Informacje topograficzne

Położenie

Woj. świętokrzyskie, powiat pińczowski, gmina Pińczów, miejscowość Bogucice. Teren Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. mapa lokalizacyjna

Region fizyczno-geograficzny

Prowincja: Wyżyny Polskie, Podprowincja: Wyżyna Małopolska, Makroregion: Niecka Nidziańska, Mezoregion: Garb Pińczowski.

Region geobotaniczny

Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas Wyżyn Środkowych, Kraina: Miechowsko-Sandomierska, Okręg Miechowsko-Pińczowski.

Hipsometria

Średnio ok. 230 m n.p.m.

Dane obiektu

Powierzchnia 21,08 ha, rezerwat utw. w 1956 r.

Budowa geologiczna, rzeźba

Podłoże geologiczne rezerwatu budują utwory trzeciorzędowe; głównie gipsy. Należą one do utworów geologicznych o bardzo interesującej genezie. Są to bowiem skały osadowe chemicznego pochodzenia, które powstały wskutek krystalizacji z nasyconej siarczanami wody morskiej. Z takim specyficznym podłożem związane jest zjawisko krasu gipsowego, a rezerwat Grabowiec leży w obrębie jedynego w Polsce regionu, w którym taki kras występuje powszechnie na powierzchni. Charakterystyczną cechą krasu gipsowego jest znaczne zróżnicowanie rzeźby terenu związane z występowaniem specyficznych form powierzchniowych i podziemnych. Do najpospolitszych odnotowanych w rezerwacie należą zapadliska i leje krasowe, tzw. werteby.

Klimat

Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Rezerwat znajduje się we wsch. części Regionu Małopolskiego (WM) , przy granicy z Krainą Gór Świętokrzyskich (GŚW).

Zasadniczy wpływ na charakter warunków klimatycznych Niecki Nidziańskiej ma położenie geograficzne regionu, a przede wszystkim stosunek do krain przylegających. Obszar rezerwatu podobnie jak cały makroregion leży bowiem w strefie klimatu kształtowanego przez góry i wyżyny (G. Świętokrzyskie i Wyżyna Krakowsko-Częstochowska), co znajduje odbicie m.in. w specyfice warunków termicznych - nie brak tutaj gwałtownych zmian i skoków temperatury. Cechą charakterystyczną regionu są również często występujące gradobicia.

Wody powierzchniowe

Na terenie rezerwatu nie występują wody powierzchniowe. Dotyczy to zarówno cieków wodnych jak i wód stojących. Najbliżej położonym zbiornikiem wody są wyrobiska po eksploatacji gipsu w miejscowości Gacki.

Gleby

Gleby rezerwatu ukształtowały się przede wszystkim pod wpływem warunków litologicznych podłoża. Na występujących tutaj skałach siarczanowych rozwinęły się gleby rędzinowe. W związku z charakterem skały macierzystej są to rędziny siarczanowe (gipsowe). Gleby takie są silnie próchniczne i żyzne; stanowią zatem jeden z lepszych rolniczych kompleksów glebowych. Dlatego obszary ich występowania w większości zajęte zostały przez uprawy.

Ekosystemy

Podstawowym zbiorowiskiem roślinnym rezerwatu jest las. Należy on do zespołu grądu Tilio-Carpinetum, którego wyjątkowość związana jest z charakterem podłoża. Pokrywę glebową rezerwatu tworzy płytka lecz żyzna rędzina siarczanowa, stwarzając korzystne warunki rozwoju roślin reprezentujących element pontyjski. Odmiennym zbiorowiskiem roślinnym jest położona w zachodniej części rezerwatu polana śródleśna porośnięta roślinnością kserotermiczną z udziałem wielu gatunków objętych ochrona prawną.

Flora

Roślinność ciepłolubna rezerwatu skupia się w zachodniej części kompleksu leśnego. W tym rejonie znajdowała się kiedyś murawa kserotermiczna z dość licznym stanowiskiem dyptamu jesionolistnego. Obecnie na skutek sukcesji roślinności leśnej powierzchnia murawy znacznie się zmniejszyła. Utrzymują się jednak nadal gatunki kserotermiczne w tym także objęte ochroną prawną (miłek wiosenny, wiśnia karłowata).

Miłek wiosennyDyptam jesionolistnyWiśnia karłowata

Nie zachował się tam niestety ani jeden okaz dyptamu, natomiast kilka, w tym dwa kwitnące i owocujące, rośnie w lesie, w miejscu nieco prześwietlonym. Roślinność ciepłolubna porasta również niewielki pas Obuwik pospolityLilia złotogłówekotonu wzdłuż zachodniej granicy lasu i pola uprawnego. Prócz wiśni karłowatej występują tutaj gatunki chronione: obuwik pospolity (kat. VU - narażony), lilia złotogłów i ożota zwyczajna.

Osobliwością florystyczną rezerwatu prócz dyptamu (gat. krytycznie zagrożony - kat. CR) jest stanowisko kruszczyka drobnolistnego Epipactis microphylla. Jest to jedno z 5 znanych w kraju stanowisk tego zagrożonego (kat. EN) gatunku z rodziny storczykowatych.

Fauna

Świat zwierzęcy rezerwatu reprezentuje przede wszystkim bogata entomofauna obfitująca w gatunki submediterańskie i pontyjskie. Na uwagę zasługuje występowanie wielu gatunków motyli, które poza Niecką Nidziańską nigdzie na obszarze kraju nie występują. W rezerwacie odnotowano również rzadkiego pająka Eresus niger oraz ślimaka Helix lutescens o statusie gatunku wymierającego (kat. E).

Krajobraz i kultura

Rezerwat "Grabowiec" leży w niewielkim (ok. 70 ha) kompleksie leśnym stanowiącym enklawę wśród otaczających go gruntów rolniczych. W rezerwacie brak zabytków kultury aczkolwiek Ponidzie obfituje w tego rodzaju obiekty. Z samym rezerwatem nie wiąże się też żadna legenda natomiast występujący tutaj dyptam zwany gorejącym krzewem Mojżesza - to legendarny płonący krzew z biblijnego przekazu o Mojżeszu.

Zadania ochrony

Rezerwat utworzono w celu ochrony rzadkich gatunków roślin kserotermicznych w tym jedynego na Kielecczyźnie stanowiska dyptamu jesionolistnego. Obiekt obejmuje prócz niewielkich muraw kserotermicznych obszar lasu należącego do zespołu grądu, który stanowi jedyny w Polsce przykład tego zbiorowiska, wykształconego na rędzinach gipsowych.

Udostępnianie

Zasady zwiedzania

Przepisy obowiązujące na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego; Uchwała nr XVII/187/86 Wojew. Rady Narod. w Kielcach z dn. 19.12.1986 r. § 5 i 6, a ponadto art. 23a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).

Trasy zwiedzania

Patrz: ścieżki dydaktyczne

Ścieżki dydaktyczne

Trasa ścieżki dydaktycznej Bogucice - Grabowiec - Gacki przewiduje aż pięć przystanków na terenie rezerwatu. Dotyczą one zróżnicowanych zbiorowisk roślinnych tego obiektu, stanowisk najbardziej interesujących i rzadkich roślin (przystanki 3 - 6) oraz zjawisk krasowych (przyst. 7). Ścieżka posiada opublikowany przewodnik.

Informacja użytkowa

Dojazd z Pińczowa lub Buska Zdr. Do miejscowości Bogucice, skąd boczną drogą na Chroberz ku płd. ok. 2 km. Rezerwat znajduje się w jedynym kompleksie leśnym po zach. stronie drogi.

Historia ochrony

Dokumentacja archiwalna z lat 1946 i 1948, dotycząca inwentaryzacji obiektu po wojnie świadczy, że w kompleksie leśnym "Grabowiec" istniał obszar objęty ochroną rezerwatową już przed 1939 r. Powierzchnia tego obiektu wynosiła wtedy 14,40 ha. Ostatecznie rezerwat utworzono w 1956 r.

Administrator

Zarząd Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych w Kielcach. Nadzór nad lasami kompleksu Grabowiec, gdzie położony jest rezerwat sprawuje Nadleśnictwo Pińczów.

Akty prawne

Zagrożenie obiektu

Zasadniczym przedmiotem ochrony rezerwatu Grabowiec są murawy kserotermiczne z interesującą roślinnością pontyjską oraz naturalne stanowisko (jedno z dwóch w kraju), dyptamu jesionolistnego. Zagrożeniem zarówno muraw jak i niezwykle rzadkiego składnika naszej flory - dyptamu jest szybko postępująca sukcesja ukierunkowana od muraw i luźnych zarośli kserotermicznych do cienistego lasu grądowego. Dlatego rezerwat wymaga ochrony czynnej polegającej na usuwaniu roślinności drzewiastej zarastającej murawy i rozświetlaniu drzewostanu - szczególnie w miejscach występowania dyptamu.

Źródła informacji

Opracowanie