Halichoerus grypus (Fabricius, 1791)

Rodzina - Foki Phocidae

Rząd - Drapieżne Carnivora

Rozmieszczenie

Północny Atlantyk i niemal cały Bałtyk. W obrębie polskich wód terytorialnych występuje bardzo rzadko i nieregularnie. Nieliczne osobniki trafiają się także w przybałtyckich jeziorach, np. jez. Dąbie, Łebsko.

Stwierdzony w parkach narodowych:

Wielkość populacji

Prawdopodobnie nie więcej niż kilka lub kilkanaście osobników rocznie. Kilka osobników przypadkowo złowionych lub zebranych u południowych wybrzeży Morza Bałtyckiego umieszczono w fokarium utworzonej w latach 90. w Helu na Półwyspie Helskim.

Biologia i ekologia gatunku

Gatunek morski, trzyma się przybrzeżnych stref mórz i oceanu, niekiedy pojedyncze osobniki wpływają dużymi rzekami w głąb lądu (np. Wisłą do Tczewa). Żywi się głównie rybami, czasem skorupiakami i małżami. Poligamiczny. Samiec łączy się z kilkoma samicami i broni stadka wraz z zajmowanym terytorium. Ruję przechodzi od lutego do marca, ciąża trwa 11-11,5 miesiąca, rodzi się zwykle jedno młode. Bardzo rzadko rozmnaża się u polskich wybrzeży.

Zagrożenie i ochrona

Jeszcze wiek temu był to gatunek stosunkowo liczny w Bałtyku, rybacy nawet uważali go za szkodnika i nierzadko tępili foki. Dziś populacja bałtycka jest nieliczna i nierówno rozmieszczona w obrębie akwenu. Najliczniejsza jest w rejonie Wysp Alandzkich, na południu tworzą ją nieliczne osobniki. Największe straty gatunek ten ponosi wskutek nasilenia żeglugi morskiej i rybołówstwa (część fok ginie w sieciach rybackich), a także skażenia wód Bałtyku. Celem restytucji foki szarej na Helu utworzono fokarium prowadzone przez Instytut Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego. Fokę tę objęto u nas (i w innych krajach nadbałtyckich) ochroną gatunkową (Dz. U. nr 13 z 1995 r., poz. 61). Podlega też Konwencji Berneńskiej (Appendix III), K. Bońskiej (Appendix II - tylko Bałtyk) i Dyrektywie Siedliskowej UE (Annexes II/V). Wprowadzona do "Polskiej czerwonej księgi zwierząt " (kat. silnie zagrożone EN). Badaniami i ochroną foki szarej zainteresowani są też sygnatariusze nowej Konwencji Helsińskiej.

Źródła informacji

• Demel K. 1967. Nasz Bałtyk. Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Głowaciński Z. 1992. Foka szara Halichoerus grypus. W: Polska czerwona księga zwierząt. Red. Z. Głowaciński. PWRiL, Warszawa, s. 85-86.
• Kuklik J., Skóra K. E. 2001. Foka szara Halichoerus grypus (Fabricius, 1791). W: Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. Red. Z. Głowaciński. PWRiL, Warszawa, s. 98-100.
• Pucek Z., Raczyński J. (red.). 1983. Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce. T. I i II. PWN, Warszawa.
• Smit C. J., van Wijngaarden A. 1981. Threatened mammals in Europe. Ed European Coomittee for Conservation of Nature and Natural Resources - Council of Europe. Akad. Verlagsgesellschaft., Wiesbaden.

Zobacz także

• ochrona gatunkowa - wprowadzenie
• gatunki zagrożone ("Czerwone księgi", "czerwone listy", gatunki specjalnej troski)
• rozporządzenie o ochronie gatunkowej zwierząt z 1995 r. oraz jego nowelizacja

Opracowanie

• Prof. dr hab. Zbigniew Głowaciński - Instytut Ochrony Przyrody PAN,
• mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autora.

lista gatunków >>>