Akty prawne państw zaborczych

(używane przed odzyskaniem niepodległości lub wykorzystywane po uzyskaniu niepodległości w celu ochrony przyrody)

Ustawa lasowa z 3 grudnia 1852 r. obowiązująca w zaborze austriackim i zawierająca elementy ochrony lasu oraz inne nowoczesne i postępowe rozwiązania.

Ustawa z dnia 19. Lipca 1869 r. , względem zakazu łapania, wytępiania i sprzedawania zwierząt alpejskich, właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz obowiązująca w Królestwie Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskim (Dziennik ustaw i rozporządzeń krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim. Rok 1869. Wyd. i rozesł. 21 sierpnia 1869 r. XI. Część. Nr. 26. - wg Boć 2000). komentarz

Ustawa z 21 grudnia 1874 r. (o ochronie ssaków i ptaków) - ustawa pruska

Ustawa obowiązująca w Królestwie Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskim o ochronie niektórych zwierząt dla uprawy ziemi pożytecznych, uchwalona przez Sejm Krajowy i podpisana przez cesarza w 1874 r. (Dziennik ustaw i rozporządzeń krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim. Rok 1875. Wyd. i rozesł. 6 lutego 1875 r. Część III. Nr. 10) - komentarz.

Ustawa o ochronie zwierząt z 30 stycznia 1875 r. Sejmu Galicyjskiego, będąca prawem łowieckim.

Zarządzenie Prezesa Regencji Gdańskiej z 12 kwietnia 1902 o ochronie mikołajka nadmorskiego, oparte o § 137 i 139 ustawy o ogólnej administracji Krajowej z dn. 30 VII 1893 r., § 12 i 15 ustawy o zarządzie policyjnym z dn. 11 III 1850 r. oraz § 34 ustawy o policji polnej i leśnej z dn. 1 IV 1880 r. - zarządz. pruskie

Rozporz. z dn. 22 października 1906 r. o zasadach określających działalność Państwowego Urzędu opieki nad pomnikami przyrody w państwie pruskim.

Rozporz. Ministerstwa Rolnictwa, Domen i lasów z 28 lutego 1907 r. w sprawie ochrony w lasach pomnikowych tworów przyrody, rzadkich gatunków flory i fauny oraz zbiorowisk roślinnych. - rozporządz. pruskie

Ustawa z 15 lipca 1907 r. przeciw zeszpeceniu miejscowości i krajobrazów wybitnych okolic. - ustawa pruska

Rozporz. Ministra Rolnictwa, Domen i lasów z dn. 5 maja 1908 r. wystosowane do prowincjonalnych Rządów Królewskich, w przedmiocie opieki nad pomnikami przyrody ze strony administracji Domen. - rozporządz. pruskie

Okólniki ministerstw pruskich z 1907 r. i 1908 r. regulujące szereg zagadnień dotyczących i typowej ochrony konserwatorskiej i zagadnień planistycznych oraz ochrony ekosystemów nie mających szczególnych wartości, ale pozwalających bytować dzikiej zwierzynie. (wg Ochrona Przyrody 4, 1924).

Ustawa łowiecka z 13.07.1909 r. Dz.U. k. Nr 2 z 1910 r. austriacka (par. 55 - ochrona świstaka i kozicy) oraz następna o ptakach, etc.

Ustawa o rybołówstwie z dn. 11 maja 1916 r. Pruska. Zawierała szereg elementów ochrony przyrody z przyczyn użytkowych, np. możliwość wprowadzania okresów i wymiarów ochronnych, zakazu stosowania niedozwolonych narzędzi i technik połowu oraz wprowadzania do wód gatunków obcych, i in. (wg "Zbioru Ustaw Pruskich" - Zając 1936). Jej rozwiązania wykorzystywano później przy tworzeniu prawa w niepodległej Polsce.

Okres II Rzeczypospolitej (1918-1944)

Uwaga: Część aktów prawnych państw zaborczych nie przestała obowiązywać.

1918

Dekret Rady Regencyjnej z 31.X.1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury (Dz. Praw Państwa Polskiego Nr 16, poz. 36). patrz Zastąpiony rozporządzeniem z 1928 r.

1919

Rozporz. Ministerstwa W. R. i O. P. z 15.IX.1919 r. o ochronie niektórych zabytków przyrody. (M. P. Nr 208 z dn. 16.IX.1919 r., rok II). Rozporz. dotyczyło ochrony niektórych zabytków przyrody, takich jak meteoryty, jaskinie, naturalne groty, osobliwe głazy i skałki, różne pomnikowe drzewa, a ponadto 5 gatunków roślin zielnych i 10 gatunków rzadkich zwierząt. (Leńkowa 1981b). Zastąpione rozporządz. z 1946 r.

Zasadnicza ustawa sanitarna z dn. 19.VII.1919 r. (Dz. P. P. P. nr 63 z 1919 r., poz. 371). patrz

Zarz. Ministra W.R.i O.P. z 27.12.1919 r. tworzące Tymczasową Państwową Komisję Ochrony Przyrody jako organ doradczy M.W.R.iO.P. TPKOP opracowała w szybkim tempie projekt rozporządzenia Rady Ministrów dot. organizacji i działania PROP, który wprawdzie w tej postaci nie został zatwierdzony, ale służył za podstawę działania TPKOP (PKOP) aż do wydania formalnego rozporządzenia w 1925 r.
Patrz: tekst projektu

1920

Okólnik M.R.i R.R. polecający na mocy ustawy o likwidacji serwitutów w lasach państwowych na terenie b. Królestwa Kongresowego z dnia 7 maja 1920 r. (Dz.U. R.P.. nr 42 z 1920 r., poz. 249) pozostawiać w posiadaniu Państwa obszary, które ze względu na wybitne walory przyrodnicze powinny być objęte ochroną. I tak w posiadaniu państwa winny pozostać m.in. "... opieki godne pojedyncze drzewa, zwłaszcza pamiątkowe, osobliwe, rzadkie i ginące obecnie rośliny i znamienne ich skupienia, zbiorowiska roślinne, części lasów utrzymane w pierwotnym i nienaruszonym swym stanie i nadające się do urządzania z nich rezerwatów lub półrezerwatów oraz wszelkie zabytki i pomniki przyrody, za jakie uważać należy szczególnie charakterystyczne twory przyrody rodzimej lub martwej, albo miejsca, których ochrona przed wyniszczeniem i zagładą, bądź ze względu na ich wartość historyczną lub naukowo-przyrodniczą, albo też ze względu na inne osobliwe lub szczególnie odznaczające się ich cechy leży w interesie publicznym". (Ochrona Przyrody, 1922, 3: 92).

1921

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 roku (Dz.U. R.P.. nr 44 z 1921 r., poz. 267, 267 i nr 52 poz. 334). Rozdział V. Powszechne obowiązki i prawa obywatelskie - art. 99. Znalazło się tu również zapis o zabytkach przyrody określonym jako wyższe dobro publiczne. Nowelizacja - w 1935 r. nie zmieniła tego zapisu.
Zobacz: fragmenty tekstu (art. 99)

Ustawa z 7.X.1921 r. o przepisach porządkowych na drogach publicznych (Dz.U. R.P. nr 89 z 1921 r., poz. 656). Zmiany: Dz.U. R.P. z 1928, poz. 151 i Dz.U. R.P. z 1934 r., poz. 976. M. in. dotyczy obowiązku sadzenia i utrzymywania drzew przy drogach publicznych (Radecki 1990). Nast. akt prawny w 1922 r.

Decyzja Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych z dn. 29.12.1921 r. o utworzeniu Leśnictwa "Rezerwat" w Białowieży, a niebawem nadleśnictwa "Rezerwat" (Więcko 1984). Faktyczny początek tworzenia Białowieskiego Parku Narodowego, sformalizowany rozporządzeniem MRiRR z 1932 r.

1922

Rozporz. Ministra b. dzielnicy pruskiej z dn. 17 marca 1922 r. w przedmiocie połowów na morskich wodach przybrzeżnych (Dz.U. R.P.. nr 30 z 1922 r., poz. 246). Wprowadza wymiary ochronne dla ponad 20 gatunków ryb i raków (np. dla jesiotra - 100 cm), zakaz stosowania niektórych narzędzi połowowych, minimalne rozmiary oczek sieci rybackich, okresy ochronne dla niektórych gat. ryb i raków, a także zakaz połowów na niektórych obszarach w okresie tarła oraz wszelkiego niszczenia ikry.

Ustawa wodna z 19.IX.1922 r. (Dz.U. R.P. nr 102 z 1922 r., poz. 936, tekst jednolity Dz.U. R.P. nr 62 z 1928 r., poz. 574). M. in. znajdują się tu zakazy zanieczyszczania wód, a wydanie pozwolenia na ich użytkowanie mogą uzyskać tylko inwestycje, które nie powodują degradacji krajobrazu (Radecki 1990). Późniejsze zmiany: Dz.U. R.P.. z 1934 r., poz. 976.

Rozporz. Ministra Robót Publicznych z 30.XII.1922 r. w przedmiocie sadzenia i utrzymywania drzew przydrożnych na drogach publicznych. (Dz.U. R.P. nr 8 z 1923 r., poz. 51). Przepis zawierał m. in. program nasadzeń i opieki nad zielenią przydrożną (Radecki 1990). Zmiana: Dz.U. R.P. z 1936 r., poz. 302.

Ustawa z 23 marca 1922 r. o uzdrowiskach (Dz.U. R.P.. nr 31 z 1922 r., poz. 254). Wprowadziła pojęcie ochrony sanitarnej uzdrowisk, obejmującej poza obszarem samego uzdrowiska także "sąsiednie tereny, objęte planem regulacyjnym i rozbudowy uzdrowiska" oraz tereny, na których znajdują się ujęcia wody pitnej i wód leczniczych. W obrębie strefy nie wolno było prowadzić bez uzgodnienia z władzami żadnych prac mogących pogorszyć stan sanitarny, a zwłaszcza: "wznosić nowych budowli" oraz "dokonywać wyrębu lasów". Źródłem dodatkowych ograniczeń była górnicza strefa ochrony ujęć wód mineralnych. w opinii Radeckiego (1990) odpowiednie stosowanie tych zapisów zapobiegało degradacji krajobrazu i lasów. Zmiana przepisu w 1928 r.

1923

Ustawa z dn. 31 lipca 1923 r. o scalaniu gruntów (Dz.U. R.P.. nr 92 z 1923 r., poz. 718) dla celów porządkowych, umożliwiających prawidłowe gospodarowanie, w art. 2 określa tereny"wyłączone od scalania bezwzględnie" , w p. "e" wymienione są ''grunty, na których znajdują się zabytki historyczne i architektoniczne, osobliwości przyrody .... itp.''. Późniejsze zmiany: ustawa z 18 grudnia 1925 r. (Dz.U. R.P. nr. 15 z 1926 r., poz 84), tekst jednolity w Dz.U. R.P. nr 92 z 1927 r., poz. 833; późniejsze zmiany: Dz.U. R.P.. z 1932 r. : nr 26 poz. 236, nr 38 poz. 392, nr 67 poz. 622, Dz.U. R.P.. nr 22 z 1933 r., poz. 167, Dz.U. R.P.. nr 26 z 1934 r., poz. 200.

1924

Podpisanie protokołu jaworzyńskiego w dn. 6.05.1924 kończącego spór graniczny z Czechosłowacją przewidywało utworzenie parków narodowych w najpiękniejszych miejscach Karpat (Radecki 1990). Dotyczyło to Tatr, Pienin i Babiej Góry.

1925

Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 10 czerwca 1925 r. o trybie załatwiania spraw ochrony przyrody, wchodzących w zakres działania Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (M. P. z 1925 r. nr 141, poz. 269). Było to formalne utworzenie PROP pod tą nazwą. Rozporządzenie to zastąpiło Zarz. Ministra W.R.i O.P. z 27.12.1919 r. o utworzeniu TPKOP.. Znowelizowane w 1936 r.
Zobacz tekst

Ustawa z 28.XII.1925 r. o wykonaniu reformy rolnej (Dz.U. R.P.. nr 1 z 1926 r., poz. 26) stwierdza (art. 60. a), że: "Projekt parcelacyjny poza ogólnymi zasadami, wskazanymi w art. 47, winien uwzględnić: A. Wydzielenie i zachowanie zabytków historycznych, architektonicznych i osobliwości przyrody" (za: J. J. Nowak, 1939). Późniejsze zmiany: Dz.U. R.P. nr 15 z 1928 r., poz. 111, Dz.U. R.P.. nr 27 z 1928 r., poz. 253, Dz.U. R.P. nr 25 z 1932 r., poz. 216, Dz.U. R.P. nr 26 z 1932 r., poz. 236, Dz.U. R.P. nr 67 z 1932 r., poz. 622, Dz.U. R.P. nr poz. 166/1933; Dz.U. R.P. poz. 265/1933; Dz.U. R.P., poz. 635/1933; Dz.U. R.P. poz. 200/1934; Dz.U. R.P. poz. 843/1934.

1926

Rozporządzenie z dn. 13 lutego 1926 r. Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych Nr. 195-1-1 w sprawie ochrony kosodrzewiny. Niszczenie kosodrzewiny uważa się za wyjątkowo szkodliwe i powodujące erozję stoków górskich i traktuje się to jako pustoszenie lasu. Pozyskiwanie jest możliwe, ale w bardzo ograniczonym zakresie w ściśle określony sposób i po uzyskaniu indywidualnych zezwoleń. Przepis umocniony w 1927 r.
Zobacz: tekst

1927

Rozporządzenie Prezydenta R.P.. z 24 czerwca 1927 r. o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności Państwa, (Dz.U. R.P.. nr 57 z 1927 r., poz. 504). Rozporządzenie wprowadzało kategorię lasów ochronnych, dla obszarów mających znaczenie przyrodniczo-naukowe, gdzie nie można było dokonywać zmian użytkowania na nieleśne. Ponadto lasy objęte statusem ochronnym przez prawo zaborców lub Sejmu Krajowego we Lwowie automatycznie stawały się lasami ochronnymi w myśl rozporządzenia (Radecki 1990). Wadą było dopuszczenie zmiany użytkowania lasów o powierzchni mniejszej niż 10 ha. Ponadto Art. 15. zakazywał wypalania i uszkadzania kosodrzewiny, a art. 16 - wypasu, jeżeli drzewostan był niższy niż 3 m lub młodszy niż 15 lat. Parokrotnie zmieniane, m.in. w 1932 r.

Rozporządzenie Prezydenta R.P. o prawie łowieckiem z 3 dn. grudnia 1927 r. (Dz.U. R.P. nr 110 z 1927 r., poz. 934). Poza regulacją zasad polowań i wprowadzenia zakazu niektórych metod i narzędzi, wprowadza też okresy ochronne dla wielu gatunków zwierząt, w tym dla niektórych całoroczne w części województw. Całkowicie zakazano (art. 48) polowań na żubry, bobry, świstaki, kozice, czarne bociany, co nosi cechy ochrony gatunkowej (Radecki 1990). Ponadto zakaz dotyczył samic niedziwidzia, łosia, jelenia, daniela saren i koźląt, kur głuszcza i bażanta, a w części województw także kur cietrzewia. Art. 49 określa okresy ochronne dla zwierząt podanych w wykazie. Wiele gat. zwierząt pozostawiła jednak bez ochrony, zwł. ptaków śpiewających (Pawlikowski - Skarby przyrody). Cały rok wolno było polować na wilki, wydry, jastrzębie, krogulce, wrony i in. gat. Art. 51 wskazuje możliwośc wprowadzenia przez Radę Ministrów okresów ochronnych dla m.in. niedźwiedzi, rysi, żbików, orłów iin. gat. Późniejsze zmiany: Dz.U. R.P. z 1932 r., poz. 622. Liczne późniejsze rozporządzenia ministra rolnictwa wprowadzające okresy ochronne dla różnych gatunków, o ograniczonym czasie obowiązywania oraz przekazanie pewnych kompetencji wojewodom (1932 r.).

1928

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dn. 10 stycznia 1928 r. o zabronieniu polowań na łosie-byki, dropie i wiewiórki (Dz.U. R.P.. nr 7 z 1928 r., poz. 50). Zakaz obowiązuje 1 rok i poza terenem woj. śląskiego.

Rozporządzenie Prezydenta R.P. z 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli (Dz.U. R.P. nr 23 z 1928 r., poz. 202), . Art. 337 zakazuje budowy i przebudowy budynków w miejscowościach "... w których krajobraz zasługuje na ochronę... ", jeśli spowodowałoby to "zeszpecenie krajobrazu". Właściwy wojewoda określa miejscowości, w których należy stosować ten przepis, który lokalnie może być ba rdziej zaostrzony. Zakazy dotyczą też zmian wystroju budynków, umieszczania szyldów, reklam, etc., jeśli te zmiany mogą spowodować "... zniekształcenie lub zeszpecenie ulicy, placu, wyglądu miejscowości albo krajobrazu". Konsekwencją naruszenia tych przepisów jest grzywna oraz konieczność rozebrania obiektu lub przywrócenia pierwotnego wyglądu (Pawlikowski - Skarby przyrody 1932). Na tej podstawie wojewodowie, zwł. krakowski zaliczali miejscowości lub gminy do kategorii, których krajobraz zasługuje na ochronę, co pociągało za sobą ustawowe obostrzenia (Nowak 1939). Późniejsze zmiany: Rozporz. Prezydenta R.P.. z 3 grudnia 1930 r. (Dz.U. R.P. nr. 86 z 1930 r., poz. 663), Dz.U. R.P. poz. 976/34 i Dz.U. R.P. poz. 405/36.)
Zobacz: fragmenty rozporz.

Rozporządzenie Prezydenta R.P.. z 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami (Dz.U. R.P. nr 29 z 1928 r., poz. 265). Rozporządzenie podtrzymuje zawartą w dekrecie Rady Regencyjnej z 1919 r. możliwość uznawania za zabytki niektórych tworów przyrody (art. 2., p. 7: "ogrody ozdobne oraz aleje cmentarne i przydrożne, drzewa sędziwe i okazałe itp. "), a także przyrodnicze otoczenie zabytków architektury i historii (art. 2, p. 2: "budowle... z otoczeniem [ogrodem, placem]... ". Do zabytków włączono też kopalnie prehistoryczne krzemienia, soli i bursztynu, mające z dzisiejszego punktu widzenia cechy zabytku przyrody nieożywionej (rezerwat przyrody nieożywionej, stanowisko dokumentacyjne). Art. 3 określa granice zabytku oraz jego otoczenia podlegającego ochronie, a inne przepisy określają obowiązki właścicieli, zasady wywłaszczeń oraz kary, jednak przepisy te, choć obszerniejsze od dekretu z 1919 r., czynią wrażenie bardziej liberalnych. Niemniej nadal mamy do czynienia z nowatorską na owe czasy ochroną zabytku z jego otoczeniem przyrodniczym, co w prawie międzynarodowym wprowadziło dopiero Zalecenie UNESCO dotyczące ochrony zespołów zabytkowych i tradycyjnych oraz ich roli w życiu współczesnym (Nairobi 1976). Rozporządzenie z 1928 r. zastąpiło Dekret RR z 1918 r., następnie zostało zastąpione ustawą z 1933 r.
Patrz: fragmenty tekstu (1928)

Rozporzadzenie Prezydenta R.P.. z 16 marca 1928 r. o usuwaniu nieczystości i wód opadowych (Dz.U. R.P.. nr 32 z 1928 r., poz. 311). Akt o charakterze sanitarno-ekonomicznym, związany z ochroną przyrody w sposób wtórny (czystość rzek istotna dla estetyki i nauki).

Rozporządzenie Prezydenta R.P.. o ochronie zwierząt z 22 marca 1928 r. (Dz.U. R.P.. nr 36 z 1828 r., poz. 332 ). Akt o charakterze humanitarnym, dotyczący ochrony zwierząt głównie udomowionych przez znęcaniem się, nie akcentujący zagadnień ochrony dzikiej fauny w jej biotopie, choć zapis art. 1 daje pewne możliwości: "Za zwierzęta w rozumieniu niniejszego rozporządzenia uważa się wszelkie domowe i oswojone zwierzęta i ptactwo oraz schwytane zwierzęta i ptactwo dzikie, jako też ryby, płazy, owady itp. ". Rozporządzenie nowelizowano w 1932 r.
Patrz: tekst

Rozporządzenie Prezydenta RP z dn 22 marca 1928 r. zmieniające ustawę o uzdrowiskach (Dz.U. R.P.. nr 36 z 1928 r., poz. 331). Nowelizacja ustawy z 23 marca 1922 r. (Dz.U. R.P. nr 30 z 1922 r.). Nie wniosła ona w zakresie realizowania ochrony przyrody nic istotnego. W obowiązkowych strefach ochrony sanitarnej nie wolno bez specjalnych zezwoleń prowadzić żadnych działań "... które mogą wywrzeć szkodliwy wpływ na sanitarne warunki uzdrowiska... ", w tym budowania nowych obiektów i wyrębu lasów, co oznacza także ochronę krajobrazu tych miejscowości. Pozwoliło to m.in. objąć ochroną krajobrazową całe Tatry jako "okręg sanitarny Zakopanego" oraz zachować dostateczną ilość zieleni w miejscowościach i ich najbliższym otoczeniu (J. G. Pawlikowski - w "Skarby Przyrody", s. 254-5).

Rozporządzenie Prezydenta R.P.. z 22 marca 1928 r. o zagospodarowaniu lasów państwowych (Dz.U. R.P.. nr 36 z 1928 r., poz. 336). Podobnie jak w Rozporządzeniu o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności Państwa (1927) wprowadzono tu kategorię lasów ochronnych, dla obszarów mających znaczenie przyrodniczo-naukowe oraz zakazano użytkowania gruntów leśnych na cele nieleśne. Stworzono też możliwość całkowitego wyłączania z użytkowania gospodarczego wartościowych przyrodniczo obszarów, co jest równoznaczne z tworzeniem rezerwatów przyrody (Radecki 1990). Zapisy art. 14 ustawy nakazują, jeśli nie ma innych, uzasadnionych względów, przekazać w gestię Ministerstwa Rolnictwa lasy państwowe podlegające innym resortom, co wskazuje na cel zbudowania silnego i jednolicie administrowanego organizmu lasów państwowych.

1929

Rozporządzenie Ministra rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 18 lutego 1929 r. w sprawie ustalania wartości drzewostanów ochronnych przy znoszeniu służebności w trybie przymusowym (Dz.U. Nr 13 z 1929 r., poz. 113).

Zarządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dn. 19 grudnia 1929 r. dla wojewodów w sprawie ochrony ptaków. Kładzie ono nacisk na "wysokie moralne znaczenie wyrobienia uczuć humanitarnych ludności wobec zwierząt" (Nowak 1939).

1930

Rozporządzenie Ministra Skarbu o postępowaniu celnem z 14 marca 1930 r. (Dz.U. R.P.. nr 33 z 1933 r., poz. 276). Akt zawiera m.in. zakaz wywozu z Polski dzikich ptaków śpiewających oraz ograniczenia wywozu większości gatunków gołębi.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa w sprawie utworzenia Zakładu Doświadczalnego Lasów Państwowych (M. P. z dn. 19.07.1930 r., nr 165).placówka ta ma zająć się m. in. sprawami ochrony przyrody na terenach L. P., w tym inwentaryzacją obiektów przyrodniczo cennych.

Rozporządzenie Prezydenta R.P.. o prawie górniczem z 29 listopada 1930 r. (Dz.U. R.P.. nr 85, poz. 654) M. in. przepis zakazuje poszukiwań górniczych ze względu na dobro publiczne na obszarach, które: ". . posiadają szczególniejszą wartość dla badań naukowych, jako wy­jątkowe zabytki przyrody... ". Miejsca takie mają być wyłączane z eksploatacji górniczej, nie należy też stawiać tam budowli i prowadzić innych prac technicznych Zakaz dotyczy też wydobycia, stawiania budowli i in. prac technicznych (zob. art. 5, 71, 81, 140, 184). (Pawlikowski w: Szafer 1932). Późniejsze zmiany: Dz.U. R.P. z 1938 r., poz. 627.

Rozporządzenie Prezydenta R.P.. o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli z 16 lutego 1928 r. (Dz.U. R.P.. nr 23 z 1928 r., poz. 202), częściowo zmienione rozporządzeniem Prezydenta R.P. z 3 grudnia 1930 r. (Dz.U. R.P. nr. 86 z 1930 r., poz 663). Art. 337 zakazuje budowy i przebudowy budynków w miejscowościach "... w których krajobraz zasługuje na ochronę... ", jeśli spowodowałoby to "zeszpecenie krajobrazu". Właściwy wojewoda określa miejscowości, w których należy stosować ten przepis, który lokalnie może być bardziej zaostrzony. Zakazy dotyczą też zmian wystroju budynków, umieszczania szyldów, reklam, etc., jeśli te zmiany mogą spowodować "... zniekształcenie lub zeszpecenie ulicy, placu, wyglądu miejscowości albo krajobrazu". Konsekwencją naruszenia tych przepisów jest grzywna oraz konieczność rozebrania obiektu lub przywrócenia pierwotnego wyglądu. Aspekty te pojawiały się także w późniejszych aktach prawnych.

Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z 12 grudnia 1930 r. o wykonywaniu rybołówstwa morskiego (Dz.U. R.P.. nr 92 z 1930 r., poz. 720). Przepis opiera się o Rozporządzenie RM z 1927 r. oraz ustawę pruską z 11 maja 1916 r. i zawiera liczne zapisy ochronne, wynikające z powodów ekonomicznych, ograniczające połowy gatunków zanikających, i w miejscach rozrodu ryb, a także ustalające okresy i wymiary ochronne, niedozwolone narzędzia i techniki połowów, etc. (Nowak 1939).

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości z dn. 27.12.1930 o upoważnieniu niektórych stowarzyszeń do współdziałania z organami państwowymi w ujawnianiu niektórych przestępstw przeciwko ochronie zwierząt (Dz.U. R.P.. z 15. 01. 1931 nr 3). Upoważniono członków 10 towarzystw opieki nad zwierzętami z różnych miast do uczestnictwa w dochodzeniu policyjnym lub prowadzeniu samodzielnych dochodzeń w przypadku wykroczeń przeciw zwierzętom (na podstawie specjalnych upoważnień administracji powiatowej).

1931

Okólnik Ministerstwa Robót Publicznych w sprawie szpecenia stoków górskich i otoczenia dróg z dn. 11.02.1931 r. Wprowadza zakaz wydobywania materiału do naprawy dróg z bezpośrednio przyległych stoków i skarp.

Oświadczenie Rządowe o złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych 16.03.1931 r. Dot. Układu w sprawie uregulowania połowu gladys (Pleuronectes platessa) i fląder (Pleuronectes flesus) na morzu Bałtyckim podpisanego w Berlinie, dnia 17 grudnia 1929 r. (Dz.U. R.P.. nr 30 z 1931 r., poz. 207, 208).

Rozporządzenie Ministra Skarbu o ograniczeniu wywozu żubrów z 25 marca 1931 r. (Dz.U. R.P.. nr 42 z 1931 r., poz. 381).

Ustawa z 17 marca 1931 r. ratyfikująca Układ między Polską a Niemcami w sprawie rybołówstwa na bieżących i stojących wodach granicznych, podpisany w Berlinie 10 grudnia 1927 r. (Dz.U. R.P.. nr 36 z 1931, poz. 265). Publikacja tekstu Układu i Oświadczenia Rządowego o wymianie dokumentów (Dz.U. R.P. nr 59 z 1931 r., poz. 476, 477).

Ustawa z dn. 18 marca 1931 r. o ratyfikacji Umowy między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką o rybołówstwie i ochronie ryb na wodach granicznych i na wodach ich zlewisk, podpisanej w Katowicach dn. 18 lutego 1928 r. (Dz.U. R.P. nr 37 z 1931 r., poz. 285). Publikacja tekstu Umowy i Oświadczenia Rządowego o wymianie dokumentów (Dz.U. R.P.. nr 64 z 29 lipca 1931 r., poz. 513, 514).

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dn. 11.05.1931 r. o wprowadzeniu czasu ochronnego dla niedźwiedzi (Dz.U. R.P. nr 51 z 1931 r., poz. 428). Wprowadza zakaz polowań od 15.01 do 15.12.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dn. 23.06.1931 r. o wprowadzeniu okresu ochronnego dla rysi (Dz.U. R.P.. nr 60 z 1931 r., poz. 487). Wprowadza zakaz polowań od 15.01 do 15.12.

Okólnik Ministra Robót Publicznych w sprawie współdziałania referentów turystyki w akcji ochrony przyrody z dn. 7.07.1931 r. Nakazuje podjęcie ścisłej współpracy na rzecz ochrony przyrody w porozumieniu z PROP i jej komitetami lokalnymi.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dn. 20. 10. 1931 r. o rozszerzeniu czasu ochronnego dla niektórych zwierząt łownych (Dz.U. R.P.. nr 96 z 1931 r., poz. 737). M. in. dotyczy to jeleni-byków, danieli, saren-kozłów, borsuków, bażantów oraz ptactwa wodnego i błotnego.

Ministerstwo Robót Publicznych (na wniosek M.W.R.i O.P.) zaleciło urzędom ochronę głazów narzutowych o średnicy ponad 3 m (w woj. północnych ponad 5 m).

Oświadczenie rządowe z dn. 3 września 1931 r. w sprawie przystąpienia Polski do traktatu dotyczącego Spitsbergu podpisanego w Paryżu dn. 9 lutego 1920 r. (Dz.U. R.P.. Nr 97 z 1931 r., poz. 747). Do Oświadczenia dołączono tekst traktatu w jęz. polskim i francuskim.

Zarządzenia Ministerstwa Spraw Wojskowych (na wniosek M.W.R.i O.P.) zmierzające do ochrony ptaków drapieżnych, które nie zagrażają gołębiom pocztowym.

1932 r.

Zarządzenie Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dn. 7 stycznia 1932 r. rozszerza ochronę w Górach Świętokrzyskich do 1.347,38 ha. (Szafer 1959). Jest to kolejny krok w kierunku utworzenia tam parku narodowego, co nastąpi dopiero w 1950 r.

Ustawa ratyfikacyjna z dn. 18.02.1932 r. o przystąpieniu Polski do Konwencji o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa, podpisanej w Paryżu dn. 19 marca 1902 r. (Dz.U. R.P. nr 29, poz. 277 z 7. 04. 1932 r.). Oświadczenie rządowe z dn. 21 lipca 1932 r. informuje o przystąpieniu do Konwencji i zawiera jej pełny tekst (Dz.U. R.P. nr 67 z 1932 r., poz. 625).
Zobacz: tekst

Ustawa z 7 marca 1932 r. o rybołówstwie (Dz.U. R.P.. nr. 35 z 1932 r., poz. 357). Akt o charakterze gospodarczym wprowadza też przepisy chroniące zasoby: całkowity lub częściowy zakaz połowu gatunków zagrożonych zanikiem (ryb i raków), wymiary i okresy ochronne dla niektórych gatunków, wyłączenie z połowów niektórych miejsc, np. tarlisk i tras do nich wiodących, ograniczenia co do sposobu i narzędzi połowu oraz zakazy przewozu i handlu. Jest też mowa o budowie przepławek dla wędrujących ryb i ochronie ich przed wirnikami urządzeń oraz ochronie wód przed zanieczyszczaniem. "... Miejsca, posiadające szczególniejszą wartość dla badań naukowych albo cenne jako zabytki przyrody, Minister Rolnictwa i Reform Rolnych w porozumieniu z Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego może zupełnie lub częściowo wyłączać od rybackiego użytkowania za wynagrodzeniem strat, wynikłych stąd dla właściciela". (Art. 54, p. 5).

Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 kwietnia 1932 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Prezydenta R.P.. o ochronie zwierząt (Dz.U. R.P.. nr 42 z 20.05.1932, poz. 417). Tekst uwzględnia zmiany wniesione przez ustawę z dn. 25 lutego 1932 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o ochronie zwierząt, dotyczące zadawania niepotrzebnych cierpień zwierzętom udomowionych i dzikich, zawiera też przepisy karne. Rozporządzenie to w tej postaci funkcjonowało do 1997 r., kiedy zastąpiła je ustawa z 1997 r.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 23 maja 1932 r. o utworzeniu z rezerwatu w Pieninach jednostki organizacyjnej szczególnej pod nazwą "Park Narodowy w Pieninach" (M.P. z dn. 1 czerwca 1932 r. nr 126, poz. 156). Następny akt prawny dotyczący tego Parku (1954 r.) nie odwolywał się do tego dokumentu.
Zobacz: tekst;

Zarządzenie Ministra Komunikacji o ochronie ptaków (pismo z dn. 20.05.1932 r. nr UM VII/604/5) skierowane do dyrektorów DOKP. Poleca czynne zaangażowanie się w akcję.

Rozporządzenie Prezydenta R.P.. z 11 lipca 1932 r. o unormowaniu właściwości władz i trybu postępowania w zakresie administracji rolnictwa i reform rolnych (Dz.U. R.P.. nr 67 z 1932 r., poz. 622). Późniejsze zmiany: Dz.U. R.P.. z 1933 r., poz. 620 i Dz.U. R.P.. z 1934 r., poz. 349. W art. 51 znajdują się dyspozycje dotyczące ustalania okresów ochrony i polowań na zwierzęta dziko żyjące.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 4 sierpnia 1932 r. o utworzeniu z Nadleśnictwa Rezerwat w okręgu Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży jednostki organizacyjnej szczególnej pod nazwą "Park Narodowy w Białowieży" (M. P. nr 183 z 1932 r., poz. 219). Sformalizowanie Decyzji MRiDP z 1921 r. tworzące park narodowy. Następny akt prawny dotyczący tego Parku (1947 r.) nie odwolywał się do tego rozporządzenia, choć był jego faktyczną kontynuacją.
Zobacz: tekst;

Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 23 września 1932 r. o sposobie chronienia przedmiotów zabytkowych, będących własnością Państwa (Dz.U. R.P.. nr 89 z 1932 r.). Dotyczy m.in. ochrony zabytków paleontologicznych.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 27 października 1932 r. o ochronie ryb i raków na wodach otwartych (Dz.U. R.P.. nr 105 z 1932 r., poz. 874). Ustanawia wymiary i okresy ochronne dla różnych gat., a także ograniczenia co do sposobów prowadzenia połowów oraz narzędzi połowowych.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 21 października 1932 r. o zmianie Rozporz. Prezydenta R.P.. z dn. 24 czerwca 1927 r. o zagospodarowaniu lasów niestanowiących własności Państwa (Dz.U. R.P.. nr 91 z 1932 r.). Zmienia tytuł aktu na: "Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 24 czerwca 1927 r. o ochronie lasów niestanowiących własności Państwa", ponadto m. in. określa dolną granicę powierzchni obszarów leśnych, poniżej której nie można dokonywać podziałów własności. Tekst jednolity: Dz.U. R.P. nr 57 z 1932 r., poz. 932.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 9 listopada 1932 r. o ochronie pewnych gatunków zwierząt (Dz.U. R.P.. nr 111 z 1932 r.). Zakazuje polowań na łosie-byki, dropie i dropie-kamionki oraz wprowadza okresy ochronne m.in. dla żbika.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 9 listopada 1932 r. o przekazaniu wojewodom uprawnienia, zawartego w ustępie 2 art. 51 Rozporz. Prezydenta RP z 3 grudnia 1927 r. o prawie łowieckim... Rozporządzenie ceduje z Ministra na wojewodów prawo zmian okresów ochronnych zwierząt łownych oraz pozwoleń na polowania.

Polecenie Ministerstwa Przemysłu i Handlu do Wyższych Urzędów Górniczych w sprawie ochrony zabytków przyrody w kopalniach. Dotyczyło spotykanych podczas prac górniczych cennych dla nauki przedmiotach i informowania o tym Biura Delegata MWRiOP (ds. Ochrony Przyrody) lub Komisji Ochrony Przyrody przy Państwowym Instytucie Geologicznym.

Okólnik Wyższych Urzędów Górniczych w sprawie ochrony zabytków przyrody w kopalniach. Dokument spowodowany sygnałami o dewastacji w kopalni soli w Wieliczce.

Zarządzenie Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie ochrony ptaków skierowane do jednostek podległych. Zawiera polecenie czynnego włączenia się do akcji - wynik inicjatywy MWRiOP i PROP.

1933

Ustawa z dnia 25 stycznia 1933 r. o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami. (Dz.U.R.P. nr 10 z 1933 r., poz. 62). Uchylona ustawą z 1962 r.

Ustawa z dn. 17 marca 1933 r. w sprawie ratyfikacji konwencji o uregulowaniu połowu wielorybów, podpisanej w Genewie dnia 24 września 1931 r. (Dz.U. R.P. nr 24 z 1933 r., poz. 194). Publikacja tekstu Konwencji i Oświadczenia Rządowego o ratyfikacji (Dz.U. R.P. nr 14 z 1935 r. , poz. 75, 76).

Okólnik Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego nr 151 z dn. 26 października 1933 r. o współpracy władz szkolnych z Organami Ochrony Przyrody. Zawiera zalecenia dla kuratorów, by nauczyciele i uczniowie czynnie włączyli się do działań.

1934

Ustawa z dn. 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody (Dz.U. R.P.. z dn. 13. 04. 1934 r., nr 31, poz. 274). Uchw. 6 marca 1934 R.P.rzez Sejm RP, 10 marca przez Senat RP. Pierwsza polska ustawa o ochronie przyrody, długo oczekiwana, ale w chwili wejścia w życie już zbyt przestarzała ze względu na czysto konserwatorskie podejście. Brak w niej też szeregu rozwiązań znanych już w tym czasie. Wymagała też kilku aktów wykonawczych, z których wydano tylko 2: dot. organizacji PROP i komitetów ochrony przyrody.
Zobacz: tekst

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 2 czerwca 1934 o wprowadzeniu czasu ochronnego dla niektórych zwierząt łownych (Dz.U. R.P.. nr 52 z 1934 r., poz. 483). M.in. dotyczy żbika, dzika i kuny leśnej.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 2 czerwca 1934 o rozszerzeniu czasu ochronnego dla niektórych zwierząt łownych (Dz.U. R.P.. nr 52 z 1934 r., poz. 484). W tym dla gatunków pospolitych: saren i zajęcy-szaraków.

Urząd Woj. Poznański na wniosek MWRiOP zarządzeniem z 12 lipca 1934 r. (nr R. L. II 4/10) uznał za ochronne lasy w rewirze Trzebaw-Górka o pow. 295, 29 ha, należące do Fundacji Kórnickiej ze względu na ich znaczenie naukowo-przyrodnicze (zgodnie z Rozporz. Prezydenta RP z 24. 06. 1927 r. ). Zarządzenie wiąże się z planowanym już wtedy utworzeniem Wielkopolskiego Parku Narodowego. Starania i wprowadzanie różnych prowizoriów ochronnych trwało do 1939 r. i jeszcze kilka lat po II wojnie światowej (1948), a park utworzono dopiero w 1957 r.

Pismo okólne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 18 września 1934 r. o sposobie zabudowania terenów górskich (Nr. BB. 21-316). Opierając się o uchwały III Międzynarodowego Kongresu Alpinistycznego w Chamonix (lato 1934) zaleca harmonizację z krajobrazem, stosowanie miejscowych materiałów oraz budowę na zboczach, w miejscach nie powodujących dominacji w krajobrazie, odnosząc to do właściwych art. Prawa budowlanego (KBI 4/1934).
Zobacz: tekst

Rozporządzenie Prezydenta R.P. z 24 września 1934 r. Prawo o postępowaniu wywłaszczeniowym (Dz.U. R.P. nr 86 z 1934 r., poz. 776). "Art. 1. Wywłaszczenie jest dopuszczalne wyłącznie ze względów wyższej użyteczności, za odszkodowaniem, w przypadkach, w których przepis prawa przewiduje możność wywłaszczenia. " Możliwość taką przewiduje w art. 18 ustawa o ochronie przyrody z 1934 r.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 12 listopada 1934 o wprowadzeniu czasu ochronnego dla niektórych zwierząt łownych (Dz.U. R.P.. nr 104 z 1934 r., poz. 930). Wprowadza na 3 lata czas ochronny dla niedźwiedzi i rysi.

Okólnik Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie wycieczek szkolnych w tereny górskie. Zaleca wycieczki w te rejony dla młodzieży starszej, a w Tatry z dużymi ograniczeniami liczby osób i wieku oraz przygotowanych i z przewodnikiem.

Zarządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie wykonywania ochrony przyrody. Pismo skierowane do Delegata MWRiOP do spraw ochrony przyrody, potwierdzające jego status urzędnika państwowego i tymczasowo (do czasu wydania właściwego aktu prawnego) dotychczasowe kompetencje do stworzenia ustawowej struktury administracyjnej ochrony przyrody.

1935

Oświadczenie rządowe z dn. 22 stycznia 1935 r. w sprawie ratyfikacji konwencji o uregulowaniu połowu wielorybów, bądź też przystąpień do niej (Dz.U. R.P.. nr 14 z 28 lutego 1935 r., 76). Ustawę ratyfikacyjną Konwencji podpisanej w Genewie dnia 24 września 1931 r. Przyjęto w 1933 r. (Dz.U. R.P.. nr 24 z 1933 r., poz. 194). Publikacja tekstu Konwencji w tym samym Dzienniku (Dz.U. R.P.. nr 14 z 28 lutego 1935 r., poz. 75)

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 4 czerwca 1935 r. o zmianie Rozporz. MRiRR z dn. 2 czerwca 1934 r. o rozszerzeniu czasu ochronnego dla niektórych zwierząt łownych. Przedłuża się okres ochronny dla niektórych gatunków.

Rozporządzenie Ministra Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dn. 16 października 1935 r., wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych o uznaniu żółwia za gatunek chroniony (Dz.U. R.P. nr 80 z 1935 r., poz. 498). Akt obowiązujący na terenie całego Państwa jest pierwszym dokumentem wprowadzającym ochronę dla pojedynczego gatunku (zamiast zbiorowej regulacji) na podstawie art. 8 ustawy o ochronie przyrody z 1934 r.
Zobacz: tekst

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 20 listopada 1935 r. o ochronie niektórych zwierząt łownych (Dz.U. R.P.. nr 86 z 1935 r., poz. 536) Rozporządzenie rozszerza istniejące okresy ochronne dla szeregu gatunków, dla innych wprowadza okresy ochronne lub całkowity zakaz polowań (łosie-byki, dropie, dropie-kamionki). Akt obowiązuje w okresie 1.01.1936 - 31.12.1938 r. i zastępuje Rozporządzenie MRiRR z dn. 12.11.1934 r. Zastąpione przez rozporządzenienie z 1936 r.

Zarządzenie Ministra Komunikacji z dn. 3 grudnia 1935 r. w sprawie nadania koncesji na budowę i eksploatację kolei linowej użytku publicznego z Zakopanego (Kuźnice) na Kasprowy Wierch w Tatrach (Dz.U. R.P. nr 90 z 1935 r., poz. 578). Akt wydany post factum, a sprawa której dotyczy stała się powodem głębokiego kryzysu w ochronie przyrody. Akt typowo gospodarczy, brak w nim jakichkolwiek uwag odnośnie sposobu realizacji inwestycji, natomiast znajduje się zapis o prawie Rządu R.P. do wykupu całego przedsięwzięcia po 15 latach od uruchomienia eksploatacji kolejki, które stałoby się odtąd własnością Skarbu Państwa (a więc odwrotnie, niż to uchwalił Parlament w 2000 r.).

1936

Okólnik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Nr 16 z dn. 6 marca 1936 r. o załatwianiu spraw policyjno-budowlanych (Dz. Urzęd. Min. Spr. Wewn. Nr 7 z dn. 10. 03. 1936 r.). Przepis istotny z punktu widzenia ochrony krajobrazu, gdyż nakazuje korektę formy lub rozbiórkę, gdy zeszpecenie nie jest możliwe do usunięcia.

Ustawa z dn. 17 kwietnia 1936 r. o uboju zwierząt gospodarskich w rzeźniach (Dz.U. R.P.. nr 29. z 1936 r., poz. 237). W 2 pierwszych art. zawarto zapisy o charakterze humanitarnym, mające zminimalizować stres i cierpienia zwierząt. Sprecyzowanie tych zapisów nastąpiło w Rozporz. MRiRR z dn. 20.08.1936 r. (Dz.U. R.P.. nr 70 z 1936 r., poz. 503).

Powołanie przez MWRiOP w dn. 23.05.1936 r. "Komisji Organizacyjnej Parku Narodowego Tatrzańskiego". Jest to m.in. realizacja ustaleń "protokołu jaworzyńskiego" z 1924 r.

Rozporządzenie Ministra Komunikacji z dn. 4 maja 1936 r. o zmianie Rozporz. Ministra Robót Publicznych z dn. 30 grudnia 1922 r. w przedmiocie sadzenia i utrzymywania drzew przydrożnych na drogach publicznych (Dz.U. R.P.. nr 40 z 1936 r., poz. 302). Rozporz. zezwala na usuwanie bez zgody ministra lub wojewody tylko pojedynczych drzew.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 5.05.1936 r. o pasaniu inwentarza i zbieraniu ściółki w lasach państwowych (Dz.U. R.P. nr 42 z 1936 r., poz. 308). Zakaz wypasu dotyczy zwłaszcza lasów ochronnych, rezerwatów przyrody, odnowień i gleb lekkich, a zakaz zbioru ściółki - także ponadto stromizn oraz drzewostanów nasiennych.
Zobacz: fragmenty rozporz.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 22 czerwca 1936 r. o zmianie rozporządzenia MRiRR z dn. 20 listopada 1935 r. o ochronie niektórych zwierząt łownych. Rozporządzenie zmienia terminy okresów ochronnych, w tym dodaje okresy dla nowych gatunków.

Uchwała Rady Ministrów z dn. 2 lipca 1936 r. w sprawie statutu organizacyjnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (M. P. nr 158 z dn. 10 lipca 1936 r., poz. 285). Rozporządzenie zleca sprawy z zakresu ochrony przyrody Departamentowi Nauki i Szkół Wyższych.

Ustawa z dn. 14 lipca 1936 r. o zalesianiu niektórych nieużytków (Dz.U. R.P.. nr 56 z dn. 22. 07. 1936 r., poz. 406). Określa m. in. obowiązek zalesiania terenów nie będących własnością państwa, ale sprzyjających degradacji gleby, erozji, pustynnieniu, etc.

Ustawa z dn. 14 lipca 1936 r. o zmianie Rozporz. Prezydenta RP z dn. 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli (Dz.U. R.P. nr 56 z dn. 22.07.1936). Zawiera nakaz kierowania się wymogami estetyki wyglądu miejscowości i usuwania ewentualnych zeszpeceń, co jest kontynuacją wcześniejszych ustaleń (1928, 1930). Znowelizowany i opublikowany jako tekst jednolity w 1939 r.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 24 września 1936 r. o ochronie jesiotrów, łososi i troci w Wiśle i jej dopływach (Dz.U. R.P.. nr 74 z 1936 r.). Wprowadza zakaz połowu jesiotrów oraz okresy ochronne dla łososi i troci. Zakaz połowu jesiotra utrzymano po II wojnie światowej (1947 r.).

Dekret Prezydenta RP z dn. 30 września 1936 r. o państwowym gospodarstwie leśnym (Dz.U. R.P. nr 75 z 1936 r., poz. 533). M. in. znajduje się tu stwierdzenie, że obszar lasów państwowych nie może ulec zmniejszeniu, zasady tworzenia lasów ochronnych, zakaz wypasów w lasach poniżej wieku 20 lat, zakaz wypalania kosodrzewiny i obowiązek utrzymywania upraw leśnych na wszystkich gruntach leśnych. Zmiana: Dz.U. R.P. poz. 130 z 1937 r.
Zobacz: fragmenty dekretu

Dekret Prezydenta RP z dn. 3 listopada 1936 r. o regulowaniu połowów ryb morskich (Dz.U. R.P.. nr 84 z 1936 r., poz. 586). udziela Ministerstwu Przemysłu i Handlu prawa m.in. do wydawania rozporządzeń określających okresy ochronne i rodzaje dozwolonych narzędzi połowowych.

Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dn. 14 listopada 1936 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych o Państwowej Radzie Ochrony Przyrody (Dz.U. R.P. nr 94 z 1936 r., poz. 660). Zastąpiło rozporządz. z 1925 r., zostało znowelizowane w 1945 r.
Zobacz: tekst

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dn. 10 grudnia 1936 r. o zmianie rozporządzenia MRiRR z dn. 20 listopada 1935 r. o ochronie niektórych zwierząt łownych. (Dz.U. R.P.. nr 91 z 1936 r., poz. 639). zakazuje całkowicie polowań ma niedźwiedzie, łosie-byki, muflony, dropie i dropie-kamionki.

1937

Zarządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dn. 22 stycznia 1937 r. o powołaniu oddziałów Państwowej Rady Ochrony Przyrody (M. P. nr 27 z 1937 r., poz. 41; Dz. Urzęd. M. WR. iO. P. nr 2 z 27. 02. 1937 r.). Na podst. § 16 Rozporz. o PROP z 1936 r. utworzono 5 oddziałów PROP: krakowski, lwowski, poznański, warszawski i wileński, określając ich terytorialne zasięgi działania. (za KBI 2/1937).

Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dn. 25 lutego 1937 r. o Komitetach Ochrony Przyrody (Dz.U. R.P. nr 27 z 1937 r., poz. 195). Na podst. art. 14 ustawy o ochronie przyrody utworzono 5 Komitetów Ochrony Przyrody: w Krakowie, Lwowie, Poznaniu, Warszawie i Wilnie, określając ich terytorialne zasięgi działania oraz zakresy zadań i sposób organizacji. Komitety mogą m.in. powoływać komisje do specjalnych zadań i zapraszać do udziału w nich osoby nie będące członkami komitetu. Przewodniczącym Komitetu zostawał przewodniczący odpowiedniego Oddziału PROP. Rozporządzenie znowelizowano w 1946 r.
Zobacz: tekst

1938

Ustawa z dn. 16 lipca 1938 r. o ratyfikacji konwencji o uregulowaniu wymiarów oczek sieci rybackich i ochronnych wymiarów ryb, z dn. 23 marca 1937 r. (Dz.U. R.P.. nr 53 z 29. 07. 1938 r., poz. 409).

Rozporządzenie Ministra W. R. i O. P. z dn. 12 października 1938 r. o uznaniu żubra za gatunek chroniony, (Dz.U. R.P. nr 84 z 1938 r., poz. 568). Zakaz dotyczy terenu całego państwa, natomiast nie dotyczy mieszańców żubrzych. Zastąpione rozporządz. M.L. z 1952 r.

1939

Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 28 lutego 1939 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli (Dz.U. R.P.. nr 34 z dn. 17.IV.1939 r., poz. 216). Zawiera ono m. in. istniejący już we wcześniejszych aktach prawnych nakaz respektowania walorów krajobrazowych i dostosowywania do nich zabudowy i jej lokalizacji.

Zarządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 26 czerwca 1939 r. o uznaniu Lasów Państwowych na obszarze Nadleśnictw Jaworzyna i Zakopane w krakowsko-śląskim okręgu Lasów Państwowych za lasy ochronne i utworzeniu jednostki organizacyjnej szczególnej pod nazwą "Park Przyrody w Tatrach" (M. P. nr 154 z dn. 8.VII.1939 r., poz. 365). Dokument potwierdzający kwestionowany fakt utworzenia parku narodowego w Tatrach przed wybuchem II wojny światowej jako 3. oficjalnie istniejącego parku. Realizacja ustaleń ''Komisji Organizacyjnej...'' z 1936 r.
Zobacz: tekst

Koniec części I (do 1939 r.) - przejdź do części II (1944-2001)

Wróć do: początku dokumentu; początku spisu aktów prawnych

Opracowanie: inż. Kaj Romeyko-Hurko - Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie