Tetrao urogallus (Linnaeus, 1758)

Rodzina - Głuszcowate Tetraonidae

Rząd - Kuraki (Grzebiące) Galliformes

Rozmieszczenie

Samica głuszcaPas tajgi i innych borealnych lasów europejskich położonych między 50 a 70 równoleżnikiem szer. geogr. północnej, oraz górskie enklawy, w Europie od Półwyspu Iberyjskiego po Bałkany i Karpaty Południowe. W Azji sięga do wschodniej Syberii. W Polsce zasięg głuszca ograniczony jest do kilku obszarów leśnych: Puszczy Augustowskiej, P. Białowieskiej, P. Solskiej i Lasów Janowskich, Karpat Zachodnich, Sudetów, Borów Dolnośląskich i fragmentu borów kaszubskich. W ostatnim półwieczu wszystkie te areały głuszców silnie się zawęziły, a niektóre na Pomorzu i w północno-wschodniej części kraju całkowicie zanikły. Polskie głuszce zaliczane są do podgatunku T. u. major Brehm, 1931, jakkolwiek północno-wsch. populacje mogą być już zaliczane do podgatunku nominatywnego - T. u. urogallus Linnaeus, 1758. mapa występowania

Stwierdzony w parkach narodowych:

Wielkość populacji

Liczbę głuszców w Polsce szacuje się na nie więcej niż 450-800 osobników, w czym największy udział ma populacja augustowska (110-150 osobn.), Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich (150-250 osobn.), karpacka (100-200 osobn.), oraz populacja Borów Dolnośląskich (100-150 osobn.). Niemal we wszystkich krajowych ostojach notuje się postępujący regres populacji.

Biologia i ekologia gatunku

Głuszec jest ptakiem typowo puszczańskim o konserwatywnym zachowaniach i specyficznych wymaganiach ekologicznych. Trzyma się rozległych borów i lasów mieszanych na nizinach i w górach aż po górną granicę lasu (np. Tatry, Beskid Wysoki, Karkonosze). Tokuje w miejscach bezludnych, w ustronnej głuszy leśnej, najczęściej w borach sosnowych, wilgotnych i bagiennych, na mszarach porośniętych karłowatą sosną, brzozą, osiką i świerkami gdzie w runie dominują mchy torfowce, bagno zwyczajne i borówki. Zimuje w miejscach suchszych, zwykle na piaszczystych wyniesieniach i w starodrzewiach w otoczeniu bagienek i torfowisk. Mozaikowate środowisko umożliwia mu dostęp do odpowiedniej bazy pokarmowej, którą stanowią jagody żurawiny i borówek, kwiatostany wełnianki, a zimą liście i pędy borówki czarnej, liście osiki, igliwie sosny, jodły i świerka.

Pisklęta żywią się głównie pokarmem zwierzęcym, takim jak mrówki i inne bezkręgowce. Toki odbywa od końca marca do końca kwietnia, podczas przeciągającej się zimy jeszcze na początku maja, na nizinach zwykle1-3 tygodnie wcześniej. Samica składa 4-11 jaj, z których wykluwa się 4-7 piskląt. Wysiaduje (ok. 27 dni) wyłącznie samica. Młode są bardzo czułe na opady i spadek temperatury; wykazano, że z powodu niekorzystnych warunków pogodowych ginie około połowy piskląt, a zaledwie 25% dorasta do wieku dojrzałości. Gnieździ się raz w roku.

Zagrożenie i ochrona

Największe straty gatunek ten ponosi w okresie rozrodu, na co składają się nie tylko załamania pogodowe ale i silna presja drapieżników, którymi są przede wszystkim lisy, jenoty, tchórze, kuny, łasice, wałęsające się psy, dziki, a ostatnio również norki amerykańskie. Destrukcję i straty w lęgach powodował też do niedawna prowadzony w obrębie głuszcowych ostoi wypas owiec i bydła, a przede wszystkim odstrzały głuszców na tokach. Głuszce w polskich ostojach zdziesiątkowane zostały głównie w latach 50-80, zupełnie wystrzelano je m.in. w Borach Tucholskich, Lasach Pilskich i Wałeckich, w Puszczy Piskiej i Kurpiowskiej, jak też w lasach beskidzkich koło Krynicy. Głuszec był dawniej w Polsce ptakiem łownym i podlegał prawu łowieckiemu, które jednak nie zabezpieczało bytu gatunkowi. Od 1995 r. został on objęty ochroną gatunkową (Dz. U. nr 13 z 1995 r., poz. 61), chronione są także niektóre jego ostoje (np. rezerwat Mały Borek, rez. Kozi Rynek, rez. Gorbacz w Puszczy Augustowskiej, rez. Wielkie Bagno w Puszczy Solskiej, rez. Jastkowice w Lasach Janowskich, ponadto Gorczański PN, m.in. dawny rezerwat "Turbacz" Tatrzański PN, Babiogórski PN, Karkonoski PN). Podlega Konwencji Berneńskiej (Appendix III) i Dyrektywie Ptasiej UE (Annexes I, II/2, III).

Źródła informacji

Zobacz także

Opracowanie

<<< lista gatunków >>>