Woj. małopolskie, powiat nowotarski, gmina Ochotnica, wieś Tylmanowa. Teren
Popradzkiego Parku Krajobrazowego.
Prowincja: Karpaty Zach. z Podkarpaciem, podprowincja: Zewnętrzne
Karpaty Zachodnie, makroregion: Beskidy Zachodnie, mezoregion: Beskid Sądecki.
Prowincja: Górska, Środkowoeuropejska, Podprowincja: Karpacka,
Dział: Karpaty Zachodnie, Okręg Beskidy, Podokręg Sądecki.
(wg Regionalizacji przyrodniczo-leśnej jest
to Kraina Karpacka, Dzielnica Gorców i Beskidu Sądeckiego, Mezoregion
Beskidu Sądeckiego).
399-799 m n.p.m.
Powierzchnia 79,51 ha, rezerwat utw. w 1964 r.
Rezerwat położony jest w obrębie jednostki płaszczowiny magurskiej, na obszarze wychodni fliszowych utworów formacji magurskiej, którą tworzą grubo i bardzo gruboławicowe piaskowce z wkładkami zlepieńców. Uziarnienie piaskowców jest bardzo zmienne i waha się od gruboziarnistych do bardzo drobnoziarnistych. Ławice piaskowców poprzedzielane są niekiedy cienkimi warstewkami łupków z drobnymi zwęglonymi szczątkami roślin i pirytem. Miąższość formacji wynosi prawdopodobnie 900-1000 m. Przez północną część obszaru rezerwatu przebiega prawdopodobnie uskok Brzegów.
Na Wyśnej Górze występują duże obrywy skalne i osuwiska wieku holoceńskiego Obie części doliny charakteryzują się dużym nachyleniem stoków, które przemodelowane są przez ruchy masowe. Grzbiety są zaokrąglone, niekiedy jednak mają charakter wąskich grzęd skalnych. W wielu miejscach na powierzchni występują różnych kształtów wychodnie skalne i blokowiska. Tworzą one mozaikę żyznych lub ubogich siedlisk. Strome zbocza obrzeżające zakole koryta Dunajca są ustawicznie erozyjnie podcinane.
Na wysokości 50 m nad poziomem rzeki dobrze zaznaczona jest krawędź tarasu rzecznego. Interesującym reliktem z wcześniejszego okresu wcinania się doliny Dunajca jest również zawieszona dolinka, której wylot zlokalizowany jest znacznie powyżej obecnego dna doliny tej rzeki. Ponadto na Wyśnej Górze widoczny jest fragment pogórskiej części powierzchni zrównania. Liczne odsłonięte skałki występujące w tej części zbudowane są z piaskowców tzw. ogniwa piaskowców z Piwnicznej (ogniwo to reprezentuje niższą część formacji magurskiej).
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Rezerwat znajduje
się w centr. - zach. części Regionu Karpackiego (GK).
i należy do piętra umiarkowanie
chłodnego.
Pogodę w rezerwacie, przez około 60% dni roku kształtuje powietrze polarno-morskie, a przez 25% powietrze polarno-kontynentalne. Przeważają wiatry z kierunku zachodniego i południowego, ale nierzadkie są też wiatry z kierunku północno-zachodniego. Na skutek znacznej różnicy wzniesień i ekspozycji rezerwat charakteryzuje znaczną rozpiętością elementów klimatycznych. Cechą charakterystyczną jest mała liczba opadów, bowiem rezerwat leży w cieniu opadowym.
Rezerwat jest odwadniany przez kilka potoków, miejscami tworzących jego granice. W części północnej znajduje się część źródłowa Długiego Potoku. Południową część rezerwatu odwadniają potoki Kłodne, Spod Guziówki, Spod Złotnego oraz mniejsze i krótkie cieki a ponadto cztery źródła.
Wszystkie potoki płyną dolinami wciosowymi. W górnych częściach charakteryzują się one dużym spadkiem. Niektóre dolinki są suche, a woda pojawia się w nich tylko w czasie wielkich ulew i burz, a także w czasie wiosennego topnienia śniegów.
Zróżnicowanie gatunkowe jest typowe dla gleb brunatnych
wytworzonych z utworów fliszu karpackiego.
Dominują gleby o składzie mechanicznym glin lekkich i średnich średnio
kamienistych. Pod względem warunków wilgotnościowych dominują gleby świeże oraz
umiarkowanie wilgotne i wilgotne. Gleby mokre występują rzadziej i ich stosunkowo
niewielkie powierzchnie występują w otoczeniu naturalnych wypływów wody gruntowej
i koryt cieków. Na ponad 86% powierzchni dominują gleby brunatne właściwe a
13% zajmują gleby brunatne kwaśne. Na pozostałej części występują gleby
inicjalne oraz gleby hydromorficzne.
Lasy
rezerwatu zachowały się w stanie zbliżonym do naturalnego. Dominują lite drzewostany
bukowe. Jodła nie odgrywa w rezerwacie prawie żadnej roli, co wiąże się z panującym
tutaj specyficznym mikroklimatem. Spotyka się ją jedynie w podroście.
Tylko u podnóża stoków zwróconych ku Dunajcowi znaczący jest udział graba. Przypuszczalnie
dawniej odgrywał on znacznie większą rolę. Pionowa rozpiętość położenia sprawia,
że rezerwat obejmuje swoim zasięgiem dwa piętra roślinne,
a mianowicie piętro pogórza, które w Dolinie
Dunajca sięga po wysokość około 500 m n.p.m. i piętro
regla dolnego, rozpościerające się powyżej tej wysokości. W piętrze pogórza
przewodnim gatunkiem drzewiastym jest grab zwyczajny Carpinus betulus,
zaś w piętrze regla dolnego buk zwyczajny Fagus sylvatica. Gatunki te
odgrywają główną rolę w grądzie
małopolskim Tilio-Carpinetum, żyznej
buczynie karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum i kwaśnej
buczynie górskiej Luzulo nemorosae-Fagetum. Z piętrowością związane
są także zasięgi roślin zielnych.
Przeciętnie wiek tutejszych drzewostanów wynosi 100-130 lat. W obrębie buczyny występują płaty z turzycą orzęsioną Carex pilosa. Buczyny takie znane są także ze Słowacji i Czech; tam pod nazwą Carici pilosae-Fagetum. Ponadto w rezerwacie występuje zbiorowisko wilczej jagody Atropetum belladonnae i inne.
Występuje tu około 180 gatunków roślin naczyniowych. W tym kilka bardzo interesujących: trzcinnik pstry Calamagrostis varia, ciemiężyk białokwiatowy Vincetoxicum hirundinaria, czyścica drobnokwiatowa Acinos arvensis, buławik mieczolistny Cephalanthera longifolia, pokrzyk wilcza-jagoda Atropa belladona, turzyca owłosiona Carex pilosa, bluszcz pospolity Hedera helix, parzydło leśne Aruncus sylvester.
Najcenniejszymi gatunkami są: sesleria skalna Sesleria varia, wiechlina styryjska Poa stiriaca i trzcinnik pstry Calamagrostis varia, a także stanowiska storczykowatych (buławik wielkokwiatowy Cephalanthera damasconium, żłobik koralowy Corallorhiza trifida i gnieźnik leśny Neotia nidus-avis ). 25 lat temu liczne były także inne storczykowate: kukułka Fuchsa Dactylorhiza fuchsii, storczyk męski Orchis mascula, gółka długoostrogowa Gymnadenia conopsea, podkolan biały Platanthera bifolia, listera jajowata Listera ovata. Przypuszczalnie wyginęła podawana stąd wcześniej storczyca kulista Traunsteinera globosa.
Z gatunków objętych częściową ochroną występują: paprotka zwyczajna Polypodium vulgare, marzanka wonna Asperula odorata i kalina koralowa Viburnum opulus. W rezerwacie liczne są stare okazy buka i graba, rzadko już występujące w lasach gospodarczych.
W rezerwacie stwierdzono 242 gatunki grzybów wielkoowocnikowych, w tym 8 gatunków grzybów workowych - Ascomycota i 234 gatunki grzybów podstawkowych - Basidiomycota. Są to prawie wyłącznie grzyby leśne. 167 gatunków (ok. 70%) to grzyby saprobowe czyli roztoczowe, rozkładające martwe organizmy, 13 gatunków (ok. 5%) to pasożyty żywych drzew i krzewów, 60 gatunków (ok. 25%) to grzyby tworzące symbiozę z innymi organizmami, głównie z korzeniami drzew i krzewów.
25
gatunków znajduje się na "Czerwonej liście grzybów wielkowocnikowych
zagrożonych w Polsce" (1992), 4 gatunki podlegają ścisłej
ochronie soplówka bukowa Hericium clathroides,
smardz wyniosły Morchella elata, sromotnik bezwstydny
Phallus impudicus, szyszkowiec szyszkowaty Strobilomyces strobilaceus.
Ponadto 39 gatunków podlega ochronie
częściowej.
W rezerwacie występuje 98 taksonów porostów, co związane jest z mnogością występujących tu siedlisk.
Spośród ssaków występują tu: dzik Sus scofa, jeleń Cervus elaphus, sarna Capreolus capreolus, zając Lepus europaeus, wiewiórka Sciurus vulgaris, kuna Martes foina.
Spośród ptaków pojawia się tutaj: myszołów Buteo buteo, puszczyk Strix aluco, jarząbek Bonasa bonasia, dzięcioł duży Dryocopus maior, dzięcioł zielony Picus viridis, sójka Garrulus glandarius, pliszka górska Motacilla cinerea, pluszcz Cinclus cinclus, sikora bogatka Parus maior, sikora modra Parus caeryleus, zięba Fringilla coelebs, gil Pyrrhula pyrrhula.
Gady
reprezentuje zaskroniec Natrix natrix, żmija
zygzakowata Vipera berus, jaszczurka zwinka Lacerta agilis, jaszczurka
żyworodna Lacerta vivipara.
Z płazów obserwowano salamandrę plamistą Salamandra salamandra, ropuchę szarą Bufo bufo, ropuchę zieloną Bufo viridis i żabę wodną Rana esculenta.
Liczne są owady: świerszcz polny Gryllus campestris, pasikonik zielony Tettigonia viridissima, skorek pospolity Forficula auricularia, biegacz skórzasty Carabus coriaceus, biegacz fioletowy Carabus violaceus, żuk leśny Geotrupes sylvaticum.
Krajobraz zbliżony do naturalnego, pozbawiony zabytków kultury materialnej. Urozmaicona rzeźba i lesistość czynią go bardzo malowniczym, zwłaszcza od strony Dunajca, w szczególności jesienią (żywa kolorystyka liści buka).
Celem ochrony jest (zgodnie z zapisem w Zarządzeniu MLiPD) zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i turystycznych naturalnego fragmentu buczyny karpackiej w przełomie Dunajca przez Beskid Sądecki. Według propozycji nowej klasyfikacji rezerwatów "Kłodne nad Dunajcem" reprezentuje wg głównego przedmiotu ochrony typ rezerwatu chroniącego krajobrazy ekologiczne (podtyp biokompleksów naturalnych i półnaturalnych) zaś według głównego środowiska chronionego - typ mieszany, podtyp lasów i łąk.
Głównym przedmiotem ochrony w rezerwacie jest cenny krajobraz przełomowej Doliny Dunajca wraz z naturalnymi drzewostanami bukowymi, oraz drzewostanem grabowym znajdującym się na granicy zasięgu. Podrzędnym przedmiotem ochrony są występujące na terenie rezerwatu osobliwości przyrody żywej i nieożywionej.
Zgodnie z art. 23a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).
Brak wyznaczonej trasy zwiedzania, jednakże przez dolną część rezerwatu prowadzi wygodna droga, umożliwiająca poznanie najciekawszych partii.
Brak.
Dojazd do rezerwatu prowadzi od centrum wsi Tylmanowa (przystanek PKS) lub z miejscowości Krościenko (Przystanek PKS) drogą wojewódzką nr 969 Nowy Targ-Nowy Sącz do przysiółka Księżaki (Kłodne), gdzie istnieje most na Dunajcu. Po przejechaniu mostu (skręt w prawo) pojawia się droga szutrowa, która kończy się około 200 metrów przed granicą rezerwatu. Dalej wiedzie droga leśna, która doprowadza do rezerwatu.
Możliwa jest także przeprawa łódką z osiedla Kłodne, leżącego na lewym brzegu Dunajca na teren rezerwatu położony przy ujściu Potoku Kłodnego.
Rezerwat ustanowiony w 1964 roku. Wcześniej teren rezerwatu, należący do nadleśnictwa Krościenko, był zaliczony do lasów gospodarczych i prowadzono na nim normalną gospodarkę leśną. Brak danych nie pozwala na szczegółowe przedstawienie losów drzewostanu, jednak jego stan na terenie Wyśnej Góry, wskazuje że zastosowano tutaj niewłaściwą rębnię, założono także uprawy obcych gatunków - igliczni (daglezji) i sosny wejmutki. Na terenie rezerwatu ok. 1956 r. znajdował się też punkt załadunkowy kolejki linowej, za pomocą której przesyłano drewno na lewy brzeg Dunajca.
Nadleśnictwo Państwowe Krościenko, leśnictwo Tylmanowa.
Na terenie rezerwatu nie występują większe zagrożenia dla krajobrazu i poszczególnych jego elementów. Wynika to z faktu, że:
Najpoważniejsze szkody czyni transport drewna z oddziałów nie wchodzących w skład rezerwatu, a położonych w głębi doliny. Z zagrożeń perspektywicznych można wymienić: stale wzrastający ruch samochodowy na publicznej drodze asfaltowej z Nowego Targu, Szczawnicy i Krościenka do Starego i Nowego Sącza i związany z tym poziom hałasu i zanieczyszczenia powietrza, oraz presja budownictwa, posuwającego się w stronę rezerwatu.
Według zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 czerwca 1964 r. rezerwat Kłodne nad Dunajcem obejmuje obszar lasu o powierzchni 79,51 ha. Obecne pomiary wykazały, że powierzchnia rezerwatu wynosi 89,24 ha (patrz 15.2). Według Planu urządzenia gospodarstwa rezerwatowego sporządzonego na okres 1968-1977 powierzchnia ta wynosiła 89, 49 ha, natomiast wg.planu na okres 1988-1998 - 88,82 ha.
| Jednostki genetyczne gleby: |
Zbiorowisko roślinne |
| Gleby inicjalne skaliste |
Kwaśna buczyna - Luzulo-Fagetum |
| Brunatne właściwe typowe |
Tilio-Carpinetum i żyzna postać Dentario glandulosae-Fagetum |
| Brunatne właściwe wyługowane |
Uboższa postać Dentario glandulosae-Fagetum |
| Brunatne kwaśne typowe |
kwaśna buczyna - Luzulo-Fagetum |