacji kolejowej. Obecnie wzniesiono tu pomnik i kopiec ze szczątków ludzkich. W komorach gazowych obozu koncentracyjnego zamordowano blisko 250 tysięcy osób, głównie pochodzenia żydowskiego, a także obywateli Polski i innych krajów europejskich, jak: Austrii, Belgii, Niemiec, Czechosłowacji, Rumunii, Węgier oraz z okupowanych terenów ZSRR, zwłaszcza Białorusi. Przywieziono tutaj dzieci polskie z Zamojszczyzny. W dniu 14 października 1943 r., w obozie wybuchło powstanie pod przywództwem radzieckiego jeńca Aleksandra Pieczerskiego. Wówczas z obozu uciekło około 300 jeńców. Po powstaniu ośrodek zagłady zlikwidowano.
W odległości około 25 km od rezerwatu znajduje się przejście graniczne z Ukrainą w Dorohusku.
Rezerwat powołano w celu ochrony miejsc lęgowych czapli siwej Ardea cinerea i innych gatunków ptaków. Może być on wykorzystywany jako obiekt do badania stanu krajowej populacji czapli.
Ograniczenia zgodnie z art. 23a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37). Dostępność rezerwatu winna być uwarunkowana długością okresu lęgowego czapli siwej, dla której ochrony rezerwat został powołany. W okresie od 1.III do 30.VII. zakazane jest odwiedzanie gniazdowiska, bowiem płoszenie osobników dorosłych sprzyja atakowaniu gniazd przez drapieżniki, co grozi również przedwczesnym opuszczeniem gniazda przez źle latające młode.
Brak.
W rezerwacie nie ma wyznaczonej trasy ścieżki dydaktycznej.
Tablice informacyjne znajdują się przy północnej i południowej granicy rezerwatu. Dojazd do rezerwatu jest możliwy drogami z miejscowości Stulno lub Małoziemce.
Czapliniec istnieje tu od ok. 30 lat i został przeniesiony z kolonii koło miejscowości Żłobek.
Główne żerowisko czapli stanowi dolina Bugu, oddzielona od czaplińca drogą wykorzystywaną aktualnie intensywnie w ruchu międzynarodowym (Terespol - Włodawa - Dorohusk/Jahodyn - Chełm). Istnieje zatem możliwość potencjalnego konfliktu między istnieniem czaplińca, a dalszą intensyfikacją ruchu kołowego. Dla ochrony czaplińca niezbędne jest powstrzymanie osadnictwa w bezpośrednim jego sąsiedztwie, szczególnie na jego "wschodniej ścianie".
Obniżenie poziomu wód gruntowych w nadleśnictwie Sobibór, w ostatnich kilkunastu latach, zaowocowało osuszeniem głównie śródleśnych bagnisk. Czaple jednakże żerują głównie na Bugu oraz prawdopodobnie na terenach ukraińskich (jez. Wielikoje), w mniejszym zaś stopniu na pobliskich jeziorach położonych na północ od rezerwatu (Płotycze, Brudno, Brudzieniec). Przywrócenie wyższego poziomu wód gruntowych powinno zabezpieczyć teren gniazdowiska przed niepożądaną penetracją ludzi.
Reklamowanie zaś czaplińca jako ciekawostki, w folderze agroturystycznym gminy Wola Uhruska, powinno wiązać się z budową oddalonej od rezerwatu wieży dla obserwowania lotów i życia czaplińca.