Województwo małopolskie, powiat Kraków, Gmina Jerzmanowice-Przeginia, wieś
Jerzmanowice, tzw. Kolonia Wsch. (niektóre źródła przypisują jaskinię do wsi
Łazy). Teren PK Dolinki Krakowskie.
Prowincja: Wyżyny Polskie, Podprowincja: Wyżyna Śląsko-Krakowska (Zachodniomałopolska),
makroregion: Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, mezoregion: Wyżyna Olkuska/Płaskowyż
Ojcowski
Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas
Wyżyn Środkowych, Kraina: Wyżyna Krakowsko-Wieluńska, Okręg Południowy.
Obiekt położony na wysokości 447 m n.p.m.
Obiekt znajduje się pod ochroną jako pomnik przyrody nieożywionej od roku 1997.
Jaskinia
powstała w górnojurajskich, nieuławiconych lub niewyraźnie
uławiconych, pelitycznych wapieniach.
Ma ona duży otwór wejściowy prowadzący do poziomego korytarza, który w dalszej
części przechodzi w kilku miejscach w wysokie sale. Długość jaskini w linii
prostej wynosi ok. 154 m. Układ korytarzy i sal wynika z przebiegu wcześniej
powstałych szczelin w masywie skalnym zbocza doliny. Widać to szczególnie wyraźnie
od zewnątrz. Korytarz główny stopniowo zwęża się, przechodząc na końcu w niedostępną
szczelinę, zapełnioną namuliskiem, które stanowi dno jaskini o znacznej grubości
(ponad 9 m). 
Niegdyś
sięgało ono jeszcze wyżej, niż obecnie i ślady dawnego
poziomu namuliska są wyraźnie widoczne na ścianach. Wskutek trwającej ponad
wiek penetracji człowieka w jaskini nie zachowały się duże formy
naciekowe, prócz jednego w kształcie wodospadu. Jest za to bardzo duża liczba
mniejszych form na ścianach i stropie: małych stalaktytów, w tym tzw. "makaroników",
oraz pięknych draperii, miejscami podbarwionych. W jednym z kominów stropowych
odkryto niedawno niewielki korytarzyk, a w paru miejscach wyraźnie widoczne
są ślady intensywnego działania wirów wodnych. Ciekawostką też jest brekcja
wapienno-kostna wyraźnie widoczna w jednej ze ścian. Kości, zapewne niedźwiedzia
jaskiniowego oraz rumosz wapienny zostały sklejone przez wytrącający się z wody
węglan wapnia. Przy wejściu, już w samej jaskini
głęboki wykop - pozostałość prac archeologicznych, w głębi, w jednej z nielicznych
odnóg, za ogrodzeniem - spora sterta znalezionych tu kości zwierzęcych. Jaskinia
nie jest jeszcze do końca zbadana i podobnie jak w wielu innych obiektach, dalsze
sondowanie namuliska pozwoli odkryć kolejne korytarze
i odnogi.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Jaskinia znajduje
się na pograniczu Subregionu Podkarpackiego (PP)
i Regionu Małopolskiego (WM)
.
Sama jaskinia w głębszych partiach jest bardzo wilgotna
Obszar Wyżyny cechuje występowanie cieków wodnych w dolinach rozcinających płytę ojcowską oraz ich całkowity brak na wierzchowinie, co jest związane z głębokim zaleganiem szczelinowych wód podziemnych. Jaskinia znajduje się w górnej części zlewni potoku Będkówka i w jej pobliżu, ale dużo niżej, znajdują się źródła i początkowe odcinki kilku cieków zasilających ten potok, uchodzący w Rowie Krzeszowickim do Rudawy (dopływ Wisły).
W otoczeniu jaskini występują rędziny.
W otoczeniu wejścia jaskini ciepłolubna roślinność naskalna.
Nieliczna w strefie przyotworowej, gdzie dochodzi światło. Obok jaskini 2 piękne okazy bluszczu pospolitego Hedera helix, z czego jeden wyjątkowo obficie kwitnący.
Pierwotnie
niezwykle liczna populacja nietoperza nocka dużego, została prawie zupełnie
wyniszczona i dziś obserwuje się go tu sporadycznie, zwłaszcza, że jest to północna
granica jego występowania. Hibernują tu natomiast kolonie podkowców
małych. Jest to też jedyne znane z Polski stanowisko podkowca dużego, które
areał nie sięga tak daleko na północ. W jaskini występuje też rzadki bezkręgowiec,
należący do troglobiontów, skoczogonek
Mesochorutes oycoviensis.
Jaskinia
położona jest w górnej, przywierzchowinowej, otwartej ku południowi części doliny
w strefie rozproszonej zabudowy należącej do wsi Jerzmanowice, Łazy i Bębło.
Krajobraz jest urozmaicony - dolina z jaskinią znajduje się w otoczeniu pól
i łąk oraz niewielkich lasków, w sąsiedztwie kilka innych jaskiń oraz ostańców
skalnych, w tym od płn., w odległości 3/4 km - skałka "Grodzisko", będąca najwyższym
punktem Wyżyny. Ciekawostką jest fakt kręcenia w jaskini scen do filmu "Ogniem
i mieczem". Z jaskinią Nietoperzową oraz z pobliską J. Mamutową wiąże się
pojęcie paleolitycznej tzw. "kultury jerzmanowickiej", gdyż tutejsze
znaleziska archeologiczne dały najbardziej kompletny obraz życia ludzi z tamtego
okresu. Badania jaskini nie są jeszcze zakończone i zapewne kryje ona jeszcze
sporo innych niespodzianek. Przed wejściem do jaskini, po lewej stronie, otwór
w skałach, za którym w osłoniętym miejscu rosnie wyjątkowo dorodny i duży okaz
kwitnącego bluszczu pospolitego Hedera helix.
Zachowanie jaskini w postaci naturalnej oraz zapobieganie: zniszczeniu wskutek rycia napisów, eksploatacji namuliska, zanieczyszczaniu wnętrza obiektu oraz terenu wokół niego, rozbijaniu oraz uszkadzaniu skał oraz płoszeniu zimujących nietoperzy.
Jaskinia położona przy niebieskim szlaku turystycznym z Czajowic do Rudawy; obiekt znajduje się w pobliżu zabudowań posesji nr 79 w Jerzmanowicach, gdzie mieszka organizator zwiedzania (Tel. (12) 38 95 395) i gdzie znajduje się kasa biletowa z małą ekspozycją znalezisk paleontologicznych z jaskini. Dojazd do Jerzmanowic z Krakowa lub Olkusza, zjazd w kier. zach. pokazuje drogowskaz. Odległość od szosy ok. 1 km. Wejście jest zamknięte kratą. Jaskinia posiada elektryczne oświetlenie i zwiedza się ją z przewodnikiem za opłatą (5 zł). Czas zwiedzania - ok. 40 min, długość trasy - 306 m. Obok jaskini znajduje się parking.
Przy zwiedzaniu obowiązują ograniczenia art. 31a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).
Znana dawniej też pod nazwami "Jerzmanowicka" (Zinkow podaje też nazwę: "Księża"). Jaskinia była miejscem zamieszkania człowieka w paleolicie i neolicie, a wykopaliska dostarczyły również znalezisk średniowiecznych. Przed 1841 r. eksploatowano tu z namuliska pokrywającego dno jaskini, guano nietoperzy, uważane za cenny nawóz, przez co dno jaskini uległo znacznemu obniżeniu. Jaskinia była już wtedy odwiedzana jako osobliwość, a w 1866 r. podał ją w swoim przewodniku "Kraków i jego okolice" A. Grabowski. W namulisku jaskini znaleziono kopalną faunę czwartorzędową (w tym kilka tys. kłów niedźwiedzia jaskiniowego) oraz liczne zabytki kultury materialnej pochodzące z okresów od paleolitu po średniowiecze. Badania archeologiczne prowadzono tu od 1871 r.
Własność prywatna, nadzór Zarządu ZJPK Woj. Krakowskiego oraz Wojew. Konserwatora Przyrody w Krakowie.
Rozporządzenie Wojewody Krakowskiego nr 3 z 30. 01. 1997 r.
Brak konkretnych ze względu na stałe zamknięcie obiektu oraz zwiedzanie grupowe pod opieką przewodnika.