Woj. małopolskie, pow. nowotarski, gmina Czorsztyn, grunty wsi Kluszkowce.
Teren OChK Województwa Nowosądeckiego.
Prowincja: Karpaty Zach. z Podkarpaciem, podprowincja: Zewnętrzne Karpaty Zachodnie,
makroregion: Beskidy Zachodnie, mezoregion: Gorce.
Prowincja: Górska, Środkowoeuropejska, Podprowincja: Karpacka, Dział: Karpaty
Zachodnie, Okręg Beskidy, Podokręg Podsądecki
640 - 670 m n.p.m.
Powierzchnia 10,43 ha, ochrona od 1935 r., rezerwat utw. w 1959 r.
Pasmo Lubania budują utwory fliszowe warstw magurskich (starszy trzeciorzęd - paleogen) należące do płaszczowinowej jednostki magurskiej. Wykształcone są one głównie jako gruboławicowe piaskowce z wkładkami zlepieńców oraz utworów piaskowcowo-łupkowych. Piaskowce są zwietrzałe w warstwie przypowierzchniowej (1,5 - 2,5 m od powierzchni ziemi), łatwo się rozpadają, wykazują barwę szarobrunatną z obecnością nacieków związków żelaza. Poniżej, skała jest mocno zwięzła, jasnoszara z sinym odcieniem. Spękania wypełnia kalcyt.
Teren rezerwatu opada w kierunku południowym, ku wschodniej części Kotliny Nowotarskiej. Ekspozycja terenu jest południowa, południowo-wschodnia i wschodnia. Nachylenie stoków waha się od 8-17o, jedynie w części wschodniej spadek jest wyższy i osiąga 25o.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Rezerwat znajduje
się w centr. - zach. części Regionu Karpackiego (GK).
Rezerwat położony jest w piętrze umiarkowanie ciepłym, typu pluwioglacjalnego. Typowym zjawiskiem w miejscu lokalizacji rezerwatu są inwersje temperatury (około 100 dni w roku), zwłaszcza w zimie. Ponieważ inwersja temperatury sprzyja zwiększaniu niedosytu wilgotności powietrza, część opadów pionowych przekształca się w opady poziome i parę wodną, stąd też opady są mniejsze zarówno w rezerwacie, jak i powyżej oraz poniżej niego. Innym czynnikiem oddziałującym również znacząco jest cień opadowy Gorców, zatrzymujących opady z kierunku północy i północnego-zachodu. Pasmo Radziejowej (1.262 m n.p.m.) i góra Wdżar (768 m n.p.m., pochodzenie wulkaniczne) stanowi osłonę rezerwatu przed wiatrami wschodnimi.
W rezerwacie brak jest wód powierzchniowych. Teren rezerwatu należy do zlewni potoku Kluszkowianka, uchodzącego dawniej do Dunajca, obecnie do Zbiornika Czorsztyńskiego.
W rezerwacie występują gleby brunatne kwaśne, powstałe z piaskowca magurskiego, posiadające dobre własności fizyczne i znaczny zapas związków potasowych. Ujemną cechą tych gleb jest głębokie odwapnienie i niemal zupełny brak związków fosforowych. Są to gliny lekkie, słabo spiaszczone, pylaste, średnio-szkieletowe.
Las na terenie obecnego rezerwatu został wykarczowany około 200-250 lat temu. Można zatem przyjąć, że drzewostan modrzewiowy powstał na odłogowanych gruntach porolnych, wyjałowionych uprawą, z czasem zajętego przez zbiorowiska łąkowe Gladiolo-Agrostietum i Lolio-Cynoseretum. Pierwsze samosiewy modrzewia polskiego pojawiły się, najprawdopodobniej, w latach 1860-1880, gdy odłogowana gleba nie była jeszcze zachwaszczona. Nasiona pochodziły ze starych modrzewi rosnących w sąsiednich drzewostanach. Wypas bydła i owiec spowodował dalsze wyjałowienie gleby, a na terytorium obecnego rezerwatu wkroczyły gatunki ubogich pastwisk. Modrzew jest gatunkiem pionierskim, stąd też w szeregu sukcesyjnym jest bardzo szybko wypierany przez gatunki cienioznośne. Płaty roślinności z udziałem modrzewia tworzą bardzo dynamiczną mozaikę ogniw sukcesji. Współwystępują tu rośliny, tworzące zróżnicowane zbiorowiska roślinne, wzajemnie przeplatające się i tworzące niewielkie płaty rozrzucone po całej powierzchni rezerwatu. Różnice jakościowe najsilniej zaznaczają się w składzie gatunkowym runa.
W miarę wzrostu modrzewi i ich rozprzestrzeniania się (naloty, podrosty), zwiększające się ocienienie powoduje ustępowanie gatunków pastwiskowych i łąkowych. Ich miejsce zajmują gatunki zaroślowe i leśne. Pod drzewostanem modrzewiowym proces ten jest wolniejszy, sprzyja temu duża ilość światła docierająca pod okap drzewostanu. Udział świerka sprzyja pojawianiu się gatunków borowych. Przeciętnie świerki osiągają 30-60 lat, a najstarsze okazy nie przekraczają wieku 80 lat.
Liczba drzew na powierzchni 1 ha starodrzewu ok. 115-letniego wynosiła: 80 modrzewi o średniej pierśnicy = 40 cm, 43 modrzewie o śr. pierśnicy = 24 cm, 9 świerków o śr. pierśnicy = 27 cm. W 20-letnim młodniku, modrzew osiągnął udział 1125 sztuk/1ha, pojawił się również świerk w liczbie 25 okazów.
W rezerwacie odnotowano 88 gatunków roślin zielnych, 11 gatunków drzew i krzewów, 7 - mchów, 8 - porostów.
Główne gatunki drzew w rezerwacie to: modrzew polski Larix polonica, świerk Picea abies, sosna Pinus sylvestris, brzoza brodawkowata Betula pendula, olsza szara Alnus incana, jodła Abies alba. Krzewy reprezentują: jałowiec Juniperus commmunis, kruszyna Frangula alnus, róża dzika Rosa canina.
Pozostała flora rezerwatu to gatunki należące do zbiorowisk muraw bliźniczkowych (psiar) Nardetalia i innych zbiorowisk antropogenicznych, zbiorowisk lasów liściastych Fagetalia oraz borowych Vaccinio-Piceetalia. Przeważają gatunki charakterystyczne dla wrzosowisk i muraw bliźniczkowych z dużym udziałem wrzosu zwyczajnego Calluna vulgaris i bliźniczki psiej trawki Nardus stricta.
Obok
gatunków łąkowych (tomka wonna Anthoxanthum odoratum, przetacznik orzankowy
Veronica chamaedrys, jaskier ostry Ranunculus actris występują
gatunki leśne charakterystyczne dla lasów liściastych (jeżyna gruczołowata Rubus
hirtus, zawilec gajowy Anemone nemorosa, możylinek trójnerwowy Moehringia
trinervia). Rośliny polne i synantropijne utrzymują się wąskimi pasami przy
drogach i przy granicy z polami uprawnymi.
Stosunkowo bujnie rozwinęły się mchy: Dicranum scoparium, Hylocomium spledens. Z gatunków podlegających całkowitej ochronie występuje tu podkolan biały Platanthera bifolia, z gatunków poddanych ochronie częściowej - kopytnik pospolity Asarum europaeum i kruszyna pospolita Frangula alnus.
Świat zwierzęcy rezerwatu jest ubogi. Spośród cenniejszych przedstawicieli odnotować należy chronionego kreta Talpa europaea oraz przedstawicieli ryjówkowatych Soricidae. Liczniejsze są tutaj ptaki. Dziuplaki reprezentują dzięcioły Picidae i sikory Paridae. Rzadkim gościem bywa tu przedstawiciel kuraków - jarząbek Tetrastes bonasia. Rezerwat służy za bazę wypadową dla ptaków drapieżnych: myszołowa Buteo buteo, jastrzębia Accipiter gentilis, krogulca Accipiter nissus. Nieliczni są przedstawiciele drobnych ptaków śpiewających.
Najlepiej zbadaną grupę w rezerwacie stanowią owady związane z modrzewiem (krobik modrzewiowiec Calephora laricella, kosmatka modrzewiowa Dasyneura laricis, żywiczaneczka modrzewiowa Laspersia zebeana i inne), w tym gatunki drapieżne, duża grupa pasożytniczych błonkówek, muchówek oraz czerwców i mszyc. Ważne znaczenie ma w rezerwacie mrówka ruda Formica rufa, która w centralnej części rezerwatu zbudowała liczne mrowiska.
Historia terenu obecnego rezerwatu, a szczególnie jego odlesienie, wiąże się z przeludnieniem wsi w XVIII i XIX w. i wywołaną tym presją rolnictwa na tereny leśne. Otoczenie rezerwatu jest dobrym punktem widokowym na Podtatrze i w kierunku Tatr i Pienin.
Rezerwat powołano dla zachowania drzewostanu modrzewia polskiego Larix polonica. W drzewostanach rezerwatu trwają intensywne procesy sukcesyjne. Utrzymanie w rezerwacie stanowiska modrzewia polskiego, ze względu na jego szczególną ekologiczną cechę - światłożądność, wymaga prowadzenia aktywnych metod ochrony. Polegać one powinny na utrzymywaniu wybranego stadium sukcesji drzewostanu modrzewiowego. Najważniejszym zabiegiem winno być usuwanie nadmiaru niepożądanych gatunków drzew oraz przygotowywanie w starodrzewiach placówek do obsiewu modrzewia polskiego. W partiach drzewostanów modrzewiowych z domieszką innych gatunków, systematycznie powinny być usuwane osobniki osiągające okres dojrzałości - zdolność do generatywnego rozmnażania.
Ograniczenia zgodnie z art. 23a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).
Rezerwat stanowi wyjątkowo interesujący obiekt dydaktyczny dla biologów i leśników. Teren rezerwatu jest łatwo dostępny drogą biegnącą na północ z miejscowości Kluszkowce.
W rezerwacie nie wytyczono ścieżki dydaktycznej.
Rezerwat usytuowany jest w bliskiej odległości (na płn.) od miejscowości Kluszkowce. Od przystanku autobusowego PKS dzieli go odległość 1,5 km przy granicach rezerwatu znajdują się tablice informacyjne.
Rezerwat stanowi własność gminną wsi Kluszkowce, której lasy zostały utworzone z likwidacji serwitutów. Urząd Wojewódzki w Krakowie, w marcu 1935 roku, wydał zarządzenie o ochronie drzewostanu modrzewiowego, na powierzchni 4,37 ha (Dz. Woj. Krak. nr 8). Program gospodarczy dla lasów gromady Kluszkowce (1938-1948) traktuje rezerwat jak las gospodarczy, jednakże z powodu zbyt małego zadrzewienia nie przewidywano pozyskania drewna, natomiast zalecano przygotowanie gleby pod samosiew. Drzewostan był otoczony pastwiskami z pojedynczymi modrzewiami oraz gruntami ornymi. Głównymi naruszeniami statusu ochronnego rezerwatu, były: wypas i przegon bydła oraz przejazd.
Obiekt podlega Wojewódzkiemu Konserwatorowi Przyrody w Krakowie. Bezpośredni nadzór i ochronę sprawuje Nadleśnictwo Krościenko.
Dalszy postęp naturalnej sukcesji, wskutek której las modrzewiowy, dla którego zachowania utworzono rezerwat, zostanie zastąpiony przez inne zbiorowisko leśne, bliższe stadium klimaksowego dla tego siedliska. Dla utrzymania sukcesji w obecnym stadium niezbędne jest prowadzenie w rezerwacie ochrony czynnej.
Należy dążyć do ograniczania wszelkich form kłusownictwa, nielegalnego zaboru drewna, przeganiania i wypasania bydła i owiec. Brak drzew dziuplastych, związany jest, najprawdopodobniej, z nielegalnym pozyskiwaniem, w celach opałowych, drzew chorych i osłabionych. Praktyki takie ograniczają liczebność ptaków, które zasiedlają drzewa dziuplaste, wzbogacając różnorodność biologiczną rezerwatu.