Dendrocopos leucotos (Bechstein, 1803)

Rodzina - Dzięciołowate Picidae

Rząd - Łaźce Piciformes

Rozmieszczenie

Europa Wschodnia od środkowej Skandynawii i Bałkanów po Kamczatkę i Japonię w Azji. Wyspowe stanowiska utrzymuje w Pirenejach i Alpach. Zasiedla Polskę wschodnią: kompleksy leśne (np. Puszcza Augustowska, P. Piska, P. Białowieska) i łęgi nadrzeczne (np. nadbiebrzańskie) na Polesiu, okolice Warszawy, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie, Roztocze Środkowe, Pogórze Przemyskie z masywem Turnicy, Bieszczady, Beskid Niski, Gorce i rejon Babiej Góry. Pojedyncze stanowiska notuje się w różnych częściach wschodniej Polski. Prawdopodobnie gnieździ się też w rejonie Świętokrzyskim, Puszczy Knyszyńskiej i nad Jeziorem Oświn (rez. Jezioro Siedmiu Wysp). Populację nizinną zalicza się do gatunku nominatywnego D. l. leucotos (Bechstein, 1803), natomiast górską do podgatunku karpackiego D. l. carpathicus (Buturlin, 1907).

Stwierdzony w parkach narodowych:

Wielkość populacji

Nieznana, prawdopodobnie kilkaset par lęgowych. Największe populacje tworzy w Puszczy Augustowskiej, P. Białowieskiej, Bieszczadach, Beskidzie Niskim i Gorcach.

Biologia i ekologia gatunku

Stare lasy liściaste i mieszane, najczęściej łęgowe i buczyny. Dziuple wykuwa w wilgotnym, częściowo zbutwiałym drzewie, gdzie zakłada gniazdo i składa 3-5 jaj. Wysiadywanie (przez obu rodziców) oraz rozwój młodych do wylotu trwa w sumie około 6 tygodni. Wyprowadza jeden lęg w roku. Żywi się głównie owadami i innymi bezkręgowcami wydobywanymi z pni drzew oraz z powierzchni kory. Zimą i jesienią pobiera też pokarm roślinny, zwłaszcza jagody i nasiona. Terytoria osobnicze utrzymuje cały rok.

Zagrożenie i ochrona

Gatunek zagrożony z powodu rzadkości i na ogół niewielkiej liczebności lokalnych populacji, a także ze względu na straty siedliskowe - wyrąb starych lasów, niszczenie łęgów i grądów nadrzecznych. W Polskiej czerwonej księdze zwierząt (2001) zaliczony do grupy gatunków niższego ryzyka (kat. NT). Podlega ochronie gatunkowej (Dz. U. nr 13 z 1995 r., poz. 61), Konwencji Berneńskiej (Appendix II) i Dyrektywie Ptasiej UE (Annex I). Część ostoi korzysta z ochrony rezerwatowej sensu lato (np. Białowieski PN, Biebrzański PN, Bieszczadzki PN, Roztoczański PN, Gorczański PN, Magurski PN, Świetokrzyski PN, rez. Jezioro Siedmiu Wysp, rez. Turnica).

Źródła informacji

• Głowaciński Z. (red.). 1992. Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL, Warszawa.
• Głowaciński Z. 1989. Species turnover of the Polish vertebrate fauna (without fishes), 1850-1985. In: The problems of the plant and animal species protection. Eds Z. Głowaciński, S. Michalik. Inter. Sci. Seminar CMEA/IUCN, October 1989. Nature Protection Research Centr of the Polish Academy of Sciences. Cracow-Zakopane, p. 24-26.
• Głowaciński Z., Profus P., Wuczyński A. 2000 (wyd. 2001). Ptaki Bieszczadzkiego Parku Narodowego i jego otoczenia. Monogr. Bieszczadzkie, 9: 29-70.
• Głowaciński Z., Wesołowski T. 2001. Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos (Picoides) leucotos (Bechstein, 1803). W: Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. Red. Z. Głowaciński. PWRiL, Warszawa, s. 248-250.
• Hordowski J. 1999. Ptaki polskich Karpat Wschodnich i Podkarpacia. Monogr. faunist. Zarząd Zespołów Parków Krajobrazowych w Przemyślu, Przemyśl.
• Tomiałojć L. 1990. Ptaki Polski - rozmieszczenia i liczebność. PWN, Warszawa.
• Tomiałojć L., Wesołowski T., Walankiewicz W. 1984. Breeding bird community of a primaeval temperate forest (Białowieża National Park. Poland). Acta ornith. 20, 3: 241-310.
• Walasz K., Mielczarek P. (red.). 1992. Atlas ptaków lęgowych Małopolski 1985-1991. Biologica Silesiae, Wrocław.
• Wesołowski T., Tomiałojć L. 1986. The breeding ecology of woodpeckers in a temperate primaeaval forest - preliminary data. Acta orn. 22: 1-21.

Zobacz także

• ochrona gatunkowa - wprowadzenie
• gatunki zagrożone ("Czerwone księgi", "czerwone listy ", gatunki specjalnej troski)
• rozporządzenie o ochronie gatunkowej zwierząt z 1995 r. oraz jego nowelizacja

Opracowanie

• Prof. dr hab. Zbigniew Głowaciński - Instytut Ochrony Przyrody PAN,
• mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autora.

<<< lista gatunków >>>