Teren Parku Krajobrazowego "Ujście Warty".
(od 1.07.2001 r. - także Parku Narodowego "Ujście Warty").
Woj. lubuskie, powiat gorzowski, gmina Kostrzyn, oraz powiat sulęciński, gmina
Słońsk.
Teren Parku Krajobrazowego "Ujście Warty".
(od 1.07.2001 r. - także Parku Narodowego "Ujście Warty").
Prowincja: Niż Środkowoeuropejski, podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie,
makroregion: Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, mezoregiony: Kotlina Freienwaldzka
i Kotlina Gorzowska (subregion: Dolina Dolnej Warty)
Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas
Wielkich Dolin, Kraina: Wielkopolsko-Kujawska, Okręg Lubuski.
10-16 m n.p.m.
Powierzchnia 4.166 ha, rezerwat utw. w 1977 r., od 1.07.2001 r. zmiana statusu wskutek włączenia do PN "Ujście Warty".
Bezpośrednie podłoże obszaru rezerwatu tworzą osady czwartorzędowe. W stropie powierzchni podczwartorzędowej sięgającej wysokości do ok. 50 m poniżej p.m. występują utwory trzeciorzędowe: paleogeńskie iły, mułowce i piaski z glaukonitem, na których zalegają neogeńskie piaski, mułki, iły z pokładami węgli brunatnych. Utwory czwartorzędowe reprezentują osady kilku zlodowaceń plejstoceńskich i reprezentowane są głównie przez gliny zwałowe, przewarstwiane żwirami i piaskami wodnolodowcowymi. W stropie tej serii występują wodnolodowcowe piaski sandrowe. Na osadach plejstoceńskich zalegają holoceńskie osady rzeczne, głównie piaski i mułki tworzące niskie tarasy, na których zlokalizowany jest rezerwat.
Teren rezerwatu jest dość płaski. Obniżenia terenu i dawne koryta rzeczne zajmują stale utrzymujące się zbiorniki wodne i zabagnienia. Wyżej położone miejsca, wynurzone przy niższym poziomie wody, to wydmy utworzone z naniesionego przez wiatr piasku.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy.
Rezerwat znajduje się na płn. - zach. części Regionu
Śląsko-Wielkopolskiego (O)
Rezerwat leży w śląsko-wielkopolskim regionie klimatycznym. Charakteryzuje się on przewagą wpływów oceanicznych. Objawia się to mniejszą amplitudą temperatur w ciągu roku (ok. 19oC), a także wczesną wiosną i latem oraz krótką zimą (50 do 70 dni). Lato trwa średnio 90-110 dni. Średnia temperatura w roku wynosi 5,0oC. Średnia temperatura stycznia - 1,5oC, lipca 18,5oC. Roczny opad waha się między 500 a 600 mm. Średnia liczba dni z opadem śnieżnym wynosi ok. 30, a liczba dni z szatą śnieżną do 40. Średnia długość okresu wegetacyjnego wynosi od 223 do 226 dni.
Północną granicę rezerwatu stanowi dolny odcinek Warty. Pod Kostrzynem uchodzi do niej Postomia, przepływająca przez środek rezerwatu ze wsch. na płn. -zach. Prawie co roku cały obszar zalewany jest wodą, pełniąc rolę zbiornika retencyjnego. Poziom wody jest tu zmienny i zależny od poziomu wody w Warcie. Jego roczne wahania dochodzą do 3,5 m. Najwyższy poziom wody występuje przeważnie w marcu lub w kwietniu, kiedy to teren rezerwatu zamienia się w płytkie jezioro. Wahania poziomu wody i jej stan są bardzo zróżnicowane, bywają lata, w których teren rezerwatu jest zalany cały rok, w inne lata woda utrzymuje się przez kilka miesięcy. Teren odwadniają Postomia i Warta uchodząca za Kostrzynem do Odry oraz sieć starych kanałów melioracyjnych.
Na obszarze rezerwatu dominują gleby hydrogeniczne. Gleby klas najlepszych, III i IV klasy, to mady, związane przede wszystkim z tarasem niskim i występują na obrzeżu tarasu średniego. Resztę stanowią głównie gleby bagienne należące do klas V i VI, przy czym bardzo duży jest tu udział nieużytków. Obszary gleb piaskowych VI i miejscami V klasy stanowią bardzo słabe stanowiska dla produkcji roślinnej, rolniczej i ogrodniczej.
Kilkusethektarowe,
silnie podtapiane obszary, głównie w widłach Postomii i Warty, w otoczeniu Kostrzyńskiego
Zbiornika Retencyjnego, zajęte są w większej części przez szuwar
trzcinowy Phragmitetum, szuwar mozgowy
Phalaridetum arundinaceae i szuwar mannowy
Glycerietum maximae. W miejscach rzadziej zalewanych rozwija się roślinność
łąkowa i zarośla wierzbowe. Tereny wyżej położone zajmują zarośla krzewiastych
wierzb, budowane głównie przez wierzbę wiciową, kruchą, uszatą, sąsiadujące
z szuwarami wysokich turzyc, głównie sz.
turzycy zaostrzonej. W tej strefie można spotkać także roślinność drzewiastą
reprezentowaną przez pojedyncze drzewa bądź kępy wierzb
i topól. W północnej części, w pobliżu Warty, występują zadrzewienia
wierzbowe z wieloma okazałymi starymi drzewami. Lustro wody pokryte
jest przez grążel żółty i grzybień biały.
Strefę terenów zalewowych i wynurzonych 
porastają
zespoły rdestu ostrogorzkiego Polygonum hydropiper i z uczepów Bidens
tripartitus, B. cernuus ze związku Bidention
tripartiti. We wschodniej części rezerwatu znajdują się ekstensywnie użytkowane
pastwiska dla koni, bydła i owiec oraz niewielkie
płaty łąk kośnych. Obszary bardzo mokre, bagniste
podtopione i zalane wodą a także zbiorniki i cieki zajmują ok. 80% powierzchni
rezerwatu.
Resztę terenu porastają głównie łąki i niewielkie podmokłe laski.
W rezerwacie stwierdzono występowanie 135 gatunków roślin. Teren ten, okresowo
zalewany, grupuje bogate populacje wielu gatunków aluwialnych.
Wśród roślinności zielnej dominują: manna mielec Glyceria 
aquatica,
mozga trzcinowata Phalaris arundinacea, rzepicha ziemnowodna Rorippa
amphibia, szczaw olbrzymi Rumex hydrolapatum, rdesty Polygonum
sp. i turzyce Carex sp. Z terenu rezerwatu Słońsk podawane
jest wiele cennych gatunków roślin. Należą do nich: krwawnik wierzbolistny Achillea
cartillaginea (kategoria zagrożenia V
na Pomorzu Zach.), żabieniec lancetowaty Alisma lanceolatum (występuje
licznie w rejonie ujścia Warty), kłoć wiechowata Cladium mariscus (gatunek
rzadki, mający kilka stanowisk na terenie rezerwatu), storczyki rosnące na wilgotnych
łąkach (kukułka szerokolistna Dactylorhiza
majalis i storczyk krwisty Dactylorhiza incarnata), grzybień północny
Nymphaea candida, topola czarna Populus nigra, starzec bagienny Senecio
paludosus (kategoria zagrożenia V)
i arcydzięgiel nadbrzeżny Archangelica officinalis ssp. litoralis.
Ponadto rosną tu: turzyce piaskowa Carex arenaria i niska Carex humilis,
grążel żółty Nuphar lutea,
pajęcznica liliowata Anthericum liliago, mikołajek polny Eryngium
campestre i ostrołódka kosmata Oxytropis pilosa.
W latach 90-tych naliczono tu 240 gatunków ptaków w tym 160 lęgowych. Skład gatunkowy i ilościowy awifauny rezerwatu zależy od intensywności zalewu terenu w danym roku. Prawie corocznie na terenie tym gniazdują: 4 gatunki perkozów, 7 - 8 gatunków kaczek, 6 - 7 gatunków siewek, 3 - 4 mew i tyle samo rybitw. Liczące często po kilkaset par lęgowych populacje wielu gatunków, stanowią nieraz ponad 1, a nawet ponad 2% całych europejskich populacji. Przykładem takich gatunków może być zausznik Podiceps nigricollis, płaskonos Anas clypeata, czy cyranka Anas querquedula. Wiele gatunków ptaków gniazduje tu masowo. Jako przykład służyć może śmieszka Larus ridibundus, której liczebność w korzystne lata osiąga 6 tys. par, czy łyska Fulica atra, przy wysokim stanie wody prawdopodobnie jeszcze liczniejsza. Do charakterystycznych gatunków tego obszaru należy gęgawa Anser anser. Jej liczebność w początkach lat 70. nie przekraczała 40 par, obecnie, w korzystne lata, osiąga 300 par, co stawia ten teren wśród najliczniejszych stanowisk gatunku w Środkowej Europie.
Atrakcją jest kolonia kormoranów Phalocrocorax carbo licząca ponad 500 gniazd, zlokalizowana w widłach Warty i Postomii, około 3 km na zachód od Kostrzyna. Innym godnym uwagi gatunkiem lęgowym jest ohar Tadorna tadorna, którego liczebność - ponad 20 par, stawia ten teren na pierwszym miejscu wśród lęgowisk ohara w Polsce. Siewki, szczególnie licznie gniazdujące w latach o niezbyt wysokim poziomie wody, to przede wszystkim czajka Vanellus vanellus, rycyk Limosa limosa, krwawodziób Tringa totanus i kszyk Gallinago gallinago. Mniej licznie, na piaszczystych drogach i groblach, gniazdują sieweczki Charadrius dubius, a sporadycznie także bataliony Philomachus pugnax.
Do
atrakcji faunistycznych należy ostrygojad Haematopus ostralegus, lęgowy
w liczbie 1 - 2 par. Do najliczniejszych gatunków rybitw należy rybitwa czarna
Chlidonias nigra i zwyczajna Sterna hirundo. Trzy inne gatunki,
sporadycznie i nielicznie tu gniazdujące, to rybitwa białoczelna Sterna albifrons,
białowąsa Chlidonias hybrida i białoskrzydła Chlidonias
leucopterus.
Obszar ujścia Warty ma duże znaczenie jako miejsce pierzenia ptaków wodnych.
W odpowiednich warunkach, głównie na terenie Kostrzyńskiego Zbiornika Retencyjnego,
pierzy się do 10 tys. kaczek, do 2 tys. gęgaw i do 500 łabędzi. Szczególne znaczenie
ma ten teren dla ptaków migrujących, zatrzymujących się tu w okresie wędrówek.
Zwłaszcza jesienią dochodzi do wyjątkowych koncentracji gęsi, kaczek, łysek
i łabędzi, których łączna liczebność może osiągać 250 tys. osobników. Przy wysokim
poziomie wody i łagodnych warunkach klimatycznych znaczna część ptaków wodnych
pozostaje na terenie rezerwatu przez całą zimę. Spośród gatunków ptaków występujących
w 
dolinie
Warty w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu, na uwagę zasługują przede wszystkim
gatunki rzadkie i zagrożone. Spośród nich wymienić należy kulika
Numenius arquata, gniazdującego w liczbie kilku par w rejonie Kłopotowa,
derkacza Crex crex w całej Europie błyskawicznie zanikającego, tu występującego
jeszcze w liczbie kilkudziesięciu par, kropiatkę Porzana porzana i wiele
innych.
Ponadto
żyje tu 31 gatunków ssaków a wśród nich bóbr Castor
fiber, którego stanowiska odnotowano w kilku miejscach nad Wartą i jej dopływami.
Innym godnym uwagi gatunkiem jest wydra Lutra
lutra, obecność kilku rodzin stwierdzono na terenie Kostrzyńskiego Zbiornika
Retencyjnego i nad Wartą.
Na obszarze tym występuje również norka amerykańska Mustela vison, piżmaki Odantra zibenthica, lisy Vulpes vulpes, gronostaje Mustela erminea, kuny leśne Martes martes i domowe M. foina, sarny Capreolus capreolus, dziki Sus scorfa, jenoty Nyctereutes procyonoides.
Z innych kręgowców występują: traszka grzebieniasta Triturus cristatus, traszka pospolita T. vulgaris, żaba trawna Rana temporaria, śmieszka R. ridibunda, jeziorkowa R. lessonae, wodna R. esculenta, moczarowa R. arvalis, grzebiuszka Pelobates fuscus, rzekotka Hyla arborea, kumak nizinny Bombina bombina, ropucha zielona Bufo viridis, paskówka B. calamita, ropucha szara B. bufo, żółw błotny Emys orbicularis, zaskroniec Natrix natrix, jaszczurka zwinka Lacerta agilis.
Podziemia leżącej w pobliżu rezerwatu dawnej twierdzy Kostrzyn, są ważnym miejscem zimowania nietoperzy, które odwiedzają również teren rezerwatu. Corocznie zimuje tu 200 do 300 osobników reprezentujących kilka gatunków. Najliczniejsze są: nocek duży Myotis myotis, nocek Natterera Myotis nattereri, nocek rudy Myotis daubentoni, gacek brunatny Plecotus auritus i mopek Barbastella barbastellus.
Krajobraz stanowi mozaikę naturalnych fragmentów rzeki, starorzeczy, starych kanałów odwadniających, małych jeziorek, okresowo zalewanych łąk i pastwisk zajmujących monotonny płaski teren. Fragmenty terenu przecinają drogi i groble. Środkiem przepływa Postomia uchodząca pod Kostrzynem do Warty. Krajobraz w dużej mierze naturalny. Rolniczo wykorzystywane jest tylko ok. 10% terenu rezerwatu. Tylko w części rezerwatu prowadzona jest gospodarka rybacka i łowiecka. Najbliższym miastem jest Kostrzyn, polski, obronny gród graniczny z XII w, 1261-1945 r. pod władaniem niemieckim, kiedy to również był twierdzą o dużym znaczeniu. Wśród zachowanych obiektów zabytkowych m.in. XVI-wieczne fragmenty fortecy z bastionami ziemnymi.
Ochrona ptaków wodnych i błotnych a przede wszystkim ich siedlisk, ponadto zachowanie pierzowiska i zimowiska wielu ptaków oraz żerowiska i miejsca odpoczynku w okresie wędrówek.
Ograniczenia wynikające z art. 23a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją z art. 37) oraz zarządzeniami administracji terenu. Obecnie - regulamin Parku Narodowego ''Ujście Narwi''.
Patrz: ścieżki dydaktyczne. Ponadto wieża obserwacyjna ornitologicznej stacji badawczej.
Wytyczono szereg ścieżek dydaktycznych, które biegną przez część rezerwatu objętą ochroną częściową i umożliwiają obejrzenie najatrakcyjniejszych fragmentów terenu bez zakłócania życia zwierząt i niszczenia środowiska.
Dojazd w rejon rezerwatu z Kostrzyna (dokąd najłatwiej dotrzeć z Gorzowa Wlkp.). Z myślą o miłośnikach ptactwa, tuż za granicą Kostrzyna przy drodze prowadzącej do Poznania, powstała ornitologiczna stacja badawcza z wysoką, oszkloną wieżą, z której obserwować można przeloty ptaków. W budynku stacji, oprócz pomieszczeń dla ornitologów-naukowców, są pokoje hotelowe i zaplecze usługowe. Informację na temat rezerwatu można też uzyskać w Zarządzie Parku Krajobrazowego "Ujście Warty"(Chyżno 1,69-113 Górzyca).
Pierwsze badania naukowe dotyczące fauny prowadzono na tym terenie jeszcze w latach 30. XX w. i dotyczyły one pijawek, a w szczególności znalezionej w tej okolicy rzadkiej już pijawki lekarskiej Hirudo medicinalis. Badania te kontynuowano także po II wojnie światowej, a w latach 1969-72 wykonano też szczegółowe badania awifauny, co było podstawą do utworzenia rezerwatu. Pierwsze, systematyczne badania flory przeprowadzono w 1977 r. i w tymże roku powołano rezerwat.
W październiku 1999 rozpoczęto starania o utworzenie Parku Narodowego Ujście Warty. O utworzenie parku zabiegał Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego. Inicjatywę tę wspierały także władze lokalne oraz firma KOSTRZYN PAPER S.A., będąca głównym sponsorem Parku Krajobrazowego "Ujście Warty" i Rezerwatu Przyrody "Słońsk". Utworzenie parku narodowego nastąpiło 1.07.2001 roku, co równało się utratą niezależnego bytu przez rezerwat.
Nadzór nad rezerwatem sprawował Wojewoda Lubuski poprzez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody. Za zarządzanie i ochronę obu terenów (rezerwatu "Słońsk" i Parku Krajobrazowego Ujścia Warty odpowiadał Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego. Obecnie obszar w granicach parku narodowego podlega własnej Dyrekcji, pozostały teren nadal podlega ZPK Woj. Lubuskiego.
Zagrożeniem obiektu są niedobory wody, obniżające jego atrakcyjność dla ptaków lęgowych a także dla pierzących się kaczek i gęsi. W dużej mierze mogą one wynikać z prac melioracyjnych w dolinach Odry i Warty. Dalszym zagrożeniem jest penetracja przez wędkarzy, obserwatorów ptaków i fotografów. Podobnie jak gospodarcze wykorzystanie terenu zależy ona od intensywności zalewu w danym roku. W lata mokre penetracja jest niewielka, a gospodarka ograniczona do ekstensywnego wypasu bydła. W lata suche wypas i penetracja terenu, głównie przez wędkarzy, obserwatorów ptaków i fotografów obejmuje cały teren ostoi. W pobliżu granic rezerwatu prowadzone są polowania. W obecnej formie organizacyjnej nie stanowią one zagrożenia. Koszenie nie stanowi istotnego zagrożenia, a wypas bydła musi być utrzymany, ale też poddany ścisłym rygorom. Dużym zagrożeniem jest wypas gęsi domowych i bydła. W ostatnich latach cały teren rezerwatu gwałtownie zarasta wierzbą, co zapewne jest skutkiem obniżonej intensywności wypasu.