Coronella austriaca (Laurenti, 1768)
Rodzina - Połozowate Colubridae
Rząd - Węże Serpentes
Rozmieszczenie
Europa
Środkowa, Zachodnia i Południowa. W Polsce notowany głównie w zachodniej i południowej
części kraju, tak na nizinach, jak i w górach. Wszędzie jednak jest bardzo rzadki.

Stwierdzony w parkach narodowych: 
Wielkość populacji
Stan polskiej populacji gniewosza nie jest znany; intuicyjnie oceniając może
ona liczyć setki osobników, prawdopodobnie nie więcej niż 1 tysiąc.
Biologia i ekologia gatunku
Jest to gatunek ciepłolubny, zajmuje siedliska
suche, dobrze nasłonecznione, półotwarte i ekotonalne
(np. brzegi lasów i pól uprawnych). Preferuje siedliska o strukturze mozaikowatej,
gdzie obok zbiorowisk roślinności zielnej rosną krzewy, wystają skałki, resztki
murów, bądź zalegają kłody martwych drzew. Okres godowy zaczyna zaraz po wyjściu
z nor i snu zimowego, tj. w kwietniu i maju. Rozwój zarodkowy odbywa się w jajowodach
i trwa 3-4 miesiące. Młode rodzą się w sierpniu lub na początku września w liczbie
od kilku do 19 osobników. Dojrzałość płciową osiąga po 3-4 latach. Żywi się
jaszczurkami, mniejszymi wężami, gryzoniami i innymi drobnymi kręgowcami. Żeruje
w dzień i wieczorami. Niejadowity.
Zagrożenie i ochrona
Od kilku dziesięcioleci areał gniewosza kurczy się tak w kraju jak i całej
Europie Środkowej. W rezultacie jego stwierdzenia są coraz rzadsze i istnieje
obawa, że wyginął w niektórych, zwłaszcza centralnych i północno-wschodnich
rejonach kraju. Proces ten nie jest jednak dobrze rozpoznany. Gniewosz od lat
50. podlega w kraju ochronie gatunkowej (Dz. U. nr 13 z
1995 r., poz. 61), także Konwencji Berneńskiej (Appendix
II) i Dyrektywie Siedliskowej UE (Annex IV). Wprowadzony
został do nowej "Polskiej czerwonej księgi zwierząt "
(2001) w kat. wysokiego ryzyka (VU).
Źródła informacji
-
Bayger J. A. 1937. Klucz do oznaczania płazów i gadów.
Zeszyt II Klucza do oznaczania zwierząt kręgowych Polski. Kraków.
-
Błażuk J. 1986. Gniewosz plamisty (Coronella austriaca)
w okolicach Szczecina. Chroń. Przyr. Ojcz. 42, 4: 70-71.
-
Juszczyk W. 1987. Płazy i gady krajowe. Wyd. II. PWN,
Warszawa.
-
Młynarski M. 1977. New notes on the amphibian and reptilian
fauna of the Polish Pliocene and Pleistocene. Acta Zool. Cracov. 22:13-36.
-
Najbar B. 1997. Występowanie gniewosza plamistego Coronella
austriaca na środkowym Nadodrzu. Chroń. Przyr. Ojcz. 53, 3: 41-46.
-
Najbar B. 2000. Gniewosz plamisty. Monografie Przyrodnicze.
Wyd. Lubuskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin.
-
Najbar B. 2000. Środowisko życia i zagrożenia populacji
gniewosza plamistego (Coronella austriaca L.) na Ziemi Lubuskiej.
Biologia płazów i gadów. Mat. z V Ogólnopolskiej Konfer. Herpetol., 26-28
czerwca 2000, Kraków, s. 85-86.
-
Profus P., Sura P. 2001. Gniewosz plamisty Coronella
austriaca (Laurenti, 1768). W: Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce.
Red. Z. Głowaciński. PWRiL, Warszawa, s. 278-281.
-
Szyndlar Z. 1984. Fossilsnakes from Poland. Acta Zool.
Cracov. 28, 1: 3-156.
-
Świerad J. 1998. Herpetofauna na Górnym Śląsku. Przestrzeń
i Wartości. Studia i materiały waloryzacji przestrzeni Górnego Śląska, 2:
51-65 (Katowice).
-
Zieliński P., Hejduk J. 1997. Płazy i gady Polski Środkowej
- dane z lat 1980-1996. Biuletyn Faunistyczny Polski Środkowej, 3, 1: 12-26
(Łódź).
-
Zieliński P., Pietrzak D., Gara K. 2000. Nowe stanowisko
gniewosza plamistego (Coronella austriaca) w Polsce środkowej. Przegl.
Zool. 44 (w druku).
Zobacz także
Opracowanie
- Prof. dr hab. Zbigniew Głowaciński - Instytut Ochrony Przyrody PAN,
- mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autora.
<<< lista
gatunków >>>