temat: Tatrzański Park Narodowy

Tatrzański Park Narodowy jest obiektem szczególnym zarówno ze względu na najwyższe - w porównaniu z pozostałymi parkami narodowymi - walory przyrodnicze jak iz przyczyn historycznych - tu narodziła się nowoczesna, polska ochrona przyrody i tu ją praktycznie zaczęto wcielać w życie. Koncepcja utworzenia parku narodowego w Tatrach jest historycznie najstarszą w Polsce.

Tatry są najwyższym pasmem w całych Karpatach a zarazem najwyższym górotworem pomiędzy Alpami a Kaukazem oraz między górami Skandynawii a górami Półwyspu Bałkańskiego. Zajmują stosunkowo niewielki obszar 750 km², z czego w granicach Polski znajduje się zaledwie 174 km².

Podnóża Tatr przypadają w wysokościach 800-900 m n.p.m. Najwyższy szczyt - Gerlach (2655 m n.p.m.) leży po stronie słowackiej; najwyższym szczytem Tatr polskich są Rysy (2499 m n.p.m.). Mimo, iż znacznie niższe od Alp czy Kaukazu, Tatry wykazują wszystkie cechy typowe dla gór wysokich systemu alpejskiego. Zróżnicowanie warunków klimatycznych na gradiencie wysokościowym, bogata rzeźba, rozmaitość podłoża geologicznego i gleb, znajdują swój wyraz w ogromnym zróżnicowaniu siedlisk oraz bogactwie i różnorodności flory i zbiorowisk roślinnych Tatr.

Tatry stanowią osobny okręg geobotaniczny w obrębie działu Karpaty Zachodnie, należącego do podprowincji Karpackiej. Okręg Tatry został podzielony na cztery podokręgi: Pasmo Siwego Wierchu, Tatry Zachodnie, Tatry Wysokie i Tatry Bielskie. Tatry polskie obejmują jedynie część Tatr Zachodnich i Wysokich.

Całe Tatry mają status parku narodowego. Po stronie polskiej jest to Tatrzański Park Narodowy (TPN), ustanowiony w 1954 r., a po stronie słowackiej - Tatransky Narodny Park (TANAP), istniejący od 1948 r. W 1992 r. oba parki narodowe, polski i słowacki, zostały uznane za międzynarodowy Rezerwat Biosfery.

Tatry polskie zbudowane są ze skał magmowych i metamorficznych wieku karbońskiego - granitów, gnejsów, mylonitów, łupków krystalicznych, jak również ze skał osadowych. Wśród tych ostatnich wyróżniamy piaskowiec permski i skały wieku mezozoicznego: wapienie, dolomity, margle, łupki ilaste, piaskowce, brekcje oraz skały trzeciorzędowe (eoceńskie), takie jak: łupki ilaste, piaskowce, wapienie numulitowe i brekcje. Tatry Zachodnie zbudowane są zarówno ze skał osadowych jak i krystalicznych. W Tatrach Wysokich zdecydowaną przewagę mają skały krystaliczne.

Klimat Tatr kształtuje się pod wpływem mas powietrza różnego pochodzenia, głównie jednak polarno-morskiego, a w znacznie mniejszym stopniu polarno-kontynentalnego. Charakteryzuje się częstymi i znacznymi zmianami ciśnienia oraz dużą różnorodnością typów pogody. W rocznym przebiegu temperatury zaznacza się maksimum w lipcu oraz minimum w styczniu. Częste są inwersje temperatur w dolinach. Najwyższe opady występują w miesiącach letnich, najniższe w zimowych. Cechą charakterystyczną jest wiatr halny typu fenowego.

Najbardziej uderzającym rysem krajobrazu TPN jest piętrowy układ roślinności z jego przewodnimi, charakterystycznymi ekosystemami. W najniższych położeniach występują dolnoreglowe lasy mieszane; wyżej wykształciło się piętro borów świerkowych regla górnego. Powyżej górnej granicy lasu rozwijają się zarośla kosówki, ponad którymi rozpościera się piętro halne zdominowane przez murawy wysokogórskie. W najwyższych położeniach Tatr Wysokich, w piętrze turniowym, występują głównie zbiorowiska roślin zarodnikowych (porostów, mchów, wątrobowców) oraz niewielkie płaty muraw.

Flora TPN liczy ok. 1000 gatunków roślin naczyniowych, 500 gatunków mchów, 200 gatunków wątrobowców oraz 1000 gatunków glonów. Ponadto, z innych grup systematycznych, zaliczanych tradycyjnie do królestwa roślin, występuje na tym obszarze 700 gatunków porostów, ok. 900 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, 370 gatunków grzybów mikroskopowych i 70 gatunków śluzowców. Fauna obejmuje 290 gatunków kręgowców oraz 5000-6000 gatunków bezkręgowców. TPN jest ośrodkiem wysokogórskiej flory i fauny w Polsce oraz centrum endemizmu. Do najbardziej znanych roślin tatrzańskich należą szarotka i limba, a spośród przedstawicieli fauny - kozica i świstak.

Przy Dyrekcji TPN zorganizowane jest Muzeum Przyrodnicze, które prowadzi działalność edukacyjną. Ponadto stała ekspozycja dotycząca przyrody i dziedzictwa kulturowego Tatr polskich znajduje się w Muzeum im. Tytusa Chałubińskiego. Ośrodkiem edukacji w zakresie flory Tatr i problemów jej ochrony jest Górski Ogród Botaniczny im. Mariana Raciborskiego, podlegający Instytutowi Ochrony Przyrody PAN .

Park posiada liczne szlaki turystyczne piesze o łącznej długości ok. 250 km, oraz nartostrady i szlaki wykorzystywane zimą przez narciarzy o łącznej długości ok. 160 km. Na obszarze Parku znajduje się 8 schronisk turystycznych, kolej linowa oraz 4 wyciągi narciarskie. Na wyznaczonych trasach dopuszczony jest ruch rowerowy.

TPN jest najbardziej konfliktogennym obszarem w Polsce ze względu na pozorną sprzeczność interesów użytkowania i ochrony przyrody, co najtrafniej ujął już prawie sto lat temu prof. J. G. Pawlikowski .

Tatry od ponad 150 lat w znaczący sposób wpływały na rozwój kultury polskiej oraz poczucia tożsamości narodowej i tej ich roli nie da się porównać z oddziaływaniem żadnego innego obiektu przyrodniczego. Były inspiracją i uskrzydlały całe pokolenia.

W sieci ECONET-PL Park jest częścią obszaru węzłowego o znaczeniu międzynarodowym nr 42M. W sieci ostoi przyrody CORINE Park leży wewnątrz ostoi przyrody nr 639 (Tatry). Według klasyfikacji IUCN Tatrzański Park Narodowy posiada kategorię II. Jest też Międzynarodowym Rezerwatem Biosfery i członkiem Federacji EUROPARC.

Obejrzyj album fotografii oraz filmy video:

Więcej informacji w opisie szczegółowym >>>

poprzedni <<<<< lista parków narodowych >>>>> następny