Województwo dolnośląskie, powiat kłodzki, gminy: Kudowa Zdrój (miasto i gmina)
Szczytna (miasto i gmina), Radków (miasto i gmina), Duszniki Zdrój (miasto)
i Polanica Zdrój (miasto).
Prowincja: Masyw Czeski, podprowincja: sudety z Przedgórzem Sudeckim, makroregion:
Sudety Środkowe, mezoregion: Góry Stołowe i Pogórze Orlickie (fragm.).
Prowincja: Górska, Środkowoeuropejska Podprowincja: Hercyńsko-Sudecka, Dział:
Sudety, Okręg Sudety Zachodnie - Podokręg Sudety Środkowe.
Najwyższy szczyt - Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.). Niewiele ustępują mu Skalniak (915 m n.p.m.), Szczeliniec Mały (896 m n.p.m.) i Narożnik (851m n.p.m.). Najniższy punkt Parku znajduje się od strony miasteczka Radków (ok. 400 m n.p.m.), co daje deniwelację ponad 500 m. Największa różnica wysokości względnych występuje na pn. - wsch granicy Parku - Próg Radkowski ma w tym punkcie ok. 200 m wysokości.
Powierzchnia - 6341 ha, w tym pod ochroną ścisłą ok. 440 ha. Pod bezpośrednim zarządem Parku znajduje się 6183 ha, w tym powierzchnie leśne zajmują 5775 ha, a nieleśne 408 ha. Pozostałe 158 ha znajduje pod zarządem gmin Lewin Kłodzki, Radków i Szczytna, DODP Wrocław oraz w rękach właścicieli prywatnych. Park narodowy utworzono w 1993 r.
Góry
Stołowe położone są w Sudetach Środkowych. Wyraźnie różnią się krajobrazem od
otaczających je obszarów - obniżenia Kudowy i Wzgórz Lewińskich na południu,
zaś na północy od obniżenia Radkowa, ponad którym wznoszą się 300-metrowym progiem.
Te różnice krajobrazowe wynikają z wieku i typu budujących skał. Góry Stołowe
uformowane są z młodych osadów wieku kredowego. Otaczają
je natomiast pasma zbudowane ze znacznie starszych serii skalnych wieku paleozoicznego,
wśród których spotykamy m. in. granity i
całą gamę skał metamorficznych,
bardzo odpornych na procesy wietrzenia i erozji.
Nasze
góry są fragmentem rozległego płaskowyżu, który rozciąga się od południowego-wschodu
(ponad Kotliną Kłodzką) ku północnemu-zachodowi poprzez teren Czech (Braumovske
Steny) aż do Kotliny Kamiennej Góry, gdzie tworzy szereg malowniczych progów.
Góry Stołowe w granicach Polski stanowią wyniesiony ponad otoczenie blok z najwyższym
stoliwem - Szczelińcem Wielkim (919 m n.p.m.)
Pod względem geologicznym są to jedyne w Polsce góry typu płytowego. Czas formowania się osadów przypada na górną kredę (ok. 140 mln lat temu). Wówczas to w głębokie, o tektonicznych założeniach obniżenie Sudetów Środkowych weszło morze. Ze starych, otaczających je masywów Śnieżnika, Gór Bardzkich, Gór Sowich i Karkonoszy, rzeki nanosiły piaski, muły, iły itp., osadzając je w rozległych deltach. Utwory te cechowała duża zmienność strukturalna. Pod wpływem długotrwałych pionowych ruchów dna morskiego uformowały się tu trzy naprzemianległe serie osadów o zróżnicowanych cechach (piaskowcowa, marglista i piaskowcowa), w całości tworząc lekko wklęsłą, wydłużoną strukturę.
Z
początkiem trzeciorzędu morze ustąpiło. Pod wpływem orogenezy
alpejskiej rozpoczął się proces zrębowych deformacji Sudetów. W niecce śródsudeckiej
(ok. 70 mln lat temu) wzdłuż głębokich uskoków starszego podłoża zaczął się
wyłaniać lekko wgięty fragment górnokredowej płyty. To wydźwignięcie sięgnęło
ok. 200 m ponad otoczenie, tworząc w środkowym trzeciorzędzie
(oligocen - miocen) izolowaną formą gór typu płytowego.
Od tego czasu rozpoczął się proces rzeźbotwórczy Gór Stołowych. Kierunek rozwoju rzeźby wyznacza typ osadów, ich układy strukturalne oraz sposoby reagowania na działanie wód powierzchniowych i podziemnych.
Podstawę
gór tworzą serie o przewadze piaskowców
(cenoman, turon
dolny); jej część środkową - utwory margliste
przeławicone wkładkami piaskowców (turon środkowy). Górny, wierzchowinowy poziom
budują piaskowce (turon górny). Ich struktury osadowe wietrzejąc, tworzą oryginalną
rzeźbę skalnych miast, grzybów skalnych, zwierząt, itp.
Powyższy układ serii skalnych zadecydował o
rozwoju dwóch horyzontów wodonośnych w uszczelinionych piaskowcach, które podścielone
są przez nieprzepuszczalne 
serie
skał marglisto-mułowcowych.
Najważniejszym czynnikiem rozwoju rzeźby Gór Stołowych jest wewnętrzne niszczenie
płyty w strefach wypływów źródeł. 
Poprzez
chemiczny rozkład skały w poziomie wodonośnym i z kolei erozyjne wynoszenie
zwietrzałego materiału, w strefach przykrawędziowych płyty piaskowcowej tworzą
się próżnie skalne. Procesy te zachodzą w cyrkach
źródłowych poprzez osiadanie bloków skalnych i rozwój osuwisk,
co prowadzi do cofania się krawędzi płyty piaskowcowej, a w konsekwencji rozpadu
całej struktury płytowej.
Współczesna postać Gór Stołowych, to cztery stoliwa: Skalniak (915 m n.p.m.), Narożnik (851 m n.p.m.), Szczeliniec (919 m n.p.m.) i Szczytniak (589 m n.p.m.). Specyficzną cechą krajobrazu tych gór są piętrowo ułożone powierzchnie płaskie, zbudowane z serii marglistych, oddzielone stromymi progami piaskowcowymi. Idąc od dołu, wyróżniamy: Obniżenie Dusznickie (ok. 550 m n.p.m.) oraz spłaszczenie Łężna i Karłowa (750 m n.p.m.). (MP)
W
Górach Stołowych umownie wydzielamy 4 główne jednostki fizjograficzne - mikroregiony.
Największym jest Stoliwo Gór Stołowych ciągnące się dużym łukiem od Polanicy
Zdrój na wschodzie aż po Kudowę Zdrój na zachodzie i graniczące z leżącą po
stronie czeskiej Wyżyną Broumowską, która stanowi przedłużenie płytowych Gór
Stołowych w kierunku północnym aż do Mieroszowa.
Pasmo
Gór Stołowych po stronie polskiej ma około17 km długości i 4 km szerokości z
kulminacjami na Szczelińcu Wlk.,
Skalniaku, Szczelińcu Małym i Narożniku.
Stoliwo w ujęciu Staffy obejmuje również część granitową (południowo-zachodnią
pasma), która przez innych autorów zaliczana jest już do Wzgórz Lewińskich.
Ta
część Gór Stołowych jest niższa - najwyższe szczyty to Krucza Kopa (721 m),
Czarna Kopa (742 m) i Lelkowa (738 m). Pozostała jednostki fizjograficzne: Obniżenie
Kudowy i Obniżenie Dusznickie zajmują w obrębie Parku znikome powierzchnie.
Proces kształtowania się obecnej rzeźby Gór Stołowych należy do zjawisk szczególnie ciekawych i wartych przybliżenia. W terenie poznać je najłatwiej przebywając specjalną ścieżkę dydaktyczną.
Obejrzyj jak powstały Góry Stołowe 
Na obszarze tym występują cztery główne jednostki litologiczno-glebowe. Jedna z nich obejmuje powierzchnie zbudowane z granitów, dwie - obszary występowania piaskowców oraz jedna - powierzchnie zbudowane z margli plenerowych.
W
płd. - zach. części Parku, niewielką enklawę stanowią gleby wytworzone z granitów.
Są to głównie gleby leśne, zaliczane do wyżynno-górskiej odmiany gleb
brunatnych kwaśnych. Charakteryzują się one dobrym przewietrzaniem oraz
zdolnością do gromadzenia wilgoci w najwyższych partiach profilu glebowego.
Większą część obszaru Parku Narodowego (a więc północną część Gór Stołowych) pokrywają gleby wytworzone ze zwietrzelin piaskowców. Piaskowce turonu górnego, tzw. górne piaskowce ciosowe budują poziom wierzchowinowy z masywami Szczelińca, Skalniaka (łącznie z Błędnymi Skałami) i Narożnika. Gleby, jakie wytwarzają się przy ich udziale to gleby ubogie, piaszczyste, głównie bielicowe o niekorzystnych właściwościach chemicznych i strukturalnych. Na marglach plenerowych rozwijają się gleby brunatne. Gleby brunatne typowe i wyługowane występują w rejonie Rogowej Kopy i Pstrążnej, oraz od Jeżowic i Ostrej Góry na zachodzie poprzez północne obszary Pasterki, aż do Wodospadów Pośny i Kamienia Popielnego na wschodzie. Są to gleby żyzne, o wysokiej zwartości kationów, lecz prawie pozbawione węglanów.
Obszar
Gór Stołowych wchodzi w skład dwóch większych jednostek hydrograficznych: zlewiska
Morza Północnego (dorzecze Łaby - zlewnia Metuje) i zlewiska Morza Bałtyckiego
(dorzecze Odry - zlewnia Nysy Kłodzkiej). Dział wodny, rozgraniczający oba zlewiska
przebiega przez kulminacje zachodniej części Gór Stołowych. Sieć cieków stałych
i okresowych jest silnie rozbudowana (23 cieki). Największym pod względem odwadnianej
powierzchni (23%) jest Czerwona Woda, następnie Kudowski Potok (11%), Dańczówka
(9%), KamiennyPotok (8%), Pośna i Trnklawa (po 7%) Gęstość sieci cieków naturalnych
wynosi 2,7 km/km2 (łączna długość 175km), jednak występują także
liczne cieki sztuczne podnoszące tą wartość do 5.7 km/km2. Powoduje
to duże zaburzenia w naturalnym systemie krążenia wód powierzchniowych Parku.
Na uwagę zasługuje duża liczba źródeł i wypływów (ponad 400), którymi wody podziemne
wypływają na powierzchnię.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Jaskinia znajduje
się w płd. - wsch. części Regionu Sudeckiego (GS)
Piętra umiarkowanie ciepłe
i umiarkowanie chłodne
W rejonizacji pluwiotermicznej Dolnego Śląska zaliczono Góry Stołowe do regionu chłodnego umiarkowanie wilgotnego. Przeważają tu zachodnie i północno-zachodnie prądy powietrzne. Średnia temperatura roczna 4,6 - 7,0oC, opady 622-997mm (w najwyższych partiach prawdopodobnie dochodzą do 1100 mm). Najzimniejsze miesiące: styczeń - luty (-3,2 do -3,6oC); najcieplejszy lipiec (15,4 - 15,8oC). Najwyższe opady: VI-VIII, średnie zachmurzenie miesięczne 60-68 dni. Częste są tu wiatry fenowe. Cechą charakterystyczną mikroklimatu Gór Stołowych jest występowanie na niewielkim obszarze dużych różnic temperatury i wilgotności względnej wynikających z lokalnego zróżnicowania form terenowych i pokrycia roślinnością. Najwyraźniej obserwować można je w miejscach, gdzie sąsiadują ze sobą tereny skaliste i pozbawione pokrywy roślinnej z obszarami leśnymi. Dzięki specyficznemu ukształtowaniu terenu w obszarach piaskowca ciosowego lokalne różnice temperatury mogą tu wynosić nawet do 10oC, zaś wilgotności względnej do 30%,
Park
znajduje się w piętrze regla dolnego i pogórza.
Wg danych florystycznych granica pomiędzy tymi piętrami występuje tu na wysokości
580-620 m n.p.m. Zbiorowiska roślinne oraz reliktowe
gatunki roślin i zwierząt występujące w najwyższych partiach (powyżej 800 m
n.p.m.) wykazują pewne cechy regla górnego (ale
nie jest to r. górny).
Ponad
200 lat intensywnego zagospodarowania obszaru Parku powoduje, iż liczba zbiorowisk
w pełni naturalnych lub słabo przekształconych jest niewielka. Można zaliczyć
tu niewielkie powierzchnie bażynowisk oraz sosnowych
borów naskalnych (na najwyższych szczytach i eksponowanych półkach skalnych),
zachowane w słabo dostępnych miejscach fragmenty żyznej
buczyny sudeckiej i jaworzyn, oraz zbiorowiska
ziołorośli górskich, stromych dolin potoków i torfowisk
(silnie przekształcone już wskutek przesuszenia WielkieTorfowisko
Batorowskie).
Działalność
człowieka, w początkach kolonizacji obszaru mało intensywna, przybrała na sile
pod koniec XVIII wieku i przyczyniła się do dramatycznego przekształcenia szaty
roślinnej Gór Stołowych. Lasy z dominującym świerkiem zajmują obecnie ok. 85%
powierzchni, podczas gdy potencjalnym typem roślinności są tu lasy
bukowo-jodłowo-świerkowe. Na przełomie wieku XIX i XX osuszono większość
czynnych tu niegdyś torfowisk. Z drugiej strony intensywna antropopresja
przyczyniła się do powstania wielu cennych ekosystemów półnaturalnych
(żyzne łąki górskie i psiary storczykowe oraz
młaki, które zajęły większy obszar), będących
obecnie siedliskiem wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin.
Leśne
Do najbardziej interesujących należą stosunkowo dobrze zachowane fragmenty naskalnych borów sosnowych z wieloma gatunkami wysokogórskich bażynowisk i reliktowym ekotypem sosny zwyczajnej. Rozwijają się one na Szczelińcu Wielkim, Małym oraz na Skalniaku i skalnej grani Narożnika.
Do bardzo słabo zniekształconych należy zaliczyć fragmenty: jaworzyny miesięcznicowej (dolina potoku Dańczówka, lej źródliskowy Pośny i Koziego Potoku, niewielkie partie w dolinie Czermnicy), ziołoroślowej jaworzyny górskiej (dolina Zidovki nad Ostrą Górą), boru bagiennego z sosną drzewokosą (niewielkie fragmentyna Wielkim Torfowisku Batorowskim) oraz fragmenty żyznych buczyn (na stromych ścianach jarów).
Naskalne
Bardzo rzadki (3 stanowiska) zespół zachyłki zielonej (z jedynym zachowanym w Polsce stanowiskiem skalnicy zwodniczej); bażynowiska (o charakterze subalpejskim) na eksponowanych, piaskowcowych półkach skalnych najwyższych szczytów.
Półnaturalne
Po
zaprzestaniu użytkowania gospodarczego łąk i pastwisk stołowogórskich zbiorowiska
te w szybkim tempie ubożały, lub, po przekazaniu pod zarząd Lasów Państwowych,
zalesiane były świerkiem.
Wskutek tych procesów znaczna część najcenniejszych zbiorowisk półnaturalnych jest już dziś zniszczona. Zachowały się niewielkie powierzchnie psiary storczykowej, górskich młak i żyznych łąk górskich z dużym udziałem gatunków chronionych i wymierających w Polsce, głównie w okolicach Darnkowa, Kociołka, Winnej Góry, Łężna i Karłowa.
Synantropijne
Występowanie zbiorowisk synantropijnych ograniczone jest na terenie Parku do bezpośredniego sąsiedztwa wsi i zabudowań oraz przydroży szos i dróg leśnych.
W
drzewostanach Parku dominuje obecnie świerk (zajmuje ok. 85% powierzchni), co
powoduje znaczne zubożenie gatunkowe i strukturalne flory tego pasma. Drugim
co do udziału jest b
uk
(7%), niewielkie powierzchnie zajmują też: brzoza brodawkowata, klon jawor,
jesion wyniosły, olcha szara, sosna pospolita i inne.
Z obszaru Parku podawano jak dotąd 743 taksony roślin naczyniowych (w latach 1991-1998 potwierdzono 615 taksonów), 214 porostów, 122 wątrobowce i 224 gatunki mchów). Licznie występują gatunki chronione - 44 (35 roślin naczyniowych chronionych całkowicie i 9 częściowo), 11 gatunków ujętych jest na Czerwonej liście roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce.
Do szczególnych osobliwości flory naczyniowej należy zaliczyć występowanie skalnicy zwodniczej (jedyne stanowisko w Polsce) oraz 17 gatunków rzadkich lub wymierających w Polsce Pd. - Zach. (m. in. storczyca kulista - jedyne aktualne stanowisko w Sudetach Środkowych i Wschodnich, bagno zwyczajne - jedno z dwóch stanowisk w Sudetach, goryczuszka czeska, sosna drzewokosa - jedno z trzech stanowisk w Sudetach i inne).
Wiele
osobliwości kryje też flora roślin zarodnikowych. Jeden gatunek mchu (Leucobryum
juniperoideum) i 4 podgatunki porostów to endemity
Gór Stołowych. Cały szereg gatunków porostów, mchów i wątrobowców uważa się
za relikty glacjalne, a nawet (Gymnocolea
acutiloba) - trzeciorzędowe.
Straty flory roślin naczyniowych w ciągu ostatniego wieku wyniosły aż 28% taksonów. Najbardziej ucierpiały storczykowate (z 30 taksonów znanych w wieku XIX pozostało 12) i turzyce (z 52 pozostały 34 taksony).
Mimo
niewielkiej wysokości nad poziomem morza florę Gór Stołowych charakteryzuje
znaczny udział elementu górskiego (m. in. 86 gat. mchów, 92 gat. roślin naczyniowych).
Należące do niego gatunki występują tu dzięki zachowaniu wielu specyficznych
form ukształtowania terenu (głębokie jary potoków, urwiska i zerwy skalne) charakteryzujących
się mikroklimatami o typowo górskich cechach.
Duża liczba gatunków synantropijnych ograniczona jest w swoim występowaniu do pojedynczych stanowisk, związanych z siedliskami przekształconymi przez człowieka. Jak dotąd nie stwarzają one zagrożenia dla naturalnej flory Parku.
Rośliny chronione i zagrożone Parku Narodowego Gór
Stołowych 
Fauna Gór Stołowych jest słabo poznana - tylko niektóre grupy doczekały się fragmentarycznych opracowań. Do tej pory zanotowano na obszarze Parku jedynie 167 gatunków kręgowców (w tym: ptaki - 120 gatunków (102 lęgowe), ssaki - 23 gatunki, ryby - 3 gatunki (8 dalszych w otulinie)) oraz 929 gatunków bezkręgowców [w tym m. in. mięczaki-90 gatunków, pajęczaki - 188 gatunków, roztocza - 97 gatunków).
Dla pozostałych grup bezkręgowców dostępne są jedynie fragmentaryczne dane, lub też brakuje ich zupełnie. Obecnie Park jest obiektem intensywnych badań faunistycznych, głównie prowadzonych przez naukowców związanych z wrocławskim i poznańskim ośrodkiem naukowym.
Do najcenniejszych znanych obecnie elementów zaliczyć należy ptaki zagrożone wyginięciem w skali świata (derkacz), Europy (9 gatunków - m. in. bocian czarny, krętogłów, dzięcioł zielonosiwy, puchacz, siniak i słonka) oraz Polski (13 gatunków).
Ważne są szczególnie liczne doniesienia o gniazdowaniu puchacza. W przypadku ssaków aż 16 objętych jest Konwencją Berneńską, trzy (nocek duży, gacek brunatny i orzesznica) są zagrożone w skali świata; 11 objętych jest w kraju ochroną gatunkową.
Spośród bezkręgowców najcenniejsze są gatunki związane z reliktowymi ekosystemami naskalnymi najwyższych szczytów zbudowanych z piaskowca ciosowego. Należą one do reliktów glacjalnych lub do elementu alpejskiego w faunie środkowej Europy.
Jeden z roztoczy (Paragamasus insertus) został opisany stąd jako nowy dla nauki. Na uwagę zasługuje duży udział elementu górskiego w faunie różnych grup bezkręgowców.
Zwierzęta chronione i zagrożone Parku Narodowego Gór
Stołowych
Do
XIII wieku osadnictwo rozwijało się głównie w dolinach rzek i potoków płynących
u podnóża Gór Stołowych, co wiązało się z funkcjonowanie dwóch tranzytowych
szlaków komunikacyjnych łączących centrum Polski z Europą Pd. Od XIV wieku datuje
się powstawanie pierwszych wsi leżących w centralnej części gór, jednak do roku
1730 wpływ gospodarki człowieka na obecny obszar Parku należy oceniać jako nieznaczny.
Jego intensywność zaczęła narastać dopiero w połowy XVIII wieku (od powstania
wsi Karłów), by przybrać apogeum pod koniec wieku XIX, kiedy to usiłowano zagospodarować
lub zalesić całą dostępną powierzchniętego obszaru. 
Właśnie
ten ostatni okres działalności człowieka wywarł przemożny wpływ na krajobraz
Parku.
Wtedy to zakończono przekształcanie naturalnych lasów mieszanych w monokultury
świerkowe, definitywnie osuszono torfowiska, oraz zagospodarowano duże powierzchnie
dla potrzeb rolnictwa i pasterstwa. W miejscowym piaskowcu zakładano liczne
kamieniołomy, z których jeden (koło Radkowa, już na terenie Parku) nadal funkcjonuje
powodując liczne szkody w systemie krążenia wód podpowierzchniowych. 
Ślady
tej działalności widzialne są do dziś, zarówno w postaci monotonnych krajobrazów
leśnych zajmujących większą część gór, jak i rozległych, stopniowo zarastających
polan w jego partii centralnej (wokół Karłowa, Pasterki i Ostrej Góry). Krajobraz
Parku zachował jednak szereg cech charakterystycznych związanych ze specyfiką
geomorfologiczną obszaru. Strome doliny potoków, skaliste zerwy najwyższych
pasm (oba Szczelińce, Skalniak, masyw Narożnika, Urwisko Batorowskie, Próg Radkowski)
oraz setki pojedynczo stojących skałek piaskowcowych (Skalne Grzyby, Skałki
Łężyckie) nadal stanowią o niepowtarzalnej urodzie środowiska przyrodniczego
Parku.
Otulina Parku (pow. 10.575 ha) zajmuje obszary włączone poprzednio w obręb Stołowogórskiego Parku Krajobrazowego i biegnie od Kudowy Zdrój poprzez Dusznik i Zdrój aż po Polanicę i stąd na pn. - zach wzdłuż drogi do Wolan i granicy polno-leśnej aż po granicę Państwa. Na jej obszarze występuje szereg obiektów przyrodniczych o dużej wartości, zasługujących na samodzielną ochronę w randze rezerwatów przyrody (Masyw Piekielnej Góry wraz z przełomową Piekielną Doliną, murawy kserotermiczne w otoczeniu Masywu Grodźca, Łąki Darnkowskie i cenne zbiorowiska łąkowe rozciągające się u południowej granicy Parku, tzw. Kaniony w Złotnie, etc.). Duże obszary zajęte są przez mozaikę zbiorowisk antropogenicznych, z reguły drobnopowierzchniową, choć powoli pojawiają się tendencje do rozwoju gospodarki wielkotowarowej. Leżące w otulinie wsie i miasta duże nadzieje wiążą z rozwojem ruchu turystycznego. Ich malownicze położenie, liczne zabytki kultury i architektury ludowej oraz rozbudowana baza turystyczna pozwalają mieć nadzieję na ich harmonijny rozwój, związany z przyrodniczym otoczeniem Parku.
Park Narodowy Gór Stołowych został utworzony przede wszystkim dla ochrony osobliwych form skalnych wytworzonych wskutek wietrzenia piaskowców górnokredowych i rzeźby terenu charakterystycznej dla jedynych w Polsce gór płytowych.
Przyrodnicy
wielu specjalności nie zgadzają się jednak z tak lakonicznym sformułowaniem
celu ochrony. Mimo iż występujące tu, niepowtarzalne formy skalne słusznie stanowią
największą osobliwość Gór Stołowych i nie mają sobie równych w skali kraju,
to koncentrowanie się wyłącznie na nich jest krzywdzące dla innych, rzadkich
już na terenie Sudetów, elementów środowiska przyrodniczego Parku. Należą do
nich dobrze zachowane ekosystemy naskalne i lasów górskich, półnaturalne zbiorowiska
łąk i muraw oraz szereg stanowisk rzadkich, reliktowych lub chronionych gatunków
roślin i zwierząt.
W strefach ochrony ścisłej: brak ingerencji w naturalne procesy rozwoju ekosystemów zarówno w dobrze zachowanych fragmentach leśnych (obserwacja procesów dynamicznych w zbiorowiskach naturalnych) jak i w ekosystemach zniekształconych (monitorowanie procesów spontanicznej regeneracji zbiorowisk naturalnych).
W strefach ochrony częściowej występuje podział na ochronę:
Strefy ochrony krajobrazowej - dla ochrony specyficznych elementów krajobrazu Parku istotnych z punktu widzenia dydaktycznego i krajoznawczego.
Ważnym, niejako nadrzędnym celem, jest przywrócenie zbliżonego do naturalnego stanu funkcjonowania ekosystemów Parku, silnie zniekształconych wskutek zmian wprowadzonych przez gospodarkę człowieka także w różne elementy przyrody nieożywionej - szczególnie w system krążenia wody oraz odbudowa stref retencji powierzchniowej.
Udostępnianie turystyczno-krajoznawcze Parku, ze szczególnym naciskiem na turystykę kwalifikowaną i indywidualną. Edukacja przyrodnicza.
Współpraca z samorządami lokalnymi w celu zrównoważonego wykorzystania środowiska przyrodniczego Parku i jego otuliny. Promocja eko - i agroturystyki.
Ograniczenia określa art. 23a ustawy o ochronie przyrody (przed nowelizacją art. 37), zapisy planu ochrony oraz - szczegółowo - Regulamin Parku.
Park nie posiada obecnie stałego ośrodka wystawienniczego, jednak organizował już kilka wystaw tematycznych w pobliskich miejscowościach regionu planowane są dalsze ekspozycje stałe i tymczasowe, o których można dowiadywać się na stronie WWW Parku.
Jest
realizowana w ramach działalności Ośrodka Dydaktyczno-Muzealnego PNGS poprzez
wystawy, wydawnictwa edukacyjne i na stronie WWW. Pracownicy
Parku prowadzą liczne działania edukacyjne skierowane do wybranych grup zainteresowania:
młodzieży szkolnej, gimnazjalnej i studentów, dobierając profil zajęć i metody
ich prowadzenia do poziomu wiedzy poszczególnych grup. Prowadzone są m. in.
warsztaty naukowe dla dzieci i młodzieży, szkolenia nauczycieli, prelekcje i
pokazy filmów, szkolenie przewodników, sympozja o tematyce związanej z obszarem
Parku etc. PNGS wydaje własny rocznik, gdzie publikowane są prace o charakterze
ściśle naukowym ("Szczeliniec"). Od roku 1996 ukazało się już 5 numerów tego
wydawnictwa. Park organizuje także konferencje naukowe i sympozja poświęcone
ochronie przyrody na terenie Gór Stołowych i problematyce Parków Narodowych
Polski.
Ścieżki
dydaktyczneŚcieżka Skalnej Rzeźby - rozpoczyna się w Karłowie i prowadzi poprzez najciekawsze z geologicznego i geomorfologicznego punktu widzenia obszary Parku, ze szczególnym uwzględnieniem wierzchowiny Szczelińca Wlk. oraz przekroju formacji skalnych widocznym w leju źródliskowym Pośny. Koniec ścieżki w Radkowie. Czas przejścia: ok. 2 - 4 h.
Obejrzyj animację:
Zwiedzanie
można rozpoczynać z dowolnej miejscowości leżącej u podnóża gór. Sieć szlaków
pieszych jest bardzo gęsta (ponad 100 km). Park jest piękny o każdej porze
roku. Zimą są tu doskonałe, malownicze trasy dla narciarstwa biegowego i
długich rodzinnych spacerów. Wiosna, szczególnie przełom maja i czerwca
to najlepszy okres do podziwiania przepychu górskich łąk i liściastych lasów,
które w środku lata nabierają pełnego, dojrzałego kolorytu. Jesień, poza
ciepłymi kolorami szykującej się do spoczynku przyrody, oferuje także mało
znany widok górskich łąk rozkwitających setkami zimowitów i goryczek. Polecane trasy jednodniowe dla zaawansowanych (Park wraz z otuliną):
Polanica
Zdrój - Piekielna Góra - Orle Skały - Szczytna - Grzybki - Skała Józefa
- Batorówek - Niżkowa - Borowina - Polanica Zdrój.Na krótsze wycieczki można wybrać się z dowolnego miejsca i w dowolnym kierunku. Góry Stołowe nawet w swoich niższych partiach oferują wiele niezwykłych atrakcji krajoznawczych i przyrodniczych. Szczególnie należy polecić ścieżkę dydaktyczną.
O objęcie ochroną Gór Stołowych, a przynajmniej ich najcenniejszych fragmentów ubiegano się już w pierwszych latach po II wojnie światowej (Sudety znalazły się w granicach Polski w 1945 r.). Wizytujący te obszary prof. Macko zwrócił wtedy uwagę na wybitne walory przyrodnicze niektórych obiektów, wśród których znalazły się m. in. Masyw Szczelińca i Błędne Skały. Tereny te faktycznie zostały objęte ochroną: Rezerwaty "Szczeliniec Wielki" (50,26 ha) i "Błędne Skały" (23,51 ha) powstały w roku 1957, "Wielkie Torfowisko Batorowskie" w roku 1958. Przez wiele lat starano się także objąć ochroną inne cenne przyrodniczo fragmenty obecnego parku: Skałki Łężyckie, Dolinę Pośny, Rogową Kopę, Skalne Grzyby, Białe Ściany, buczyny nad Wambierzycami i Wąwóz Piekło, jednak działania te nie zakończyły się sukcesem. W roku 1981 Góry Stołowe stały się centrum utworzonego na powierzchni 13.600 ha Stołowogórskiego Parku Krajobrazowego, jednak w przekonaniu miłośników ich niepowtarzalnego piękna, dopiero status Parku Narodowego mógł zapewnić im prawidłową ochronę. Już w latach 1983-1984 nakreślono ogólną koncepcję przebiegu granic przyszłego Parku i określono cele jego ochrony. Koncepcję tę promowano jeszcze przez prawie 10 lat, by doczekać się jej urzeczywistnienia w roku 1993.
Znaczna część ekosystemów chronionych w obrębie Parku znajdowała się w ciągu ostatnich 200-300 lat pod silnym wpływem gospodarki człowieka, a wprowadzone przez nią zmiany (degradacja systemu krążenia wód, zniekształcenie ekosystemów leśnych) będą stopniowo eliminowane podczas realizacji Planu Ochrony PNGS. Obecnie najpoważniejszymi zagrożeniami są:
plany
nadmiernej rozbudowy infrastruktury turystycznej
przeznaczonej dla wypoczynku masowego, rekreacyjnego;
działalność
kamieniołomu Radków znajdującego się na terenie Parku. Stan na rok 1998 wg dokumentacji geodezyjnej wykonanej przez Biuro Urządzania Lasu oddz. w Brzegu. We wcześniejszych publikacjach podawano, iż powierzchnia wynosi 6280 ha.