Acrocephalus paludicola (Vieillot, 1817)

Rodzina - Pokrzewkowate Sylviidae

Rząd- Wróblowe Passeriformes

Rozmieszczenie

Cały areał geograficzny tego gatunku ograniczony jest do zachodniej Palearktyki między 35⁰ a 55^o szer. geogr. półn. oraz 10^o a 60^o dług. geogr. wsch. Występuje głównie w dwóch dużych enklawach - jednej położonej między Morzem Czarnym, M. Bałtyckim i dorzeczem Wołgi oraz drugiej, rozerwanej, położonej na Półwyspie Apenińskim i w półn-wsch. Bałkanach. W Polsce występuje w kilku rejonach nizinnych, przede wszystkim w dolinach Biebrzy i Narwi, nad dolną Odrą, środkową Wartą i na torfowiskach węglanowych pod Chełmem.

Stwierdzony w parkach narodowych:

Wielkość populacji

W połowie lat 90. stan krajowej populacji wodniczki szacowano na 2800-3500 samców, podczas gdy na początku tejże dekady było to  3000-7500 samców. W największej ostoi tego gatunku, jaką są Bagna Biebrzańskie, w 1991 r. stwierdzono ok. 2500-3500, a w połowie lat 90. - niespełna 2100 samców. Nad Narwią w latach 1988-1990 notowano łącznie 250-270 samców. Na torfowiskach pod Chełmem w latach 1986-1988 zarejestrowano łącznie 715-770 samców, w tym na Bagnie Bubnów - 340. Przy ujściu Odry w latach 1990-1991 populacji wodniczki liczyła około 570 samców. Wiele stanowisk lęgowych tego gatunków ma charakter efemeryczny.

Biologia i ekologia gatunku

Zasiedla otwarte torfowiska niskie i turzycowiska wzdłuż nieuregulowanych rzek nizinnych (Biebrza, Narew, Warta), także zespoły roślinne zdominowane przez muchodrzew solniskowy (dolna Odra) i kłoć wiechowatą (torfowiska węglanowe pod Chełmem). Z zimowisk wraca na początku maja. Przejawia najbardziej skrajną formę poligamii - promiskwityzm. Wyprowadza 2 lęgi w sezonie, pierwszy ze szczytem 15-20. maja, drugi między 25. czerwca a 5. lipca. Zniesienie zawiera średnio 5 jaj. Wysiaduje i karmi wyłącznie samica. Efektywność lęgów polskich populacji nie jest znana.

Zagrożenia i ochrona

Największe zagrożenie stwarza dla tego gatunku degradacja i utrata podstawowych siedlisk spowodowana osuszeniami dolin rzecznych i bagien. Z tych powodów zanikło wiele stanowisk, w tym ważna ostoja lęgowa wodniczki na Bagnach Kramskich pod Koninem. Ograniczenia siedliskowe powoduje też zarastanie łąk i bagien wskutek zaniechania wypasu i koszenia. Wodniczka uznawana jest za jeden z najbardziej zagrożonych ptaków w Europie, toteż podlega Konwencji Berneńskiej (Appendix II), K. Bońskiej (Appendix II) i Dyrektywie Siedliskowej UE (Annex I). W Polsce podlega ochronie gatunkowej, chronione są także niektóre z ważniejszych ostoi tego ptaka (np., Biebrzański PN, Narwiański PN, Woliński PN, rez. Słońsk - obecnie park narodowy).

Ważniejsze piśmiennictwo

• Cramp S., Simmons K. E. L. (eds). 1983. The birds of the Western Palearctic. Vol. 2-3. Oxford Univ. Press.
• Dyrcz A., Czeraszkiewicz R. 1993. Liczebność, zagrożenia i sposoby ochrony populacji lęgowej wodniczki (Acrocephalus paludicola) w Polsce. Not. Ornit. 34: 231-246.
• Dyrcz A., Zdunek W. 1993. Breeding ecology of the aquatic warbler Acrocephalus paludicola on the Biebrza Marshes, northeast Poland. Ibis, 135: 181-189.
• Dyrcz A., Zdunek W. 1993. Breeding statistic of aquatic warbler Acrocephalus paludicola on the Biebrza Marshes, northeast Poland. J. Orn. 134: 317-323.
• Górski W. 1991. Ptaki wodne jezior północnej części Pojezierzy Południowobałtyckich w sezonach lęgowych 1976-1985. W: Lęgowiska ptaków wodnych i błotnych oraz ich ochrona w środkowej części Pomorza. Red. W. Górski. WSP, Słupsk, s. 93-125.
• Gromadzki M., Dyrcz A., Głowaciński Z., Wieloch M. 1994. Ostoje ptaków w Polsce. Bibl. Monitoringu Środowiska, OTOP, Gdańsk.
• Jermaczek A., Czwałga P., Jermaczek D., Krzyśków P., Rudawski W., Stańko R. 1995. Ptaki Ziemi Lubuskiej. Monografia faunistyczna. Wyd. Lubuskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin.
• Lewartowski Z. 1997. Waloryzacja awifauny lęgowej doliny górnej Narwi i konieczność jej ochrony. Zesz. Probl. Postęp. Nauk Roln. 428: 123-135.
• Osiejuk T., Cenian Z., Czeraszkiewicz R., Kalisiński M., Włodarczak A. 1993. Awifauna wysp w delcie Świny w sezonie 1990/91. Przegl. Przyr. 4, 1: 17-38.
• Tomiałojć L. 1990. Ptaki Polski - rozmieszczenia i liczebność. PWN, Warszawa.
• Witkowski A. 1992. Threats and protection of fresh-water fishes in Poland. neth. J. Zool. 42: 243-259.
• Witkowski J. 2001. Wodniczka Acrocephalus paludicola (Vieillot, 1817). W: Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. Red. Z. Głowaciński. PWRiL, Warszawa, s. 259-261.
• Zieliński M., Studziński S. 1996. Awifauna Błot Rakutowskich pod Włocławkiem. Not. Ornit. 37: 259-300.

Zobacz także

• ochrona gatunkowa - wprowadzenie
• gatunki zagrożone („Czerwone księgi", „czerwone listy", gatunki specjalnej troski)
• rozporządzenie o ochronie gatunkowej zwierząt z 1995 r. oraz jego nowelizacja

Opracowanie

• Prof. dr hab. Zbigniew Głowaciński - Instytut Ochrony Przyrody PAN,
• mapa występowania gatunku wykonana wg materiałów Autora.

<<< lista gatunków >>>