Nadnidziański P. K. obejmujący sporą część Ponidzia wyróżnia się spośród Parków Krajobrazowych Ponidzia bogactwem form przyrody żywej i nieożywionej oraz nagromadzeniem licznych zabytków kultury materialnej Zlokalizowany jest w południowo-wschodniej części krainy zwanej przez geografów Niecką Nidziańską - obszernym obniżeniem, którego oś stanowi rzeka Nida. Na tym terenie Niecki występują rzadkie, gipsowe skały osadowe ze zjawiskami krasowymi, mineralne źródła, ciepłe wzgórza charakteryzujące się wyjątkową w skali kraju roślinnością, zaś w najniższych położeniach Niecki płynie rzeka Nida, która w większej swej części zachowała naturalny charakter, tworząc miejscami rozległe zabagnienia. Ponidzie pełne jest zabytków - począwszy od starożytnych grodzisk, przez liczne gotyckie budowle, na dziełach lokalnych XIX-wiecznych kamieniarzy skończywszy.

Nadnidziański Park Krajobrazowy został powołany w 1986 roku. Jego zadaniem jest: ochrona form geologicznych związanych z serią skał gipsowych, oraz związanych z nimi roślin i zwierząt stepowych, a także zachowanie naturalnego charakteru doliny Nidy oraz bogactwa występujących tu roślin i zwierząt. Ważna jest również ochrona walorów kulturowych Ponidzia, zwłaszcza obiektów historycznej architektury i budownictwa ludowego. Na terenie Parku znajduje się 11 rezerwatów, 4 użytki ekologiczne, 11 pomników przyrody nieożywionej i 16 drzew pomnikowych.

Budowa geologiczna terenu Parku jest stosunkowo urozmaicona. Najstarszymi skałami odsłaniającymi się na powierzchni w okolicach Krzyżanowic i Chotla Czerwonego są utwory kredy reprezentowane przez margle. Na utworach kredowych zalegają morskie osady trzeciorzędowe, mioceńskie tworzące niezbyt gruby ale zróżnicowany kompleks skalny. W jego najniższej części występują margle oraz wapienie litotamniowe. Te ostatnie tworzą wzniesienia Garbu Pińczowskiego i stanowią materiał budowalany użytkowany co najmniej od początków państwa polskiego. Młodszym osadem morza mioceńskiego są gipsy należące do najciekawszych utworów geologicznych w Polsce i tworzące serię o grubości do 40 m. Ponad gipsami występują morskie utwory piaskowcowo-zlepieńcowe oraz ilaste. Czwartorzęd reprezentowany jest przez płaty osadów lodowcowych, głównie glin a także piaski rzecznolodowcowe i rzeczne wysokich teras Nidy. Na zachodnim brzegu Nidy występują plejstoceńskie lessy. Najmłodsze osady to aluwia w dolinach rzek.

Rzeźba Parku należy do jego podstawowych wartości przyrodniczych. Unikatowy charakter mają przede wszystkim powierzchniowe i podziemne formy krasu gipsowego, w tym: zróżnicowane leje i większe zagłębienia krasowe (tzw. werteby), ślepe doliny krasowe z ostańcami, ponory i wywierzyska oraz jaskinie. Do innych interesujących zjawisk morfologicznych należą twardzielcowe wzgórza i kuesty utworzone w miejscach występowania zwięzłych, odpornych na wietrzenie wapieni litotamniowych oraz tzw. gipsów szklicowych.

Gleby NPK stwarzają na ogół dobre warunki dla rolnictwa. Na prawym brzegu Nidy na lessie, rozwinęły się czarnoziemy, w dolinach rzek gleby hydrogeniczne zaś na skałach wapiennych i gipsowych-rędziny. Klimat tej okolicy charakteryzuje się wyższymi temperaturami, dłuższym latem i dobrymi warunkami nasłonecznienia.

Park ten uznać za swego rodzaju ewenement przyrodniczy - jego ekosystemy cechuje bowiem niezwykłe bogactwo rozmaitych siedlisk, skupionych na stosunkowo niewielkiej powierzchni. Jest jednym z najważniejszych w tej części Europy centrów występowania roślinności kserotermicznej oraz, już w mniejszym stopniu, halofilnej w kraju, a jednocześnie stanowi jeden z niewielu w Polsce południowej obszarów bagiennych. Szatę roślinną charakteryzuje duże bogactwo i różnorodność biocenoz, często unikalnych. Ponadto teren Ponidzia obfituje w gatunki szczególnie cenne dla naszej flory, zagrożone i rzadkie, znajdujące się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin.

Fauna Parku jest również bogata, co jest odzwierciedleniem różnorodności siedlisk. Cechą charakterystyczną tego terenu jest występowanie obok siebie gatunków siedlisk suchych, kserotermicznych oraz takich, które preferują siedliska wilgotne i bagienne. Wiele notowanych z tego obszaru gatunków zwierząt jest niezwykle cennych, rzadkich i zagrożonych. Zostały one umieszczone na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce.

Teren Parku jest łatwo dostępny, choć raczej ubogi w bazę turystyczną. Istnieje tu sieć ciekawie prowadzonych szlaków turystycznych, interesujących ścieżek dydaktycznych oraz wodny szlak kajakowy na Nidzie.

W sieci ECONET-PL dolina Nidy w granicach Parku jest częściowo obszarem węzłowym o znaczeniu międzynarodowym nr 32M a częściowo obszarem węzłowym o znaczeniu krajowym nr 19K, górny bieg Nidy poza Parkiem to krajowe korytarze ekologiczne nr 63k i nr 58k. W sieci ostoi przyrody CORINE teren NPK obejmuje ostoje nr 482 (Rozlewiska Nidy koło Umianowic), nr 485 (Garb Pińczowski), nr 489 (Dolina Nidy) z ostojami cząstkowymi nr 489a-b, nr 501 (Gipsy Niecki Nidziańskiej) z ostojami cząstkowymi nr 501 a-b, nr 503 (Zespół stawów w Młodzawach). Cały Zespół PK Ponidzia jest wymieniony na liście obszarów chronionych UNEP-WCMC i wg klasyfikacji IUCN posiada kategorię V.

Więcej informacji w opisie szczegółowym >>>