MRB "Karpaty Wschodnie"

Charakterystyczny, trawiasty grzbiet połoninTrilateralny Międzynarodowy Rezerwat Biosfery "Karpaty Wschodnie" został powołany przez Komitet MAB-UNESCO w 1992 roku. W jego skład wchodzi kilka części, w których określono zasady ochrony zasobów przyrodniczych oraz sposób zagospodarowania przestrzennego. W roku 1999 Rezerwat Biosfery zajmował powierzchnię 208.090 ha, z czego na stronę polską przypadało 108.724 ha, co stanowiło 52% ogólnej powierzchni rezerwatu, na stronę ukraińską 58.587 ha - 28% powierzchni, zaś na słowacką 40.778 ha, czyli 20%. MRP Karpaty Wsch.

Polską cześć Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Karpaty Wschodnie tworzą:

Słowacką część rezerwatu Biosfery tworzy Park Narodowy Połoniny, który został uformowany w 1996 roku na bazie należącej uprzednio do MRB Karpaty Wschodnie CHKO Vychodne Karpaty.

Część ukraińską, formalnie przyłączoną do MRB w 1999 r., tworzą Użański Park Narodowy oraz Nadsański Park Krajobrazowy.

MRB"Karpaty Wschodnie" (część polska)

Bieszczadzki Park Narodowy

Patrz: szerszy opis

Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy MRP Karpaty Wsch.

Las na stokach ChryszczatejPark powstał na mocy rozporządzenia Wojewody Krośnieńskiego z dn. 27 marca 1992 roku dla ochrony wyjątkowych walorów krajobrazowych zachodniej części Bieszczadów Wysokich. Rozciąga się pomiędzy doliną Osławy na zachodzie a zachodnią granicą Bieszczadzkiego PN i wododziałem pomiędzy Sanem a Solinką na wschodzie. Granicę południową wyznacza granica państwowa ze Słowacją. Znaczna część Parku (zlewnia Solinki) pokrywa się z otuliną bdpn. Obszar w całości zbudowany jest ze skał fliszowych należących do płaszczowiny śląskiej i dukielskiej. W krajobrazie typowych gór rusztowych, gdzie 9 szczytów sięga wysokości pow. 1000 m n.p.m., zaznaczają się pasma: graniczne, Okrąglika, Płaszy, Dziurkowca, Matragony i Hyrlatej, Wielkiego i Małego Jasła, Wołosania, Chryszczatej, Łopiennika, Falowej i Durnej. Obiekty szczególnie cenne krajobrazowo to przełomowe odcinki Solinki, Wetliny i Osławy, gdzie występują urokliwe progi skalne i kaskady wodospadów oraz znane ze stref grzbietowych grzędy skalne, ostańcowe skałki i powstałe w wyniku plejstoceńskich procesów wietrzeniowych pola rumowiskowe. Rzeka Osława k. Cisnej

Teren cechuje bardzo duża lesistość - ponad 83%. Dominuje tutaj buczyna karpacka, a wzdłuż potoków olszynka karpacka. Występują cenne płaty jaworzyny górskiej z języcznikiem zwyczajnym i bagiennej olszyny górskiej. Rzadkością i niewątpliwą osobliwością jest torfowisko przejściowe w Kalnicy ze stanowiskiem olszy czarnej. Roślinność wysokogórskich hal np. Dziurkowca, Płaszy, Okrąglika czy Jasła ma charakter zbliżony do połonin. Na terenie parku doliczono się 940 gat. roślin naczyniowych.

Języcznik zwyczajnyWystępują m. in. języcznik zwyczajny, ciemiernik czerwonawy, goździk kosmaty, lulecznica kraińska, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, goryczka orzęsiona, naparstnica wielokwiatowa.

Pośród leśnej fauny stwierdzono występowanie ponad 80 gatunków zwierząt rzadkich lub chronionych (w tym 11 gat. ssaków i 20 gat. ptaków).

Z najważnieszych wymienić trzeba niedźwiedzia, rysia, żbika, orła przedniego, orlika krzykliwego, płochacza halnego czy nagórnika.

Orzeł przedniOrlik krzykliwy

W obrębie Ciśniańsko-Wetlińskiego parku krajobrazowego szczególnie cenne tereny objęto ochroną rezerwatową. Znajdują się tutaj następujące rezerwaty przyrody:

Bieszczadzka ''ciuchcia''Z najważniejszych obiektów kultury regionalnej warto wymienić zabytkowe cerkwie w Turzańsku i Smolniku, przycerkiewne cmentarze, stare łemkowskie chyże nad Osławą.

Park jest udostępniony do zwiedzania poprzez sieć szlaków turystycznych wiodących przez najatrakcyjniejsze tereny. Niewątpliwą atrakcją jest kolejka wąskotorowa prowadząca z Łupkowa do Majdanu.

Patrz też: Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy

Park Krajobrazowy Doliny Sanu MRP Karpaty Wsch.

Park powstał na mocy rozporządzenia Wojewody Krośnieńskiego z dn. 27 marca 1992 roku dla ochrony dla ochrony górnego odcinka Sanu - jednej z najpiękniejszych rzek karpackich, tworzącej na wielu odcinkach malownicze przełomy i kręte górskie meandry.

Na zachodzie graniczy z Ciśniańsko-Wetlińskim Parkiem Krajobrazowym, od południa z Bieszczadzkim parkiem Narodowym, od wschodu zamknięty jest przez granicę państwową z Ukrainą. Obszar zbudowany jest z fliszowych warstw krośnieńskich jednostki śląskiej. W terenie wyraźnie zaznaczają się długie równoległe względem siebie pasma górskie o osiach fałdów wyznaczających kierunek płn. - zach. - płd. - wsch. np. Otryt, Dwernik Kamień, Magura Stuposiańska, Jeleniowaty czy Kiczera Sokolicka. 4 szczyty sięgają powyżej 1000 m n.p.m.. Sieć rzeczna, podobnie jak w całych Bieszczadach, przybiera postać kraty. Park chroni zasoby wodne Sanu i jego dopływów. Geomorfolodzy teren ten zaliczają jeszcze do Bieszczadów Wysokich. Cele ochronne wyznaczone są przez unikatowy charakter różnorodnych elementów przyrodniczo-krajobrazowych. Lasy na omawianym obszarze zajmują ponad 80% powierzchni terenu, z czego połowę stanowią drzewostany stuletnie i starsze. Dominuje buczyna karpacka z domieszką jodły, świerka i jawora, wzdłuż cieków podobnie jak w całych Bieszczadach występuje olszynka karpacka. Flora naczyniowa liczy 806 gatunków. Duży jest w niej udział gatunków wysokogórskich w tym alpejskich i subalpejskich. Teren ten jest miejscem przenikania się gatunków wschodnio - i zachodniokarpackich. Wiele gatunków roślin wschodniokarpackich kończy tu swój zasięg występowania - np. wężymord różowy, olsza zielona, goździk skupiony czy wilczomlecz karpacki. Inne obiekty przyrodnicze warte odnotowania to wielogatunkowe bogate pod względem florystycznym łąki - miejsca żerowania wielu gatunków ptaków drapieżnych czy też kopulasto wypiętrzone ponad dno doliny Sanu wysokogórskie torfowiska.

WilkRyś

Na obszarze parku istnieje wiele fauny puszczańskiej. Oprócz wilka, rysia czy niedźwiedzia na uwagę Bóbrzasługują stada żubrów, których reintrodukcję rozpoczęto w latach 60-tych. Ostatnio do warunków bieszczadzkich doskonale adaptuje się bóbr.

Duża populacja jeleniowatych to wynik zarówno małej penetracji terenu przez człowieka, obfitości pokarmu jak również ludzkiego gospodarowania w czasach, kiedy możnowładni przywódcy przyjeżdżali tutaj na polowania. W obrębie parku występuje kilka rezerwatów przyrody:

Z zachowanych zabytków kultury wymienić trzeba cerkwie w Smolniku i Chmielu i ich ruiny w Krywem i Hulskiem. Podobnie jak na terenie BdPN zachowały się ślady dawnych cmentarzy z zachowanymi nagrobkami i starymi drzewami, które przetrwały tragiczne wydarzenia okresu powojennego.

Patrz też: Park Krajobrazowy Dolina Sanu

Główne założenia ochrony strefowej w polskiej części MRB "Karpaty Wschodnie"

  1. Pod szczytem TarnicyStrefa wewnętrzna (core zone) MRB "KW" MRP Karpaty Wsch. pokrywa się z obszarem objętym ochroną ścisłą w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Tworzą ją naturalne ekosystemy górskie, w tym piętro subalpejskich łąk - połonin oraz zwarte kompleksy drzewostanów, w tym o charakterze pierwotnym. Strefa ta jest przeznaczona dla ochrony zasobów i procesów ekologicznych. Dopuszczone są tutaj jedynie badania naukowe oraz monitorowanie naturalnych zmian zachodzących w przyrodzie w oparciu o sieć stałych powierzchni lub transekty. Obszar ten stanowi wyjątkowej wartości "żywe muzeum natury", udostępniane do zwiedzania po wyznaczonych szlakach i ścieżkach dydaktycznych.

  2. Strefa buforowa (buffer zone) MRP Karpaty Wsch. pokrywa się z obszarami objętymi ochroną częściową w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Ingerencja człowieka w tej strefie sprowadza się do realizacji tzw. ochrony czynnej. Widok na Połoninę CaryńskąChcemy tutaj zachować otwarte środowiska przyrodnicze takie jak łąki i pastwiska poprzez ich koszenie, wypasanie czy powstrzymywanie procesu naturalnej sukcesji lasu. Zbiorowiska w "bieszczadzkiej krainie dolin" tworzą skomplikowaną mozaikę, dla której corocznie opracowuje się procedury ochronne. Tutaj wykonywane są również zabiegi zmierzające do poprawy warunków retencyjnych terenu i ochrony cennych zbiorowisk roślinnych, w tym torfowiskowych. W strefie buforowej znajdują się również lasy o sztucznym składzie gatunkowym, które według zaleceń "Planu Ochrony" BdPN należy przebudować w kierunku naturalnym. Dlatego pracownicy terenowi BdPN wycinają niektóre drzewa w sztucznych drzewostanach świerkowych i wysadzają gatunki odpowiednie dla lasów regla dolnego (buczyny karpackiej). Niektóre uprawy grodzi się, by je zabezpieczyć przed zgryzaniem przez zwierzynę płową.
    Wysoka atrakcyjność Parku przyciąga z roku na rok coraz więcej zwiedzających. Ważne miejsce w corocznych planach ochrony parku zajmuje monitoring ruchu turystycznego i skutków jego oddziaływania. Zabezpieczenie środowiska przyrodniczego przed penetracją turystyczną poprzez wykonywanie technicznych zabiegów na szlakach to jedno z najważniejszych zadań realizowanych zarówno w strefie centralnej jak i buforowej MRB "Karpaty Wschodnie".
    Dla osób zwiedzających BdPN wytyczonych zostało ponad 150 km szlaków pieszych udostępniających ciekawe zakątki Parku. Wiele odcinków szlaków pieszych funkcjonuje jako ścieżki przyrodnicze, gdzie można aktywnie poznawać przyrodę w oparciu o przygotowane przewodniki. Pracownicy działu dydaktycznego BdPN realizują tu stałe programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży ze szkół bieszczadzkich oraz zajęcia zamawiane dla innych zwiedzających. W tej strefie dopuszczona jest również turystyka rowerowa w oparciu o sieć dróg publicznych. W Bieszczadach modną ostatnio formą turystyki staje się turystyka konna. Kilkadziesiąt km szlaków przygotowanych dla turystyki "w siodle" oraz nauka jazdy konnej prowadzona przy Zachowawczej Hodowli konia Huculskiego w Wołosatem, to jedna z najważniejszych ofert turystycznych bdpn.

  3. Strefa przejściowa (Transition zone) MRB "KW" MRP Karpaty Wsch. pokrywa się z terenami dwóch parków krajobrazowych: Ciśniańsko-Wetlińskiego PK i PK Doliny Sanu. Ideą wiodącą strefy przejściowej jest realizacja w jej granicach tzw. rozwoju zrównoważonego. W MRB "KW" miałoby się to sprowadzać do wypracowania takiego modelu gospodarki leśnej, rolnej i turystycznej, by zapewniał trwałość wybitnych walorów przyrodniczo-krajobrazowych regionu przy stworzeniu miejscowej ludności godnych warunków egzystencji. Dużą atrakcją tej strefy są doliny po dawnych, obecniMałe schronisko turystyczne nad Cisną e nie istniejących wsiach, będące wybitnej rangi fenomenem krajobrazowo-historycznym. Walor tej strefy podnosi bogactwo faunistyczne oraz zachowane w krajobrazie pozostałości dawnej kultury materialnej. W tej strefie powinno się rozwijać zaplecze dla turystyki, jak: pensjonaty, schroniska, pola namiotowe, parkingi i platformy widokowe, małe wyciągi narciarskie, piesze trasy turystyczne, ścieżki rowerowe, stadniny i trasy konne. W ostatnim okresie promuje się tutaj rozwój gospodarstw agroturystycznych.

Współpraca międzynarodowa w ramach MRB "Karpaty Wschodnie"

Współpraca w ramach MRB odbywa się na kilku poziomach. Od kilku lat administrujący obszarami chronionymi spotykają się by ustalać wspólne zadania dla poszczególnych stref rezerwatu o podobnych zadaniach ochronnych. Organizowana corocznie, począwszy od 1992 roku w Ustrzykach Dolnych Konferencja Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Karpaty Wschodnie umożliwia wymianę informacji naukowej z różnych dziedzin wiedzy. Jest to miejsce prezentacji dorobku naukowego, weryfikacji przyjętych metod badawczych, ustalania wspólnej terminologii oraz opracowywania głównych założeń monitoringu zasobów i procesów przyrodniczych. Wyniki badań naukowych i monitoringu pomagają podejmować właściwe decyzje w zarządzaniu obszarami chronionymi.

Źródła informacji

Opracowanie