Wprowadzenie

Międzynarodowy status niektórych obszarów chronionych wynika z podpisanych przez Polskę konwencji i porozumień oraz uczestnictwa w międzynarodowych programach ochrony przyrody i (lub) współpracy. Wyróżnia obszary, których znaczenie ma charakter ponadpaństwowy lub światowy dla nauki i (lub) ochrony bioróżnorodności, zagrożonych gatunków, ekosystemów lub dziedzictwa cywilizacyjnego.

IUCN i UNESCO oraz inne międzynarodowe instytucje i organizacje prowadzą listy obiektów posiadających międzynarodowy status oraz biura obsługujące konwencje i programy związane z tymi obiektami.

Niektóre obiekty posiadają więcej niż jeden rodzaj statusu międzynarodowego.

• Lista obszarów chronionych ONZ z 1997 r.
• Rezerwaty Biosfery UNESCO
• Obszary wodno-błotne (Konwencja Ramsar)
• Obiekty Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO
• Transgraniczne Obszary Chronione
• Obszary chronione Konwencji Helsińskiej
• Ostoje ptaków IBAE

Obiekty wpisane na listę obszarów chronionych ONZ-IUCN z 1997 r. oraz zawarte w bazie danych WCMC

Patrz także: IUCN, klasyfikacja obszarów chronionych wg IUCN

1997 United Nations List of Protected Areas opracowana przez World Conservation Monotoring Centre (WCMC) i dostępna w Internecie, zawiera w dziale poświęconym Polsce wykaz 15 parków narodowych sklasyfikowanych wg zasad przyjętych w Buenos Aires (1994) jako kat. II, 2 parki narodowe i 69 parków krajobrazowych sklasyfikowanych jako kat. V, oraz 19 rezerwatów przyrody sklasyfikowanych jako kat. IV. Internetowa baza danych o obszarach chronionych świata, prowadzona przez WCMC, które obecnie podlega UNEP, zawiera poza tą samą liczbą parków narodowych i krajobrazowych 437 rezerwatów przyrody sklasyfikowanych jako kat. IV. Aktualizacja "Listy ONZ" jest opracowywana co 5 lat i w nowej edycji powinny znaleźć się wszystkie obszary chronione utworzone w ostatnich latach.

Światowe Rezerwaty Biosfery programu MaB
(Człowiek i Biosfera) UNESCO (dane za WCMC).

Patrz także: Rezerwaty Biosfery w Polsce, program MaB UNESCO, UNESCO

Polskie obiekty (nazwa polska wg Breymeyer 1997, nazwa ang. wg UNESCO, rok włączenia do programu):

1. Babia Góra (Babia Gora) - od 1976 r.
2. Białowieża (Bialowieza) - od 1976 r.
3. Jezioro Łuknajno (Luknajno Lake) - od 1976 r.
4. Słowiński (Slowinski) - od 1976 r.
5. Karpaty Wschodnie (East Carpathians) - od 1992 - (międzynarodowy); zob. szerszy opis.
6. Karkonosze (Krkokonose/Karkonosze) - od 1992 r. (międzynarodowy)
7. Tatry (Tatra) - od 1992 r. (międzynarodowy)
8. Puszcza Kampinoska (Puszcza Kampinoska) - od 2000 r.
9. Polesie Zachodnie (West Polesie) - od 2002 r. (wg założeń - międzynarodowy)

Obszary projektowane

1. Biebrzański Park Narodowy
2. Park Narodowy Gór Stołowych
3. Wigierski Park Narodowy
4. Ujście Odry - jako obiekt międzynarodowy (obejmuje w założeniu cały Zalew Szczeciński z otoczeniem po obu stronach granicy, włącznie z Wolińskim Parkiem Narodowym).

Obszary wodno-błotne Konwencji Ramsarskiej

Patrz także: informacje o Konwencji Ramsarskiej, tekst Konwencji

Polskie obiekty (nazwa obiektu, forma ochrony w Polsce, data objęcia Konwencją Ramsar, numer obszaru wg światowej listy obszarów objętych Konwencją):

1. Biebrzański Park Narodowy (od 27.10.1995) - Ramsar site nr 756
2. Jezioro Karaś - rezerwat przyrody (od 3.01.1984) - Ramsar site nr 284
3. Jezioro Łuknajno - rezerwat przyrody (od 22.11.1977) - Ramsar site nr 166
4. Jezioro Siedmiu Wysp - rezerwat przyrody (od 3.01.1984) - Ramsar site nr 285 (inna nazwa: Jezioro Oświn).
5. Jezioro Świdwie - rezerwat przyrody (od 3.01.1984) - Ramsar site nr 283
6. Słońsk - rezerwat przyrody (od 3.01.1984) - Ramsar site nr 282
7. Słowiński Park Narodowy (od 27.10.1995) - Ramsar site nr 757
8. Stawy Milickie - rezerwat przyrody (od 27.10.1995) - Ramsar site nr 758

(wg Ramsar Country Profiles: Poland)

Obszary projektowane

1. Narwiański Park Narodowy
2. Jezioro Drużno
3. Poleski Park Narodowy
4. Wigierski Park Narodowy
5. Chełmskie Bagna Węglanowe (część Chełmskiego PK i Chełmskiego OChK)
5. subalpejskie torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym

Lista Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury
(Konwencja Paryska)

Patrz także: informacje o Konwencji o ochronie światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, tekst konwencji (fragmenty)

Polskie obiekty (nazwa obiektu, data objęcia Konwencją, nr wpisu):

1. Historyczne centrum Krakowa od 1978 (wraz z Plantami i Kazimierzem) - nr wpisu 29.
2. Kopalnia Soli w Wieliczce - od 1978 r. (w tym rezerwat "Groty Kryształowe" nr wpisu - 32 (jako dziedzictwo kulturalne).
3. Białowieski Park Narodowy - od 1979 r. część polska - nr wpisu 33 i od 1982 r. część białoruska, nr wpisu 627. Od 1992 r. obiekt międzynarodowy.
4. Kalwaria Zebrzydowska - od 1999 r. - nr wpisu 905.

Pozostałe polskie obiekty z Listy WH to zabytki architektoniczne i miejsca martyrologii.

Transgraniczne Obszary Chronione

Patrz także: programy: "Transgraniczne Obszary Chronione" i "Parki dla Pokoju".

Polskie obiekty (nazwy polskich obiektów, zachowana pisownia nazw obcych wg WCMC, w nawiasach numery kodowe WCMC):

Polska - Słowacja

1. Babiogórski Park Narodowy (106887) / Horna Orava CHKO (12160)/ Babia Hora National Nature Reserve (14115);
2. Tatrzański Park Narodowy (848) / Tatransky National Park (1975);
3. Pieniński Park Narodowy (857) / Pieninsky National Park (646);
4. Bieszczadzki Park Narodowy (851) i Magurski Park Narodowy (b. nr) oraz Rezerwat Biosfery Wschodnie Karpaty - cz. polska (67746)/ Vychodne Karpaty CHKO (12157) i East Carpathian Biosphere Reserve - cz. słowacka (67750) / Karpatskiy National Nature Park (1745) i Karpatskiy National Biosphere Reserve, Zapovednik - cz. ukraińska (1990);

Polska - Czechy

1. Karkonoski Park Narodowy (645) i Obszar Chronionego Krajobrazu Karkonosze-Góry Izerskie (b. nr) / Karkonoski National Park (852);

Polska - Słowacja - Czechy

1. Żywiecki Park Krajobrazowy (12270) / Beskydy Protected Landscape Area (4267) / Kysuce CHKO (11812)

Polska - Białoruś

1. Białowieski Park Narodowy / Belovezhskaya Puscha National Park

Polska - Niemcy

1. Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Dolnej Odry / Unteres Odertal National Park (Spis nie zawiera jeszcze tego kompleksu)
2. Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa / Geopark Muskauer Faltenbogen

Poz. dot. Słowacji i Czech (6) - wg D. Zbicz i M. Green: Status of the World's Transfrontier Protected Areas - International Conference on Transboundary Protected Areas as a Vehicle for International Co-operation, 16-18 Sept. 1997, Somerset West, Soth Africa

Obszary proponowane

Koncepcja Instytutu Ochrony Środowiska z Warszawy (1992) dla istniejących oraz planowanych do utworzenia obszarów chronionych na granicy wschodniej, w późniejszych latach nieznacznie zmodyfikowana. Część z tych kompleksów zostało uwzględnionych w programie IUCN.

Polska - Rosja

1. TOCh "Zalew Wiślany" (PK Mierzeja Wiślana i PK Wzniesień Elbląskich  - 1 rezerwat po stronie rosyjskiej).

Polska - Rosja - Litwa

1. Suwalsko-Wisztyniecki TOCh (PK Puszczy Rominckiej, Suwalski PK - 1 rezerwat po stronie rosyjskiej i 1 park krajobrazowy po stronie litewskiej).

Polska - Litwa - Białoruś

1. TOCh "Trzy Puszcze" (Wigierski Park Narodowy, PK Puszczy Augustowskiej (proj.), Sejneński PK (proj.) (wcześniej: Augustowsko-Orlicki TOCh) - istniejące i proj. parki krajobrazowe i rezerwaty po stronie litewskiej i białoruskiej).

Polska - Białoruś

1. TOCH "Puszcza Białowieska" (Białowieski Park Narodowy (jako powiększony) - po stronie białoruskiej park narodowy i rezerwat; oba parki figurują jako istniejący TOCh w wykazie IUCN);
2. TOCh "Przełom Bugu" (PK Podlaski Przełom Bugu - po stronie białoruskiej poza 3 małymi rezerwatami brak obszarów chronionych).

Polska - Ukraina

1. TOCh "Polesie Zachodnie" (Poleski Park Narodowy, PK Pojezierze Łęczyńskie, Poleski PK, Sobiborski PK, Chełmski PK - po stronie ukraińskiej Szacki Park Narodowy). Polska część obszaru jest Rezerwatem Biosfery).
2. TOCh "Roztocze" (Szczebrzeszyński PK, Roztoczański Park Narodowy, Krasnobrodzki PK, PK Puszczy Solskiej, Południoworoztoczański PK - po stronie ukraińskiej Jaworowski Park Narodowy oraz 1 rezerwat).

Polska - Ukraina - Słowacja

1. "Beskidy Wschodnie" (PK Doliny Sanu, Ciśniańsko-Wetliński PK, Bieszczadzki Park Narodowy - po stronie ukraińskiej Nadsański Park Krajobrazowy i Użański Park Narodowy, po stronie słowackiej Park Narodowy Połoniny. Część obszaru stanowi międzynarodowy Rezerwat Biosfery oraz istniejący TOCh w wykazie IUCN).

Obszary chronione w ramach Konwencji Helsińskiej

Wytypowane w oparciu o art. 15 Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego z 1992 r. i Zalecenie HELCOM 15/5 dotyczące systemów brzegowych i morskich obszarów chronionych (BSPA).

Bałtyckie Morskie Obszary Chronione - (BSPA - Baltic Sea Protected Areas)

Obiekty zatwierdzone:

• Woliński Park Narodowy (Wolinski National Park) z przylegającym obszarem wód.

Obiekty proponowane:

1. Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana (Vistula Spit Landscape Park) z przylegającym obszarem wód;
2. Nadmorski Park Krajobrazowy (Nadmorski Landscape Park) z przylegającym obszarem wód;
3. Słowiński Park Narodowy (Slowinsky National Park) z przylegającym obszarem wód.

IBAE - Important Bird Areas in Europe (ostoje ptaków o randze europejskiej)

Wg danych z 1994 r. (Gromadzki et al.). w Polsce znajduje się 86 ostoi ptasich o randze europejskiej (lokalizacja wg Gromadzki 1994), w tym 11 objętych jest Konwencją Ramsarską, 7 znajduje się w granicach Rezerwatów Biosfery, liczne - na terenie parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych.

Obiekty posiadające więcej niż jeden rodzaj statusu międzynarodowego (bez uwzględnienia ostoi ptaków).

1. Białowieski Park Narodowy - Obiekt Światowego Dziedzictwa Natury, Rezerwat Biosfery, Transgraniczny Obszar Chroniony;
2. Słowiński Park Narodowy - Rezerwat Biosfery, Obszar wodno-błotny (Ramsar), brzegowo-morski obszar chroniony (HELCOM 15/5);
3. Jezioro Łuknajno - Rezerwat Biosfery, Obszar wodno-błotny (Ramsar);
4. Karkonoski Park Narodowy - Międzynarodowy Rezerwat Biosfery, Transgraniczny Obszar Chroniony;
5. Tatrzański Park Narodowy - Międzynarodowy Rezerwat Biosfery, Transgraniczny Obszar Chroniony;
6. Wschodnie Karpaty - Międzynarodowy Rezerwat Biosfery, Transgraniczny Obszar Chroniony.

Źródła informacji

• Bazy danych UNESCO, UNEP-WCMC, IUCN;
• Breymeyer A. (red.). 1997. Rezerwaty Biosfery w Polsce. Agencja Rekl.-Wyd. A. Grzegorczyk, Warszawa.
• Gromadzki M. (red.). 1994. Ostoje ptaków w Polsce. OTOP, Gdańsk, seria "Biblioteka Monitoringu Środowiska".
• Polski Komitet Narodowy UNESCO MaB - http://ciuw.warman.net.pl/alf/mab
• Przegląd realizacji przez Polskę konwencji międzynarodowych oraz umów i porozumień wielostronnych i dwustronnych w zakresie ochrony środowiska. 2002. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
• Rąkowski G. 1992. Koncepcja systemu Transgranicznych Obszarów Chronionych o wiodącej funkcji turystycznej w rejonie wschodniej granicy Polski. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 4: 119-129.
• Rąkowski G. 2000. Transgraniczne obszary chronione na wschodnim pograniczu Polski. Zarys koncepcji. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa.

Opracowanie

• Zestawił: Kaj Romeyko-Hurko - Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie

Ostoje ptaków o randze europejskiej

Dane wg atlasu ostoi z 1994 r.; najnowszy spis OTOP (Gromadzki et. al. 2002. Sieć ostoi ptaków w Polsce. OTOP, Gdańsk) podaje 81 ostoi o randze europejskiej (oraz 86 o randze krajowej).