Województwo małopolskie, powiat krakowski, gmina Mogilany.
Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, podprowincja: Zewnętrzne Karpaty
Zachodnie, makroregion: Pogórze Zachodniobeskidzkie, mezoregion: Pogórze Wielickie.
Prowincja: Górska Środkowoeuropejska, Podprowincja: Karpacka, Dział: Karpaty
Zachodnie, Okręg: Beskidy.
ok. 400 m n.p.m.
Zespół dworsko-parkowy ma wraz z parkiem powierzchnię ok. 4 ha i znajduje się na szczycie łagodnego wzgórza nieco powyżej zach. krańca wsi Mogilany, położonej ok. 13 km od Krakowa, nieco na zach. od głównej drogi do Zakopanego. W pobliżu rez. przyr. Cieszynianka. Na terenie parku znajdują się 3 uznane pomniki przyrody.
Brak - park znajduje się na wzniesieniu (jest tu tylko mały stawek).
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Park znajduje
się na pograniczu Subregionu Podkarpackiego (PP)
z Regionem Karpackim (GK).
Zespół dworsko-parkowy ma powierzchnię ok. 4 ha i nieregularny kształt zbliżony do prostokąta, z centralnie położonym, murowanym dworem utrzymanym w stylu klasycystycznym. Park ma kompozycję złożoną i składa się z 2 części: południowej, utrzymanej w stylu włoskim oraz północno-zachodniej - o charakterze krajobrazowym. Całość jest dobrze utrzymana i otoczona ogrodzeniem.
Najciekawszą
częścią parku jest położony od południa na płaskim tarasie geometryczny ogród
włoski, otwarty na piękną panoramę beskidu Średniego i Wyspowego, skąd w pogodne
dni widać także Tatry. Ogród tworzą 4 wpisane w kwadrat, porośnięte trawą kwatery
z okrągłym kółkiem w środku. Kwatery i wewnętrzne kółko obsadzone są na krawędziach
strzyżonym bukszpanem, a całość ujęta z obu boków ścianami z podwójnych szpalerów
grabowych, tworzących proste, sklepione tunele z alejami w środku. Z tyłu założenia
znajduje się szpaler pojedynczy, a szpaler zachodni przechodzi w aleję północnej
części parku. Otwartą, południową stronę ogrodu ogranicza kamienna balustrada,
za którą teren opada stromą skarpą ku południowi. Obecny dwór zlokalizowany
jest asymetrycznie, w płn.-wsch. narożniku ogrodu włoskiego.
Z ogrodem włoskim silnie kontrastuje część krajobrazowa założenia, nie wyróżniająca się szczególnie wybitnymi walorami. Jej środek zajmuje nieregularna w kształcie polana z owalnym podjazdem przy płn. fasadzie dworu. Wzdłuż granic parku zieleń wysoka, która od strony zach. tworzy spory i zwarty kompleks. nieregularne skupienia oraz samotne drzewa i krzewy rosną też w różnych punktach polany, ale poza jej środkiem. Przy płn. granicy parku, w obniżeniu, znajduje się staw.
Inwentaryzacja zieleni wykazała ponad 400 wartościowych drzew rosnących samodzielnie lub w grupach, w tym 3 drzewa pomnikowe (buk pospolity odm. purpurowa Fagus atropunicea o obw. pierśnicowym 315 cm, dąb czerwony Quercus rubra - 341 cm i modrzew europejski Larix decidua - 268 cm, liczący ok. 155 lat).
Osobliwością
jest kasztan jadalny Castanea sativa o obw. ponad 300 cm. Inne gat.
egzotyczne to cyprysik groszkowy i czeremcha amerykańska. Dominują gatunki rodzime,
zwł. typowe dla grądów.
Podwójne szpalery (tzw. bindaże) tworzy ponad 200 grabów, w znacznej części wiekowych, o obwodach 15-140 cm i pniach poskręcanych niczym pnie starych oliwek.
Park
i granicząca z nim wieś Mogilany są położone na znacznym wzniesieniu górującym
ponad 100 m nad sąsiadującymi z nim dolinami (a prawie 200 m ponad Rynkiem Krakowskim).
Pagórkowaty krajobraz Pogórza Wielickiego, położonego na przedpolu Beskidu Średniego, pocięty siatką pól i lasków zyskuje przez to na malowniczości i tworzy rozległą i efektowną panoramę. Po zbudowaniu nowej drogi Kraków-Zakopane wieś znalazła się na uboczu, a o wybitnym punkcie widokowym zapomniano. Dwór pełni funkcje Domu Pracy Twórczej PAN, jest częstym miejscem różnych konferencji. W pobliżu kościół z pocz. XVII w., zniekształcony licznymi przebudowami.
Zachowanie szczególnie cennego zespołu zabytkowego przyrodniczo-historycznego. Czynna ochrona parku dla zachowania jego mieszanego charakteru i bieżące zabiegi konserwatorskie.
Obiekt jest ogrodzony, zamieszkały i dostępny dla zwiedzania. Dojazd do centrum Mogilan (z Krakowa mikrobusami), skąd od szosy na pocz. wsi pieszo w kier. zach. do dworu i parku.
Pierwotnie własność książąt krakowskich, od XIII w. - Cystersów. Od 1560 r. własność kasztelana krakowskiego Wawrzyńca Spytka Jordana, potężnego magnata i miłośnika sztuki, który stworzył tu swoją rezydencję rodową, budując drewniany pałac i zakładając geometryczny ogród. Znęciło go zapewne piękno miejsca i bliskość Krakowa i dworu królewskiego (Marcinek 1995). W oficynie pałacu była nawet drukarnia, w której odbito m. in. "Żywot człowieka poczciwego" M. Reja. Losy dworu i parku były złożone jak całe polskie dzieje. Spustoszona przez Szwedów ("potop") posiadłość na długo popada w ruinę i restauracja następuje dopiero w końcu XVIII w., kiedy m. in. postawiono nowy, murowany dwór. W 1802 r. posiadłość trafia do rąk Józefa Konopki, łowczego sanockiego, który zakłada po stronie płn. park krajobrazowy. W 1845 r. pojawia się w źródłach pisanych pierwsza informacja o wspaniałych szpalerach grabowych, które zapewne powstały dużo później niż pierwotnie sądzono (wiązano je z początkami ogrodu renesansowego). Za Konopków początkowo część terenu parku zajmowały sady i dopiero w pocz. XX w. całość zamieniono w obiekt wypoczynkowo-ozdobny. W okresie międzywojennym obiekt odzyskał pełną świetność i dopiero II wojna światowa oraz upaństwowienie w 1945 r., spowodowała popadnięcie dworu i parku w ruinę. Zmiana użytkownika oraz rekonstrukcja całego założenia dworsko-parkowego, zaczęta w latach 60-tych doprowadziła obiekt do ponownej świetności, którą utrzymuje do dziś (choć część "włoska" odbiega zapewne od formy pierwotnej, 6-kwaterowej, bez "kółka" w środku i z dworem w osi założenia).
PAN, Oddział w Krakowie, nadzór Małopolskiego Wojew. Konserwatora Przyrody w Krakowie.
Obecnie brak. Mogą wystąpić w przypadku zaprzestania konserwacji zieleni parku, w tym utrata walorów przy braku stałej pielęgnacji części włoskiej ogrodu.