temat: Poryblin jeziorny

Isoëtes lacustris L.

Rodzina poryblinowate - Isoëtaceae

Morfologia

Roślina 3-15 (45) cm wysokości. Pędy bulwiasto skrócone, ulistnione skrętolegle. Liście ciemnozielone, szydlaste, wzniesione do góry, proste lub sierpowato odgięte, pochwiasto rozszerzone w nasadzie. Zarodnie ustawione pojedynczo w nasadzie liścia; na liściach zewnętrznych zarodnie zawierające makrospory, tj. duże, barwy białej lub żółtawej zarodniki żeńskie, ok. 0,5 mm średnicy, o listewkowatych lub brodawkowatych zgrubieniach; w nasadzie liści wewnętrznych zarodnie z małymi zarodnikami męskimi (mikrosporami).

Rozmieszczenie ogólne

Głównym obszarem występowania w Europie jest Półwysep Skandynawski; poza tym rzadko. Najdalej na południu Europy pojawia się w Szwajcarii i północnej Hiszpanii. Ponadto występuje w Ameryce Północnej (wschodnia część), na Grenlandii i w Japonii.

Rozmieszczenie w Polsce

Gatunek rzadki, ograniczony w swym występowaniu niemal wyłącznie do Pojezierza Pomorskiego (Pojezierze Kaszubskie, Bytowskie, Drawskie, Równina Charzykowska, Wysoczyzna Żarnowiecka i Polanowska). Ponadto podany z 3 stanowisk na Pojezierzu Mazurskim, z 2 na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim oraz jednego w Karkonoszach. Łączna liczba znanych współcześnie stanowisk poryblina jeziornego w Polsce wynosi 122.

Stwierdzony w parkach narodowych:

Siedliska

Gatunek wodny; rośnie na piaszczystych dnach oligotroficznych jezior lobeliowych najczęściej na głębokości 2 do 4 m. Preferuje bogate w tlen wody o małej mineralizacji, o odczynie obojętnym lub słabo kwaśnym, oraz znacznej przeźroczystości.

Fitocenozy

Jest gatunkiem charakterystycznym dla zespołu Isoëto-Lobelietum. Ponadto spotykany w zespole Myriophyllo-Littorelletum.

Biologia

Bylina. Roślina zimozielona, o dużej wrażliwości na niskie temperatury oraz suszę. Zarodniki dojrzewają w lipcu i sierpniu.

Wielkość populacji

Zwykle tworzy bardzo duże populacje, złożone od kilkuset do kilku tysięcy osobników.

Zagrożenie

Gatunek zamieszczony w polskiej "czerwonej księdze" jako narażony na wyginięcie (kategoria VU). Głównymi źródłami zagrożenia są: gospodarcze użytkowanie jezior, ich eutrofizacja oraz naturalne procesy starzenia się jezior.

Ochrona

Od 1983 roku gatunek jest objęty ścisłą ochroną. Część stanowisk znajduję się w parkach narodowych (np. Słowińskim, Karkonoskim). Aby skutecznie chronić poryblin jeziorny konieczne jest zaprzestanie różnych użytkowania jezior, które zasiedla, a zwłaszcza gospodarki rybackiej.

Ważniejsze piśmiennictwo

Caspary R. 1885. Vorkommen von Isoëtes lacustris L. und Isoëtes echinospora Durieu in Preussen. Schr. Kgl. Phys. - Ökon. Ges. Königsberg, 26: 24-25.
Chudyba D., Endler Z. 1986. Isoëtes - poryblin w Polsce. Wszechświat, 87, 3: 54-55.
Dąmbska I. 1965. Roślinność litoralu jezior lobeliowych Pojezierza Kartuskiego. Prace Komis. Biol. PTPN, 30, 3: 3-35.
Fijałkowski D. 1973. Stanowiska Isoëtes lacustris L. w województwie lubelskim. Fragm. Flor. Geobot. 19, 1: 5-7.
Koc J. 1989. Występowanie poryblina jeziornego (Isoëtes lacustris L.) na Pojezierzu Mazurskim. Zesz. Nauk. ART w Olsztynie, 48: 75-81.
Szmeja J. 1988. Isoëtes lacustris L. W: Materiały do poznania gatunków rzadkich i zagrożonych Polski. Cz. I. Red. A. Jasiewicz. Fragm. flor. geobot. 33, 3-4: 380-386.
Szmeja J. 1993. Isoëtes lacustris L. - poryblin jeziorny. W: Polska Czerwona Księga Roślin. Red. K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa. Inst. Bot. im. W. Szafera, PAN, Inst. Ochrony Przyr. PAN, Kraków, s. 23-24.
Szmeja J. 2001. Isoëtes lacustris L. - poryblin jeziorny. W: Polska Czerwona Księga Roślin. Red. R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki. Inst. Bot. im. W. Szafera, PAN, Inst. Ochrony Przyr. PAN, Kraków, s. 34-36.

Zobacz także

Opracowanie

prof. dr hab. Halina Piękoś-Mirek - Instytut Ochrony Przyrody PAN
prof. dr hab. Zbigniew Mirek - Instytut Botaniki PAN
mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autorów.

<<< lista gatunków >>>