Strix uralensis (Pallas, 1771)

Rodzina - Puszczykowate Strigidae

Rząd - Sowy Strigiformes

 Rozmieszczenie

Główny areał tego osiadłego u nas gatunku rozciąga się wzdłuż strefy lasów borealnych, zwłaszcza tajgi, w Europie od Norwegii i regionu kaliningradzkiego po Ural. Ponadto w środkowej Europie dość duże izolowane populacje tego puszczyka utrzymują się w Karpatach i Górach Dynarskich. W Polsce zasiedla prawie całe Karpaty i ich pogórze, lokalnie występuje w rejonie Gór Świętokrzyskich, Roztocza i Kotliny Sandomierskiej. W ostatniej dekadzie lat nie potwierdzono występowania puszczyka uralskiego na Mazurach, nie jest też pewne czy gnieździ się w Tatrach.

Stwierdzony w parkach narodowych:

Wielkość populacji

Stan liczebny polskiej populacji puszczyka uralskiego na koniec lat 90. szacowanona 450-700 par lęgowych. Największa populacja zasiedla Karpaty i Pogórze Karpackie, zwłaszcza część wschodnią tych gór - Beskid Niski, Bieszczady, Góry Sanocko-Turczańskie, Pogórze Przemysko-Dynowskie, a także Beskid Sądecki, Gorce, Puszczę Niepołomicką i Lasy Wierzchosławicko-Radłowskie pod Tarnowem. W tej części kraju gatunek wykazuje ekspansję.

Biologia i ekologia gatunku

Zasiedla stare, wysokopienne i miejscami prześwietlone lasy o słabo rozwiniętym podszyciu. Na niżu polskim większość stanowisk puszczyka uralskiego wykryto w borach mieszanych i sosnowych świeżych, gdzieniegdzie także w grądach. W górach preferuje buczyny, zwłaszcza z udziałem drzew szpilkowych.

Okres lęgowy zaczyna na przedwiośniu, często już w pierwszej połowie marca i trwa do połowy czerwca. Wysiaduje samica, wyjątkowo samiec. Po 27-29 dniach z jaj wylęgają się młode, które opuszczają gniazdo po 34-35 dniach.

Zagrożenia i ochrona

Karpacka i podkarpacka populacja puszczyka (S. u. macroura Wolf, 1810) jest wyraźnie w ekspansji i obecnie nie jest zagrożona, natomiast status populacji mazurskiej (S. u. liturata Lindroth, 1788) jest niejasny. Objęty ochroną gatunkową (Dz. U. nr 13 z 1995 r., poz. 61) korzysta też z ochrony obszarowej (np. w Bieszczadzkim PN, MagurskimPN, Gorczańskim PN, Babiogórskim PN). Podlega też Konwencji Berneńskiej (Appendix II).

Ważniejsze piśmiennictwo

• Czuchnowski R. 1993. Ptaki drapieżne Puszczy Niepołomickiej w latach 1987-1990. Not. Ornit. 34, 3-4: 313-318.
• Ćwikowski C. 1996. Sowy Strigiformes Bieszczadów Zachodnich i Gór Sanocko-Turczańskich. Chroń. Przyr. Ojcz. 52, 6: 41-57.
• Głowaciński Z. 2001. Puszczyk uralski Strix uralensis (Pallas, 1771). W: Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. Red. Z. Głowaciński. PWRiL, Warszawa, s. 234-236.
• Głowaciński Z., Czuchnowski R., Stój M. Polski Atlas Ornitologiczny. (w oprac.).
• Hagemeijer E. J. M., Blair M. J. (eds). 1997. The EBCC Atlas of European breeding birds - their distribution and abundance. T&AD Poyser, London.
• Hordowski J. 1991. Rozmieszczenie i liczebność ptaków lęgowych w województwie przemyskim. T. I. Zakład Fizjografii i Arboretum, Bolestraszyce.
• Hordowski J. 2000. Ptaki Polskich Karpat Wschodnich i Podkarpacia. Monogr. faunist. Zarząd Zespołów Parków Krajobrazowych w Przemyślu, Przemyśl.
• Kunysz P. 1993. Awifauna lęgowa stawów rybnych w Starzawie (1982-1992). Badania nad ornitofauną Ziemi Przemyskiej, 1:45-58.
• Ruprecht A., Szwagrzak A. 1988. Atlas rozmieszczenia sów (Strigiformes) w Polsce. Studia Naturae, ser. A, 32.
• Stój M. 1992. Ptaki projektowanego Magurskiego Parku Narodowego w Beskidzie Niskim. Chroń. Przyr. Ojcz. 48, 6: 14-21.
• Stój M. 1998. Awifauna Jaśliskiego Parku Krajobrazowego w Beskidzie Niskim. Chroń. Przyr. Ojcz. 53, 6: 45-58.
• Tomiałojć L. 1990. Ptaki Polski - rozmieszczenia i liczebność. PWN, Warszawa.

Zobacz także

• ochrona gatunkowa - wprowadzenie
• gatunki zagrożone ("Czerwone księgi", "czerwone listy", gatunki specjalnej troski)
• rozporządzenie o ochronie gatunkowej zwierząt z 1995 r. oraz jego nowelizacja

Opracowanie

• Prof. dr hab. Zbigniew Głowaciński - Instytut Ochrony Przyrody PAN,
• mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autora.

<<< lista gatunków >>>