Obszary
górskie Europy poniżej 50 o szer. geogr. płn. oraz górzysta Azja
Mniejsza wraz z Kaukazem. Występowanie typowo wyspowe, najliczniejsza populacja
utrzymuje się w Alpach, gdzie jest pozyskiwana łowiecko.
Tatrzańska populacja kozicy R. r. tatrica jest najbardziej na północ
wysuniętą populacją tego gatunku i jedną z najbardziej zagrożonych wyginięciem.
W Polsce gatunek ten z natury zasiedla najwyższe położenia całych Tatr. Nieduża
grupa kozic sprowadzonych przez Czechów z Alp R. r. rupicapra w Sudety
zasiedla górne partie masywu Śnieżnika. ![]()
Stwierdzony w parkach narodowych: ![]()
Tatrzańska populacja kozic, przez stulecia poddawana presji kłusownictwa, przechodziła silne załamania liczebnościowe w połowie XIX w. (w całych Tatrach ok. 100 osobn.), a następnie w czasie I w. światowej (w Tatrach polskich 40-60 osobn.) i II w. światowej (w Tatrach polskich ok. 25 osobn.), po czym jej stan się poprawił po utworzeniu Tatrzańskiego Parku Narodowego. Na początku lat 80. populacja ta osiągnęła poziom ok. 250 osobników.
Ostatnio znów notuje się stały spadek liczebny kozicy tatrzańskiej (w całychTatrach
ok. 220 kozic) - w polskiej części Tatr jesienią 2001 r. zinwentaryzowano już
tylko 70 osobników. Stadko kozic alpejskich na Śnieżniku szacowane jest na nie
więcej niż kilka osobników. ![]()
Kozica jest gatunkiem typowo wysokogórskim, zasiedlającym alpejską i subalpejską strefę Tatr, głównie hale i siedliska przejściowe między wysokogórskimi łąkami a kosówką i szczytowymi skałami. Przebywa zwykle na wysokości 1700-2200 m n.p.m. Jej gody przypadają na listopad, młode rodzą się głównie w maju. Kozica osiąga dojrzałość płciową w 3-4 roku, rodzi tylko jedno koźlę. Przyrost naturalny w Tatrach wynosi kilka procent, rzadko ponad 15%. Żywi się głównie roślinnością zielną. Sama pada ofiarą rysia i prawdopodobnie wilka.
Główną przyczyną zaniku kozicy w przeszłości i dziś jest kłusownictwo. Niegdyś szczególne zagrożenie stanowił nasilony wypas owiec na halach tatrzańskich, który stwarzał kozicom konkurencyjne ograniczenie zdobywania pokarmu i powodował ustawiczne niepokojenie kozic. Ostatnio istotnym zagrożeniem jest silna penetracja Tatr przez człowieka (i to nie tylko turystów), spychającego kozice w niebezpieczne obszary turniowe. Zimą płoszone zwierzęta nierzadko giną w lawinach. W latach pogodowo niesprzyjających i silnego oddziaływania czynników zewnętrznych (np. masowy ruch turystyczny, rozwój narciarstwa) przyrost naturalny populacji nieprzekracza współczynnika śmiertelności (np. w r. 1962), co wpływa na fluktuacje pogłowia kozic. Zabiegi o ochronę kozic tatrzańskich podjęto już w połowie XIX w. Dzięki M. Siła-Nowickiemu, E. Janocie i L. Zejsznerowi galicyjski Sejm Krajowy uchwalił we Lwowie w 1868 r. ustawę "względem zakazu łapania, wytępienia i sprzedawania zwierząt alpejskich właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz. " Ustawa ta stworzyła podstawy współczesnej ochrony gatunkowej zwierząt w Polsce, z której kozica korzysta do dziś. Poza tym jej całą polską ostoję chroni Tatrzański Park Narodowy, po stronie słowackiej - TANAP. Jako podgatunek silnie zagrożony jest wpisana na Czerwoną listę zwierząt IUCN (1996) i zaliczona do kategorii silnie zagrożonych EN. Podlega Konwencji Berneńskiej (Zał. III) i Dyrektywie Siedliskowej (Zał. HD - Annex V).