temat: Bielik

Haliaeetus albicilla (Linnaeus, 1758)

Rodzina - Jastrzębiowate Accipitridae

Rząd - Jastrzębiokształtne Accipitriformes

Rozmieszczenie

Występuje w różnych częściach Starego Świata, zwłaszcza w północnych i wschodnich rejonach Europy, głównie w obszarze Morza Bałtyckiego, M. Czarnego i M. Adriatyckiego po stronie bałkańskiej. Nie gnieździ się w Europie Zachodniej, poza Polską bardzo rzadki także w E. Środkowej. W Polsce gniazduje niemal na całym obszarze nizinnym, ale głównie na Pomorzu Zachodnim, Pojezierzu Wielkopolskim i na Mazurach. Część populacji pozostaje na zimę, część koczuje po lęgach i wędruje na zimowiska.

Stwierdzony w parkach narodowych:

Wielkość populacji

Po silnym regresie w II połowie XIX i połowie XX w. w ostatnich dziesiątkach lat krajowa populacja bielika wyraźnie wzrosła liczebnie od 120-140 par lęgowych w latach 80. do 450-500 par w ostatnich latach tego stulecia. Najliczniejszą koncentrację przypadającą na Pomorze Zach. oceniono na ok. 180 par, a mazurską na 135-150 par.

Biologia i ekologia gatunku

Preferuje pojezierza i doliny rzeczne obfitujące w lasy i zbiorniki wodne, zwłaszcza odludne i zasobne w pokarm. W 90% żywi się ptakami wodnymi (np. łyska, krzyżówka i inne kaczki), rybami (np. leszcz, szczupak, okoń) i niektórymi drobnymi ssakami (np. piżmak, zającowate). Dziennie jeden osobnik potrzebuje 500-700g pokarmu mięsnego.

Gniazda zakłada w koronach wysokich drzew, zwykle w obrębie kompleksu leśnego. Tokuje od połowy grudnia do marca, kiedy to samice zaczynają składać jaja. Lęg zawiera 1-3 jaja, przy czym w 2/3 gniazd z lęgiem pomyślnym wychowuje się 1 młode, w 1/3 gniazd - 2 młode, wyjątkowo 3. Pomyślnie kończy się ok. 60% lęgów. Na parę lęgową przypada 1,3 młodego, a na statystyczną parę przystępującą dolęgów - 0,8 młodego.

Zagrożenia i ochrona

Główną przyczyną spadku liczebności bielika w XIX i XX w. było prześladowanie przez człowieka, tj. odstrzał osobników dorosłych oraz rabowanie jaj i młodych. Do dziś notowane jest kłusownictwo, jednak więcej ptaków strzelanych jest poza granicami kraju na przelotach. Część osobników ginie w potrzaskach zastawionych na inne zwierzęta. Znaczna część ptaków ginie przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. W ostatniej dekadzie lat krajowa populacja orłów wyraźnie odbudowała swój stan posiadania. Wpłynęła na to ochrona gatunkowa orłów wprowadzona w 1952 r., której podlegają do dzisiaj. Podlega gatunkowej ochronie prawnej, ponadto chronione są też jego stanowiska lęgowe (Dz. U. nr 13 z 1995 r., poz. 61). Podlega Konwencji Waszyngtońskiej (Appendix I), K. Bońskiej (Appendix I) i K. Berneńskiej (Appendix II). Objęty też Dyrektywą Ptasią - Annex I. W wielu miejscach gatunek ten korzysta dodatkowo z ochrony obszarowej (np. Woliński PN, Słowiński PN, Drawieński PN, Biebrzański PN, rez. Słońsk, rez. Stawy Milickie).

Źródła informacji

Komitet Ochrony Orłów. 1993-1999. Biuletyn, 7, 8, 9. Wyd. KOO, Olsztyn.
Król W. 1992. Bielik Haliaeetus albicilla. W: Polska czerwona księga zwierząt. Red. Z. Głowaciński. PWRiL, Warszawa, s. 120-123.
Mizera T. 1999. Bielik. Monografie przyrodnicze, nr 4. Wyd. Lubuskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin, s. 195.
Mizera T., Wacławek K., Kalisiński M. 2001. Bielik Haliaeetus albicilla (Linné, 1758). W: Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. Red. Z. Głowaciński. PWRiL, Warszawa, s. 136-139.
Sokołowski J. 1958. Ptaki ziem polskich. I-II. PWN, Warszawa.
Taczanowski W. 1888. Spis ptaków Królestwa Polskiego obserwowanych w ciągu ostatnich lat pięćdziesięciu. Pam. Fizyogr. 8: 1-46, 331-376 (Warszawa).
Tischler F. 1941. Die Vögel Ostpreussensund seiner Nachbargebiete. Ost-Europa-Verlag, Königsberg/Berlin.
Tomiałojć L. 1990. Ptaki Polski - rozmieszczenia i liczebność. PWN, Warszawa.
Urbański J. 1948. Tępienie bielików na Pomorzu Zachodnim trwa nadal. Chroń. Przyr. Ojcz. 4, 11/12: 44-45.

Zobacz także

Opracowanie

Prof. dr hab. Zbigniew Głowaciński - Instytut Ochrony Przyrody PAN,
mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autora.

<<< lista gatunków >>>