Informacje topograficzne

Położenie

Woj. zachodniopomorskie, powiat białogardzki, gmina Tychowo, wieś Tychowo (d. T. Wielkie). mapa lokalizacyjna

Region fizyczno-geogeaficzny

Prownicja: Niż Środkowoeuropejski, podprowincja: Pobrzeża Południowobałtyckie, makroregion: Pobrzeże Koszalińskie, mezoregion: Równina Białogardzka.

Region geobotaniczny

Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, dział: Bałtycki, poddział: Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich, kraina: Pobrzeże Bałtyckie.

Hipsometria

Ok. 100 m n.p.m.

Dane obiektu

Głaz jest objęty ochroną - jako pomnik przyrody nieożywionej - od 1954 r.

Budowa geologiczna, rzeźba

Znajduje się on w obrębie zasięgu najmłodszego ze zlodowaceń skandynawskich (zlodowacenie Wisły), które objęły obszar Polski w plejstocenie (czwartorzęd). Przypuszcza się, iż ten blok skalny pochodzi z okolic Vidbo lub Uppsali (Szwecja). Na jego powierzchni widoczne są rysy i wygłady lodowcowe powstałe podczas transportu przez lądolód. Jakubowski (1971) szacuje jego masę na 1500-2000 ton. Blok skalny jest położony w obrębie Równiny Białogardzkiej. Jej powierzchnia jest lekko falista, rozczłonkowana wzniesieniami moren czołowych oraz pradoliną częściowo wykorzystaną przez rzekę Parsętę.

Klimat

Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Pomnik znajduje się w obrębie Regionu Pomorskiego (Bp).

Wody powierzchniowe

Na wody obszaru Równiny Białogardzkiej składają się małe i nieliczne jeziora oraz rzeka Parsęta wraz z dopływami.

Gleby

brak danych

Ekosystemy

brak danych

Flora

brak danych

Krajobraz i kultura

Równinę Białogardzką cechuje młodoglacjalny, nizinny, lekko falisty krajobraz urozmaicony przez wzniesienia utworzone przez moreny czołowe. Tychowo jest starą osadą słowiańską o kształcie owalnicy. Głaz będący przedmiotem ochrony znajduje się na tutejszym cmentarzu w pobliżu kamiennego kościoła z przełomu XV/XVI w., rozbudowanego w XVIII w. Obok kościoła 2 lipy drobnolistne, również pomniki przyrody.

Z głazem związane są liczne legendy pochodzące głównie z czasów chrześcijańskich. Zapewne w czasach pogańskich było tu miejsce kultu Trygława (Trzygłowa), bóstwa zachodniosłowiańskiego, którego posag o trzech głowach symbolizował jego władzę nad niebem, ziemią i światem podziemnym. Ponoć do 1123 r. istniała tu drewniana, pogańska świątynia, poświęcona temu bóstwu. Ponoć przejście na chrześcijaństwo nastąpiło podczas 3 dniowych świąt ku czci Trygława, kiedy to pojawił się jakiś misjonarz i cudami przekonał miejscową ludność do nowej wiary. Rozebrano wtedy świątynię, a na głazie postawiono krzyż, a wokół niego utworzono cmentarz. Późniejsze legendy są podobne do związanych z innymi wielkimi głazami. Jedna mówi o diable Smętku, który przegrał zakład z chytrym, miejscowym murarzem, który zaprzągł diabła do budowy kościoła, przy czym warunkiem skończenia w terminie będzie oddanie piekłu duszy. Gdy świątynia była przed czasem na ukończeniu, murarz przed świtem poświecił latarnią w oczy kogutowi, ten zapiał i diabeł uznał, że przegrał. Wściekły porwał wielki głaz i cisnął nim w budowlę, ale że był utrudzony, głaz spadł obok, gdzie do dziś leży, ze śladami diabelskich dłoni na powierzchni.

Zadania ochrony

Zachowanie w postaci naturalnej obiektu oraz zapobieganie: zniszczeniu wskutek rycia napisów/znaków, zanieczyszczaniu terenu wokół obiektu, rozbijaniu oraz uszkadzaniu.

Udostępnianie

Głaz położony na cmentarzu komunalnym w Tychowie, przy ul. Bobolickiej. Dojazd z Białogardu lub Koszalina.

Przy zwiedzaniu obowiązują ograniczenia art. 31a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).

Historia ochrony

Znany od niepamiętnych czasów obiekt pogańskiego kultu. Tradycja wiąże głaz też z innymi nazwami: Diabelski Kamień, Głaz Trygława, Ołtarz Trygława i Tychowski Głaz. Przed 1918 r., zapewne jeszcze w XIX w., wykonano wykop sondażowy do głębokości 4 m, jednak nie dotarł on do podstawy głazu.

Administrator

Nadzór Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Szczecinie.

Akty prawne

Dec. WRN w Koszalinie nr 4 z 1954 r. o uznaniu za pomnik przyrody.

Zagrożenia obiektu

Brak konkretnych, prócz zawsze możliwego wandalizmu.

Źródła informacji

Opracowanie