Salmo salar (Linnaeus, 1758)

Rodzina - Łososiowate Salmonidae

Rząd - Łososiokształtne Salmoniformes

Rozmieszczenie

Wody północnego Atlantyku, także Morza Bałtyckiego i uchodzące do nich rzeki. W Polsce jeszcze w I połowie XX w. dopływał na tarło Wisłą do rzek karpackich, w górne partie Bugu, a Odrą po źródliskową część dorzecza i środkową Wartę. Z chwilą zamknięcia Wisły przez zaporę we Włocławku (1968 r.) i zatrucia wód tak Odry jak i Wisły gatunek ten docierał jedynie do niektórych rzek pomorskich. Najdłużej, bo do połowy lat 80. utrzymywał się w Drawie i Płocicznej. Ostatnio restytuowany i reintrodukowany do dolnego zlewiska Wisły, do Drawy, Wełny i niektórych rzek przymorskich - Redy, Łeby, Słupi Wieprzy, Parsęty, Grabowej i Regi.

Stwierdzony w parkach narodowych:

Wielkość populacji

W połowie lat 80. XX w. wygasły ostatnie tarliska rodzimej populacji łososia w Drawie i Płocicznej. Jedynie w wodach terytorialnych Bałtyku trafiały się jeszcze łososie łowione tam w sieci wraz z innymi rybami. Prawdopodobnie do rzek pomorskich wstępowały tylko pojedyncze osobniki nie będące tarlakami. Pod koniec lat 90. do rzek pomorskich, Wisły i Drwęcy wypuszczono około 1,5 miliona 1-2 rocznych tarlaków z ikry sprowadzonej z Dźwiny (Daugava). Na przełomie stuleci (1990-2000 r.) w rzekach tych odłowiono już dziesiątki tarlaków, ponadto wykryto już w niektórych rzekach (np. w Drawie) gniazda łososi ze zniesioną ikrą.

Biologia i ekologia gatunku

Gatunek anadromiczny. Tarło odbywa w wodach czystych i wartkich, w rzekach o dnie żwirowym i kamienistym. Wylęg młodych ze złożonej ikry trwa 1-2 lat (smolty), po czym (jako kelty) spływają do morza. Polskie łososie okres troficzny spędzają w Bałtyku, gdzie wędrują po całym akwenie i spędzają od 1 do 5 lat. Tarło w warunkach pomorskich odbywa się w II i III dekadzie listopada, czasem jeszcze na początku grudnia, gdy woda utrzymuje temperaturę od 1 do 8,5°C. Samica składa ok. 10 tys. jaj (ikry), które zagrzebuje w żwirze. Średni ciężar tarlaków wynosi ok. 12 kg.

Zagrożenie i ochrona

Gatunek wygasł w polskich rzekach z końcem lat 80. głównie z powodu zabudowy hydrotechnicznej rzek, przełowienia i kłusownictwa. Ostatnie tarliska populacji rodzimej znajdowały się w Drawie i Płocicznej. Od kilku lat reintrodukowany. W nowej "Polskiej czerwonej księgi zwierząt" (2001) uznany za gatunek krytycznie zagrożony (kat. ). Objęty ochroną gatunkową (Dz. U. nr 13 z 1995 r., poz. 61). Podlega Konwencji Gdańskiej i Dyrektywie Siedliskowej UE (Annexes II i V). Restytucja wymaga długotrwałych zabiegów i stałej kontroli ichtiologów.

Źródła informacji

• Bartel R. 1976. The Drawa River salmon in the light of som recent tagging experiments. ICES M, 6: 1-11.
• Bartel R. 1997. Preliminary resultson restoration of Atlantic salmon (Salmo salar L.) in Poland. Arch. Ryb. Pol. 5, 2: 201-207.
• Bartel R. 1999. Próba restytucji łososia (Salmo salar L.) w Polsce. Komunikaty Rybackie, 3:2-4.
• Bartel R., Chełkowski Z., Chełkowska B. 2001. Łosoś Salmo salar (Linné, 1758). W: Polska czerwona ięga zwierząt. Kręgowce. Red. Z. Głowaciński. PWRiL, Warszawa, s. 293-295.
• Chełkowski Z. 1986. Łosoś w Drawie (XX). Gosp. Ryb. 38, 10: 18-20.
• Chełkowski Z. 1988. Łosoś w Drawie (XXII). Gosp. Ryb. 40, 6: 17-18.
• Scott W. B., Crossman E. J. 1973. Freshwater fishes of Canada. Bull. Fish. Res. Board of Canada, Ottawa.
• Smirnov J. A. 1979. Presnovodnyj łosoś. Nauka, Leningrad.

Zobacz także

• ochrona gatunkowa - wprowadzenie
• gatunki zagrożone ("Czerwone księgi", "czerwone listy ", gatunki specjalnej troski)
• rozporządzenie o ochronie gatunkowej zwierząt z 1995 r. oraz jego nowelizacja

Opracowanie

• Prof. dr hab. Zbigniew Głowaciński - Instytut Ochrony Przyrody PAN,
• mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autora.

<<< lista gatunków >>>