Woj. małopolskie powiat wielicki, gmina Wieliczka (miasto Wieliczka).
Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, pogranicze podprowincji: Północnego
Podkarpacia (makroregion: Kotlina Sandomierska, mezoregion: Pogórze Bocheńskie)
i Zewnętrznych Karpat Zachodnich (makroregion: Pogórze Zachodniobeskidzkie,
mezoregion: Pogórza Wielickie).
Nie dotyczy opisywanego obiektu - podziemnej kopalni.
Rezerwat znajduje się na głębokości 70 - 114 m pod powierzchnią terenu. Ma on kształt bloku o podstawie 1,04 ha i wysokości 44 m, sięgającego od poziomu II niższego kopalni (+146,2 m n.p.m.) do 20 m ponad jej poziom II wyższy (+190,2 m n.p.m.). Otulina rezerwatu o podstawie 2,554 ha ma wysokość 142,5 m i sięga od poziomu III kopalni (+117,9 m n.p.m.) do powierzchni terenu (+260 m n.p.m.).
Rezerwat utw. w 1928 r., reaktywowano w 2000 r., jego wymiary oraz otuliny
określono kubaturowo. Otulinę stanowią calizny
złoża otaczające przestrzeń gdzie znajdują się Groty, poprzecinane labiryntem
chodników na poziomie II Kopalni .
Przez niżej leżący poziom III biegnie tylko jeden chodnik. Powyżej poziomu II
złoże nie jest udostępnione górniczo. Miejsca nie obudowane ilustrują skomplikowaną
budowę geologiczną otuliny (stanowiska dokumentacyjne).
W obrębie rezerwatu i jego otuliny występują utwory charakterystyczne dla formacji z Wieliczki reprezentującej piętro środkowego badenu (Wielician) w podziale stratygraficznym miocenu. Podobnie jak w pozostałej części kopalni budowa złoża jest tu dwudzielna i składa się z silnie sfałdowanych i nieregularnie rozciągających się pokładów soli kamiennej (złoże pokładowe) i nadległych mas skał płonnych - ilastych i piaszczystych, przemieszanych z dużymi bryłami, fragmentami i ziarnami różnego rodzaju soli (złoże bryłowe). Rezerwat znajduje się na północnym skłonie struktury zwanej Kopułą Grot Kryształowych, w strefie kontaktu złoża pokładowego z bryłowym. Same Groty Kryształowe leżą w złożu bryłowym.
Krystaliczny
wystrój grot ukształtował się w czasie trwania czwartorzędu,
a więc jest on znacznie młodszy od otaczającego złoża i powstał w wyniku wtórnych
procesów krystalizacji soli. Ciągła pokrywa w dolnej grocie i wyosobnione grupy
kryształów w górnej grocie składają się z wzajemnie przerastających się osobników
o krawędziach długości od kilku do 35 cm. Ich stan zachowania jest różny, uwarunkowany
zmiennym nasileniem procesu korozji o przebiegu naturalnym, ale od momentu odkrycia
grot jest on zaburzony oddziaływaniem antropogenicznym.
Kryształy halitu, zwłaszcza występujące w górnej grocie, a także licznie eksponowane
w muzeach, są wzorcowymi okazami tego minerału z uwagi na ich doskonałą przezroczystość
i idealny pokrój krystalograficzny. Zawierają one ponadto typowe wrostki (inkluzje)
ciekło-gazowe. Poza Grotami Kryształowymi utwory zróżnicowane litologicznie
i strukturalnie tworzą barwną mozaikę na ścianach nie obudowanych wyrobisk.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Teren,
gdzie w głębi ziemi znajduje się rezerwat, leży w obrębie Subregionu
Podkarpackiego (Pp) ,
na pograniczu Regionu Karpackiego (GK).
Rezerwat znajduje się we wschodnim rejonie przewietrzania wentylacyjnego kopalni.
W strefie grot jest swobodny, obiegowy przepływ powietrza o słabej prędkości.
Występują małe wahania parametrów termiczno-wilgotnościowych powietrza w cyklu
dobowym i niewielki wzrost wilgotności w okresie lata i wczesnej jesieni.
Niekorzystne, skokowe zaburzenia układu klimatycznego w grotach są powodowane
obecnością zwiedzających w zależności od ich liczby i czasu przebywania. Pokazują
to wyraźnie przyrządy pomiarowe, których wskaźniki zbliżają się niebezpiecznie
do granicy rozpuszczania kryształów lub nawet ją przekraczają. Dramatyczny stopień
zniszczenia części kryształów jest wynikiem zbyt częstej bytności tu człowieka.
Nie dotyczy - podziemne wnętrze kopalni.
Nie dotyczy - podziemne wnętrze kopalni.
Nie dotyczy - podziemne wnętrze kopalni.
Nie dotyczy - podziemne wnętrze kopalni.
Nie dotyczy - podziemne wnętrze kopalni.
Kopalnia
Soli w Wieliczce należy zasłużenie do pierwszej grupy obiektów zaliczonych
przez UNESCO do skarbów światowego
dziedzictwa kultury i natury. Jej oryginalność wynika także z tego, że reprezentuje
obie te dziedziny. Jest niezwykłym zapisem dziejów rozwoju techniki górniczej,
które tutaj rozpoczęło się w poł. XIII w. Na powierzchni powstało miasto Wieliczka,
niegdyś kwitnące gospodarczo i rozwijające się dzięki kopalni, posiadające liczne
zabytki. Obecnie Kopalnia jako zabytek nie prowadzi wydobycia soli, jednak nadal
jest najważniejszym miejscem Wieliczki - jako światowa atrakcja turystyczna.
Walor skarbu natury w tym tworze rąk ludzkich ujawnia się przy odkryciach takich
jak Groty Kryształowe lub wycięte narzędziami ludzkimi odsłonięcia skomplikowanej
budowy geologicznej - cenne dla nauki oraz piękne dla oka i też chronione.
Zachowanie
dla celów badawczych unikatowego w skali świata obiektu wrażliwego na zmiany
termiczno-wilgotnościowe sprzyjające rozwojowi korozji
kryształów halitu. Prowadzenie okresowego monitoringu
cech środowiska grot i w razie potrzeby stosowanie czynnej ochrony - wykładanie
substancji pochłaniającej wilgoć z powietrza. Zabezpieczanie techniczne rezerwatu.
Pozostawienie bez obudowy interesujących odsłonięć skał.
Obiekt nie jest i nie powinien być udostępniany do zwiedzania, ze względu na powodowane zagrożenie.
Strefa Grot Kryształowych jest objęta ścisłym zakazem wstępu. Zwiedzanie w szczególnie uzasadnionych przypadkach wymaga każdorazowo indywidualnego zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody i obecności wyznaczonych przez Dyrektora Kopalni pracowników dozoru.
Poza zamkniętą strefą znajdują się geologiczne stanowiska dokumentacyjne, spełniające funkcje edukacyjną. Ich zwiedzanie odbywa się za zgodą Dyrekcji Kopalni i pod przewodnictwem pracowników Działu Geologicznego Kopalni.
Dojazd do Wieliczki pociągiem lub autobusem z Krakowa. Wejście do udostępnianej turystycznie części Kopalni znajduje się w centrum miasta. Adres: 32-020 Wieliczka, ul. Daniłowicza 10, tel. (12) 78-73-02, 78-73-66.
W 1928 r. Minister Przemysłu i Handlu wydał zarządzenie powołujące rezerwat podziemny, który objął dolną grotę i górną komorę kryształową (górna grota). Zarządzenie to nie zostało formalnie potwierdzone Ustawą o ochronie przyrody z 1934 roku. W latach międzywojennych i powojennych (do około 1960 r) funkcjonował Komitet Nadzorczy a następnie Komitet Ochrony Grot Kryształowych składający się z przedstawicieli nauk przyrodniczych i technicznych. W 1949 r. Wojewoda Krakowski wydał nowe zarządzenie powołujące rezerwat z określeniem jego zasięgu jako bloku o podstawie 70x70 m, sięgającego od poziomu II niższego (na głębokości około 120 m) do powierzchni terenu. Zarządzenie to nie weszło formalnie w życie i nie zostało potwierdzone Ustawą o ochronie przyrody z 1949 r. W 1956 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie wydało zarządzenie ograniczające wstęp do grot. W 1958 r. Okręgowy Urząd Górniczy w Krakowie objął filarem ochronnym groty wraz z ich otoczeniem. W 1962 r. Biuro Projektów Kopalnictwa Chemicznego w Chorzowie opracowało projekt techniczny udostępnienia grot, który na szczęście nie został zrealizowany. W okresie 1992 - 1997 Instytut Ochrony Przyrody PAN przeprowadził monitoring termiczno-wilgotnościowy środowiska strefy grot. W 1995 r. nowy projekt ochrony Grot Kryształowych opracowany przez Instytut Ochrony Przyrody PAN został przekazany do formalnego zatwierdzenia w myśl ówczesnych kompetencji Ustawy o ochronie przyrody z 1991 r., jednak w ciągu pięciu lat nie został on zrealizowany. W 2000 r. rezerwat przyrody pod nazwą "Groty Kryształowe" został ustanowiony na mocy rozporządzenia Wojewody Małopolskiego.
Własność Skarbu Państwa w zarządzie Kopalni Soli Wieliczka. Nadzór Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Krakowie, Dyrekcja Kopalni Soli Wieliczka: 32-020 Wieliczka, Park Kingi 1.
Wzmożenie rozwoju korozji kryształów soli wskutek oddziaływania antropogenicznego, możliwość odspajania krystalicznych powłok w wyniku ruchów odprężeniowych górotworu i wzrostu zawilgocenia skał, wprowadzenie obiegu powietrza wentylacyjnego o niekorzystnych parametrach masy, prędkości oraz cech termicznych i wilgotnościowych.