Woj. małopolskie, powiat tarnowski, gmina Ciężkowice, miasto Ciężkowice, ok.
1 km na płd. od rynku, wzgórze Skała nad rzeką Białą Dunajcową.
Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, podprowincja: Zewnętrzne Karpaty
Zachodnie, makroregion: Pogórze Środkowobeskidzkie, mezoregion: Pogórze Ciężkowickie.
Prowincja: Górska, Środkowoeuropejska, Dział: Karpaty Zachodnie, Okręg Beskidy,
Podokręg Pogórze Fliszowe.
Piętro pogórza
255 - 355 m n.p.m.
Obecna powierzchnia wynosi 14,91 ha i składa się na nią 5 enklaw. Rezerwat utworzono w 1931 r. Pomnik przyrody - Wodospad Ciężkowicki, utw. w 1968 r. początkowo jako rezerwat o pow. 1,6 ha, a następnie przekwalifikowany na pomnik przyrody; obecnie proponuje się włączyć go do rezerwatu Skamieniałe Miasto.
Piaskowce i zlepieńce ciężkowickie wieku dolnego eocenu mają w okolicy Ciężkowic swoje wystąpienie stratotypowe, bowiem tu zostały one po raz pierwszy opisane i nazwane. Płaszczowina śląska, w obrębie której znajdują się wymienione utwory, tworzy charakterystyczną strukturę fałdową Biecz - Ciężkowice. Grube kompleksy ławic piaskowców ciężkowickich są rozdzielone na trzy poziomy wkładkami łupków o różnej barwie i leżą pomiędzy podścielającymi czarnymi łupkami istebniańskimi górnymi, a nadległymi zielonymi łupkami i cienkoławicowymi piaskowcami warstw hieroglifowych.
Chronione
skałki znajdują się w pasie rozprzestrzenienia najstarszego poziomu piaskowców
ciężkowickich, którego grube ławice są nachylone ku południowi (20-30o).
Skałki mają różne kształty i nazwy często nawiązujące do nich, takie jak np.
"Czarownica", "Grzybek", "Warownie", "Ratusz". Największe formy, a zwłaszcza
ambony i wolnostojące baszty,
sięgają wysokości do 15 m. Mniejsze obiekty rozdzielają często wąskie korytarze.
Pęknięcia i rozwarcia szczelin oraz ściany ograniczające skałki przebiegają
wzdłuż płaszczyzn ciosowych piaskowców. Zostały
one w różny sposób przemodelowane przez procesy wietrzenia cz
ego
śladami są mikroformy pokrywające powierzchnie skałek, a przede wszystkim bogato
rozwinięte struktury komórkowe. Powszechne są
także zjawiska łuszczenia się (eksfoliacji) i odpadania skorup wietrzennych
ze ścian i tworzenia się na ich miejscu nowych dzięki migracji związków żelaza
z głębi skały do jej najbardziej zewnętrznych stref. Nierównomierny (selektywny)
sposób wietrzenia piaskowców i zlepieńców ujawnił na powierzchniach skałek różnego
typu cechy sedymentacyjne tych utworów takie,
jak wielkość uziarnienia składników i sposób warstwowania oraz ślady ich zaburzeń.
Duża zmienność tych cech świadczy o niespokojnych warunkach morskiego środowiska
sedymentacji osadów, o ich przemieszczeniach w formie spływów (fluksoturbiditów),
spowodowanych podmorskimi osuwiskami. Późniejsze procesy nierównomiernej diagenezy
piaszczysto-żwirowego osadu przyczyniły się do zróżnicowania jego spoistości.
Dzięki temu już w warunkach lądowych bardziej zdiagenezowane, konkrecyjne
utwory, leżące pośród mniej odpornych na procesy denudacji,
były szczególnie predysponowane do wyodrębnienia skalistych form rzeźby jako
jej twardzielcowych elementów.
W rezerwacie odkryto dotychczas 4 jaskinie, które znajdują się w skałce "Grunwald" (Skała Grunwaldzka) oraz w sztucznych wyrobiskach w pobliżu skałki "Warownia Górna" (Sowa II). Ich długości nie przekraczają 20 m. Ponadto zarejestrowano 4 schroniska skalne.
Odmiennością przyrodniczą bliskich okolic rezerwatu jest "Wodospad Ciężkowicki" w jarze przyźródłowej części potoku Ostruszanka (ok. 300 m na wschód od rezerwatu). Ochroną jako pomnik przyrody jest objęty odcinek wąwozu długości 40 m i szerokości 4 m. Jego obramowanie stanowią kilkunastomerowej wysokości ściany odsłonięć piaskowców ciężkowickich. Górną część jaru zamyka próg skalny o wysokości ok. 14 m, na którym uformował się wodospad zasilany wodą ze źródła leżącego tuż powyżej.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Obiekt znajduje
się w centr. części Regionu Karpackiego (GK).
i należy do piętra umiarkowanie
ciepłego.
Rezerwat znajduje się w zlewni rzeki Białej, w bliskiej odległości od jej prawego brzegu. Wodospad odprowadza wodę do jednego z cieków również uchodzących do Białej, która jest prawobrzeżnym dopływem Dunajca, uchodzącym doń na wys. Tarnowa.
Brak danych.
Stoki opadające ku dolinie Białej porasta las mieszany sosnowo-dębowy z dębem szypułkowym i bezszypułkowym, z sosną zwyczajną, brzozą brodawkowatą, topolą osiką i in. gatunkami drzew. W otoczeniu skałek występują płaty sosny z borówką czarną w runie. W północnej części rezerwatu las jest przegradzany uprawnymi polami.
Bogata flora porostów w tym: mąkla tarniowa, brodaczka kępkowa, wzorzec geograficzny, kruszownica szorstka. Z chronionych storczykowatych występuje tu: podkolan biały, storczyk szerokolistny i storczyk plamisty. Z innych gatunków chronionych to m.in. podrzeń żebrowiec Blechnum spicant, bluszcz pospolity Hedera helix, widłak jałowcowy Lycopodium annotinum, widłak goździsty Lycopodium clavatum i sporadycznie występujący wroniec widlasty Hupezia selago.
Niegdyś bogaty w rezerwacie świat owadów, dzisiaj znacznie zubożony, gatunki, które tu niegdyś występowały można zobaczyć w kolekcji Muzeum Przyrodniczego im. Krystyny i Włodzimierza Tomków w Ciężkowicach.
Okolice
Ciężkowic odznaczają się niewysokimi wzgórzami, wśród których przewija się rzeka
Biała Dunajcowa. Ciężkowice są miasteczkiem zabytkowym, założonym przez Kazimierza
Wielkiego w 1348 r. W samym miasteczku znajduje się interesujące "Muzeum Przyrodnicze
im. Krystyny i Włodzimierza Tomków" gromadzące m.in. okazy przyrodnicze gatunków
flory i fauny dawniej występujących, obecnie rzadkich lub zupełnie nieobecnych.
Dr inż. W. Tomek 
zasłużył
się wielce dla ochrony przyrody okolic Ciężkowic, jemu też zawdzięcza przetrwanie
sam rezerwat oraz wiele innych obiektów, np. obecny rez. "Diable
Skały" na Bukowcu, zapewne też Wodospad Ciężkowicki,
a na pewno park w pobliskiej Kąśnej Dolnej, gdzie znajduje się dworek I.
J. Paderewskiego. Jedna z okazałych skałek w rezerwacie upamiętnia tę historyczną
postać. Inna skałka ma wmurowaną tablicę pamięci bitwy pod Grunwaldem. 
Z labiryntem skałek ciężkowickich łączą się liczne legendy przekazywane wierszem i prozą oraz podaniem ustnym z pokolenia na pokolenie. Świadczą one o oddziaływaniu na wyobraźnię człowieka występujących tu skałek o fantazyjnych kształtach.
Celem ochrony jest zachowanie dużego skupienia skałek piaskowcowych na Pogórzu Ciężkowickim.
Brak odrębnego regulaminu. Przy zwiedzaniu obowiązują ograniczenia art. 23a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).
Przez rezerwat przebiega szlak turystyczny (niebieski) z Ciężkowic, który prowadzi następnie do wodospadu. Do Ciężkowic można dojechać koleją (stacja w Bogonowicach) lub autobusem. Przy wejściu do rezerwatu od strony szosy nad Białą znajduje się tablica z lokalizacją skałek, ich nazwami i przebiegiem szlaku zwiedzania. Powrót do Ciężkowic szlakiem czarnym, a w przypadku zwiedzania wodospadu - szlakiem niebieskim i następnie czarnym.
Brak.
Dojazd do Ciężkowic autobusem z Tarnowa, Nowego Sącza lub Krakowa, dojście do rezerwatu pieszo, ok. 1 km.
Dzieje tego rezerwatu mogą służyć jako przykład rozwiązywania sytuacji konfliktowej między ochroną przyrody oraz interesami własności prywatnej i na długo wyprzedziły bogatą w takie konflikty współczesność.
Starania o ochronę skałek piaskowcowych w Ciężkowicach sięgają 1926 r. i podjęto je ze względu na prowadzoną tam już wcześniej eksploatację kamienia. Ślady tej eksploatacji widoczne są w otoczeniu "Warowni" zwanych także "Sowami" w dolnej części rezerwatu. Obszar występowania skałek określono wtedy na ok. 1 km2, a liczbę skałek - na ok. 20. W 1931 r. występujące tu ich skupienie o pow. ok. 30,5 ha zostało uznane za zabytek przez Urz. Woj. w Krakowie, mimo sprzeciwu władz lokalnych, które interweniowały do MWRiOP o zgodę na utrzymanie kamieniołomu. Używano wtedy nazwy "Kamienne Miasto" i "Miasto Skamieniałe" oraz określenia "rezerwat", choć w prawie jeszcze takie pojęcie nie istniało.
Po II wojnie św. rezerwat początkowo funkcjonował w oparciu o ustawę z 1934 r. W 1946 r. miejscowa ludność zaczęła ponownie wydobywać tuż przy rezerwacie kamień oraz wycinać drzewa w rezerwacie. Interwencja Urzędu Wojew. w Krakowie zakazała takich praktyk, ale mieszkańcy Ciężkowic dotarli do centralnych władz komunistycznych, które przychyliły się do głosu ludu i nakazały skreślenie "Skamieniałego Miasta" z listy rezerwatów przyrody (jednak informacja o tym nie dotarła do inspiratorów tej akcji). Starania dr Włodzimierza Tomka, mieszkańca Ciężkowic, będącego na ten teren delegatem WKOP oraz prof. W. Szafera i Woj. Konserwatora Przyrody z Krakowa, doprowadziły do trudnej ugody z właścicielami terenów, na których znajdowały się skałki, potwierdzonej przez Urząd Gminny w Ciężkowicach. Właściciele działek zgodzili się na zaprzestanie rozbioru skałek i utrzymanie rezerwatu przyrody o pow. 15 ha w zamian za obietnicę niewywłaszczania terenu i zwolnienia ich z podatków za te nieruchomości. Sporządzona została też mapa geodezyjna wyznaczająca granice obiektu. Tym sposobem powstał nieformalny rezerwat, który chroniła lokalna umowa. W 1970 r. wykonano szczegółowe opracowanie geologiczne (opublikowane) dla potrzeb ponownego, formalnego zatwierdzenia rezerwatu, co nastąpiło w 1974 r. na podstawie Ustawy o ochronie przyrody z 1949 r.
Dyrekcja Zespołu Parków Krajobrazowych w Tarnowie, nadzór Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Krakowie.
Niszczenie wietrzennych struktur na powierzchniach skałek oraz flory naskalnej; w związku z tym należy rygorystycznie przestrzegać obowiązującego zakazu uprawiania sportu wspinaczkowego. Ponadto zwiedzanie rezerwatu poza wyznaczonym szlakiem, zaśmiecanie rezerwatu, odłupywanie fragmentów skał i umieszczanie napisów na ścianach.