temat: Przyroda Krakowa

Położenie Krakowa na styku kilku różnych jednostek fizyczno-geograficznych powoduje, iż warunki przyrodnicze są tu wybitnie zróżnicowane, o wielkim bogactwie geologicznym, florystycznym, faunistycznym i krajobrazowym, co spowodowało objęcie najwartościowszych form przyrodniczych ochroną prawną. Działalność człowieka, który przekształcił dziką niegdyś dolinę Wisły z pięknym przełomem w wielką aglomerację, nie tylko niszczyła, ale czasem również wzbogacała przyrodę, czego dowody można znaleźć także w tym mieście i w jego otoczeniu - w kulturowym krajobrazie jurajskim i w samym Krakowie, którego wspaniałe drzewa i parki sadziła ręka ludzka. Dziełem człowieka jest też nieczynny już kamieniołom Bonarka, dziś cenny rezerwat przyrody. Wartość przyrody ożywionej zakwalifikowała część Krakowa do 2 jednostek sieci ECONET-PL - krajowego obszaru węzłowego 16K i międzynarodowego korytarza ekologicznego 27m. Od płn. i płd. zach. w granice miasta wchodzą krańce ostoi przyrody sieci CORINE nr 442 (Jura Krakowsko-Częstochowska). Urokliwy jest też sam krajobraz, z górującym nad miastem zrębem Sowińca (Las Wolski) i pierwszymi wzniesieniami Pogórza Karpackiego.

Obiekty objęte ochroną

W obrębie miasta znajdują się też fragmenty otuliny Jurajskich Parków Krajobrazowych. Poza terenem JPK znajduje się rezerwat przyrody nieożywionej "Bonarka", utworzony w nieczynnym kamieniołomie . Jest to jeden z ciekawszych w kraju rezerwatów geologicznych, a jego zwiedzanie ułatwia ścieżka dydaktyczna.

Na terenie Krakowa znajduje się 107 pomników przyrody (głównie pojedyncze drzewa, 1 aleja lipowa i 2 pomniki przyrody nieożywionej). Znajdują się one głównie na terenie licznych parków i ogrodów miejskich.

Najstarsza część Krakowa z Wawelem, Rynkiem Głównym i jego otoczeniem aż zewnętrzną granicę Plant, została wpisana w 1978 r. na listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO. Do granic miasta przylega też, należący administracyjnie do gminy Wieliczka, ale integralnie związany z Krakowem teren leśny objęty ochrona jako użytek ekologiczny (Las Krzyszkowicki).

Zieleń Krakowa - dzieje jej rozwoju i formy

Od średniowiecza po XVIII w.

Rozwój Krakowa od początku uwzględniał zieleń. Znajdowała się ona nawet w obrębie murów średniowiecznego Wawelu i w założeniach klasztornych . Tworzono ją też od początku na tyłach kamienic w starym centrum w obrębie dawnych murów obronnych (dziś - Plant), gdzie i dziś zachwyca kojarząc się z południowym patio. Nawet i dziś, wewnątrz pierścienia Plant (nie licząc ich samych), znajduje się ok. 420 ogrodów śródkamienicznych i klasztornych o łącznej powierzchni ponad 12 ha (dla porównania - powierzchnia Rynku Krakowskiego wynosi ok. 4 ha). Rozwój miasta i bogactwa jego mieszczan zaowocował budową licznych pozamiejskich wtedy rezydencji, tzn. położonych za linią murów, czyli poza dzisiejszymi Plantami, zarówno tak odległych jak królewska willa w Łobzowie i Willa Decjusza z parkiem w Woli Justowskiej (oba miejsca dziś już w granicach miasta), jak i bliższych murów, znajdujących się w dzisiejszym centrum i zapewne w XVI w. posiadających już spore ogrody. Jedną z takich podmiejskich willi była posiadłość Bonerów z francuskim ogrodem, dziś jest to położony w śródmieściu Krakowa Ogród Botaniczny. Granicę rozbudowy miasta na jakiś czas określiła zaprojektowana w końcu XVIII w. przez Kościuszkę linia okopów, później modernizowana.

XIX wiek

Przez cały XIX w. miasto rozwijało się w obrębie strefy między linią kościuszkowskich okopów, wzdłuż której później poprowadzono kolej, a linią średniowiecznych murów przekształcanych wtedy w Planty. Z tego okresu wywodzą się kamienice ze sporymi ogrodami na zapleczu oraz usytuowane wewnątrz ogrodów wille i pałacyki. Poza tą strefą pod koniec stulecia zaczęto tworzyć w ostatnich latach XIX w. tereny zieleni publicznej. W tamtym czasie planowano uczynić Kraków "miastem - ogrodem", z wielkim rozmachem urządzano Planty i inne obiekty (Park Krakowski, Park Jordana , Park Bednarskiego i in.), a projekt rozwoju urbanistycznego nosił nazwę "planu upiększania miasta" (Bogdanowski 1980). Był przedmiotem specjalnego konkursu ogłoszonego przez Prezydenta Miasta J. Leo. Równocześnie rozwijano trzecią, tzw. rozproszona linię obrony miasta, odległą o kilka km od centrum, a której obiekty stały się ważnymi ostojami zieleni.

Kamienice i ogrody

Najstarszy w Krakowie miłorząb dwuklapowy przy ul. Batorego 12.

Przyspieszenie gospodarcze pocz. XX w. spowodowało zintensyfikowanie rozwoju miasta poza pierścieniem XVIII-wiecznych okopów, a w jego wnętrzu, gdzie wartość terenów budowlanych gwałtownie wzrosła, część kamienic z przestronnymi ogrodami została wyparta przez domy czynszowe z oficynami zamiast ogrodów i małymi podwórkami z symboliczną zielenią. Wprawdzie większość dawnych kamienic przetrwała, ale znajdujące się na ich tyłach ogrody zostały w znacznej części zabudowane przez oficyny, różne szopy, a w późniejszym okresie także garaże. W stanie nienaruszonym i nieokrojonym przetrwało niewiele zespołów willowo-ogrodowych i kamienic z ogrodami, a brak należytej opieki w II poł. XX w. spowodował dalszą ruinę świetnych niegdyś założeń ogrodowych. Do rzadkości należą takie obiekty jak piękny ogród przy ul. Batorego 12, gdzie rośnie najstarszy w Krakowie miłorząb dwuklapowy (pomnik przyrody). Częściej spotyka się sytuację jak przy ul. Garncarskiej 3, gdzie w sporym niegdyś ogrodzie, którego centralnym punktem był również 3-pienny miłorząb dwuklapowy (jedyne ocalałe drzewo założenia, obecnie pomnik przyrody), zbudowano oficynę, garaże i inne obiekty, szatkując ogród na kawałki. Światłolubny miłorząb znalazł się w zacienieniu i choruje .

Zieleń Nowej Huty

Przy kamienicach I poł. XX w. też tworzono ogrody, jednak były one niewielkie, choć zwykle starannie skomponowane. Odejście od zabudowy typu kamienicowego poza linią okopów z XVIII w. a potem wielki rozwój osiedli mieszkaniowych II poł. XX w. stworzył model ogólnodostępnej zieleni osiedlowej, przybierającej rożne formy i też ewoluującej w czasie. Na uwagę zasługuje zieleń ogrodów zlokalizowanych wewnątrz osiedli z okresu międzywojennego w zach. części miasta oraz, znaczne obszarowo, zieleńce najstarszych osiedli dzielnicy Nowa Huta, starannie skomponowane i pielęgnowane, a później dogęszczane zabudową mieszkalną (tzw. "plombami") oraz różnymi pawilonami i kioskami handlowo-usługowymi, etc. W ostatnich latach osiedla te zupełnie zaniedbano, mimo że dzielnica jest już zabytkiem kultury okresu socrealizmu, a jako kompozycja (tzw. plan Ptaszyckiego), stanowi dzieło bardzo wysokiej rangi.

Dopiero w ostatnich latach pojawiły się ciekawe rozwiązania architektoniczne nowych osiedli mieszkaniowych, nawiązujące do tradycji i proponujące atrakcyjne kompozycje ogrodowe, jednak przeważnie dla właścicieli indywidualnych. Kontrastuje z tym sytuacja części zieleni należącej do starszych osiedli (blokowisk), w wielu miejscach dziczejącej wskutek braku pielęgnacji.

Kształt współczesny zieleni Krakowa

Tereny zielone Krakowa tworzą 2 nieregularne, koncentryczne kręgi, związane z dawnymi fortyfikacjami: Plantami (wokół średniowiecznego centrum w miejscu dawnych murów obwodowych), oraz tzw. II obwodnicą, czyli linią XVIII-wiecznych fortów, odległą od Plant o ok. 0, 5-1, 2 km i wciąż posiadającą dość szeroki pas zieleni między jezdniami, a do której przylegają od zewnątrz liczne parki i zieleńce. Jest i trzeci, pierścień, który tworzą różne samodzielne tereny zielone związane z XIX-wiecznymi fortami Twierdzy Kraków oraz z zielenią nowych dzielnic i osiedli mieszkaniowych (np. Nowej Huty, czy Prokocimia), a także parki dworskie należące do wchłoniętych przez miasto wsi. Są też tereny rolne oraz niewielkie kompleksy leśne, posiadające często spore walory przyrodnicze, kwalifikujące do objęcia ich ochroną prawną w podobny sposób jak Lasu Krzyszkowickego. W krajobrazie Krakowa wyróżnia się też wyraźny pas zieleni nadrzecznej, związany z Wisłą . W wielu miejscach poza centrum jest zieleń łęgowa o dużej wartości biologicznej i istotny element sieci ECONET-PL.

Znaczna część terenów zielonych Krakowa poza centrum jest zaniedbana bądź nie została zagospodarowana dla potrzeb rekreacji. Dotyczy to zwłaszcza otoczenia Wisły. Bardzo słabo postępuje zagospodarowanie fortów d. twierdzy, która powinna być atrakcją turystyczną na skalę światową. Kraków ma stosunkowo mało zieleni w przeliczeniu na 1 mieszkańca i w czasach kiedy statystyki podawały takie dane, należał do najmniej pod tym względem zasobnych miast wojewódzkich.

Na uwagę natomiast zasługuje prowadzona od kilkunastu lat rewaloryzacja Plant, której efekty są imponujące oraz prace prowadzone w innych, cennych ogrodach miasta. Wykonano też ogromną pracę dokumentacyjno-badawczą w strefie zabudowy XIX-wiecznej i starszej, odtwarzając lokalizację, wygląd i dzieje dawnych ogrodów przykamienicznych, co poważnie zweryfikowało obowiązujące wcześniej poglądy w tej dziedzinie. Przy okazji rewaloryzacji strefy zabytkowej na zapleczu wielu kamienic powstały ogrody, których albo nie było, albo po których nie zachował się żaden ślad w terenie i żadna dokumentacja. Nie ustrzeżono się przy tym od nieświadomych błędów i zniszczeń. Ponadto, poza średniowieczną częścią miasta, wiele miejsc na zapleczu kamienic, gdzie niegdyś znajdowały się ogrody, zostało zajętych przez pasaże handlowo-usługowe i różne przedsiębiorstwa produkcyjne.

O zieleń na własnym terenie dba też coraz więcej firm (prekursorami były w tym przed laty b. Zakłady Przemysłu Tytoniowego, obecnie "Philip Morris SA" oraz b. "ZPF Polfa", obecnie "Pliva SA" których otoczenie zagospodarowano i skomponowano staranniej niż niejeden park).

Problemem Krakowa i zapewne także wielu innych miast, jest brak jednolitego zarządu o odpowiedniej randze nad całością zieleni, która podlega parudziesięciu różnym gospodarzom, dla których zwykle jej stan nie jest sprawą pierwszoplanową. Sytuacja taka nie sprzyja stworzeniu spójnego programu rozwoju, użytkowania i ochrony zieleni, które to cele wymagają jednego podmiotu koordynującego wg długofalowego planu współdziałanie i współfinansowanie.

Ważniejsze parki Krakowa:

Tereny zielone Krakowa

(łącznie ok. 6000 ha, czyli ok. 18, 5% obszaru miasta - dane wg: Raport... 1999), w tym:

Plac Serkowskiego, jeden z małych, dzielnicowych parków rekreacyjnych

* - określenie to obejmuje zarówno komponowane ogrody publiczne (a. parki), w tym d. parki dworskie dziś w granicach miasta, ogrody przykamieniczne i inne prywatne, zieleń osiedlową, wewnątrz przedsiębiorstw, etc.

Inwentaryzacja ogrodów w obrębie II obwodnicy (okopy Kościuszki z k. XVIII w.,) oraz najstarszej części Podgórza wykazała istnienie ok. 600 zabytkowych założeń ogrodowych (Bogdanowski 1997).

Zadania ochrony

Ochrona zieleni aglomeracji miejskiej to ochrona poszczególnych obiektów zgodnie z ich walorami przyrodniczymi, historycznymi oraz zróżnicowanym statusem prawnym oraz ochrona całego układu zieleni miasta, jego walorów wentylacyjnych, wypoczynkowo-rekreacyjnych, estetyczno-ozdobnych, zdrowotnych i in. Z tym wiąże się konieczność właściwego sterowania rozwojem (rozbudową) miasta, by zminimalizować zajmowanie terenów zielonych pod zabudowę, zarówno mieszkalna jak i handlowo-usługową i aby nowotworzone dzielnice wpisywały się w istniejącą na danym terenie

Chirurgia drzew - nowoczesne metody konserwacji zieleni

zieleń oraz by wyznaczano w nich tereny zielone w ilości zgodnej ze współczesnymi standardami. Waga tego problemu rośnie w ostatnich latach, gdyż sporej części społeczeństwa ogólnodostępna zieleń miejska staje się jedynym terenem wypoczynku.

Niezwykle istotne jest zapewnienie pielęgnacji zieleni dostosowanej do rzeczywistych potrzeb i prowadzonej w sposób fachowy, gdyż jest to sposób na przedłużenie życia drzew i krzewów. W przypadku zieleni komponowanej, a zwłaszcza zabytkowej, konieczne są zabiegi tzw. chirurgii drzew.

Udostępnianie

Zwiedzający Kraków zwykle interesują się wyłącznie zabytkami architektury, natomiast pomijają zabytki przyrody, zarówno chronione z mocy ustawy o ochronie przyrody jak i inne.

Dostęp do większości wymienionych obiektów jest otwarty, można się do nich dostać miejskimi środkami komunikacji lub dojść pieszo od dworca PKP (Planty, Ogród Botaniczny). Miejski autobus (linia 100 spod Barbakanu) dojeżdża także pod Kopiec Kościuszki, skąd podziwiać można panoramę miasta, której walory edukacyjne i poznawcze są nie do przecenienia.

Niedostępne są tereny przedsiębiorstw, które czasem mają ciekawie skomponowane wnętrza ogrodowe oraz w większości wewnętrzne ogrody klasztorne, ale np. teren d. ogrodu Franciszkanów jest otwarty i przyłączony do Plant (rośnie tam piękny, pomnikowy miłorząb dwuklapkowy) wejść też można na dziedziniec klasztoru SS. Dominikanek "Na Gródku", gdzie znajduje się piękny klomb.

Łatwo dotrzeć miejskimi środkami komunikacji do wszystkich rezerwatów oraz różnych miejsc Lasu Wolskiego, użytku ekologicznego "Las Krzyszkowicki", wszystkich parków oraz zabytkowego Cmentarza Rakowickiego.

Administrator

Brak jednego administratora, czy placówki koordynującej; jest co najmniej kilkanaście różnych rodzajów własności lub innego rodzaju zarządzania.

Akty prawne

Ustawie o ochronie dóbr kultury podlegają wszelkie parki i ogrody o statusie zabytku kultury, w tym Planty, wewnętrzne ogrody klasztorne, a także wpisane do rejestru zabytków parki dworskie (podworskie) lub ich resztki, niegdyś tak liczne na terenie objętym przez obecne granice miasta.

Zieleń publiczna nie mająca cech zabytkowych podlega ochronie także jako teren, który nie może być inaczej zagospodarowany z mocy innych przepisów, np. związanych z bezpieczeństwem komunikacyjnym.

Zagrożenia

Tereny zielone położone w centrach miejscowości, zwłaszcza dużych miast, budziły od zawsze apetyty inwestorów dążących do zmiany funkcji "nieproduktywnych' w fabryki i biurowce, czy choćby budynki mieszkalne - bezpośrednio dochodowe. Ofiarą urbanizacji padały nawet tereny pełniące tak ważne funkcje wentylacyjne miast. Problem zagospodarowania Błoń wciąż wraca, a swojego czasu planowano nawet zabudowę terenu krakowskiego Ogrodu Botanicznego, natomiast "drugie Planty" czyli dawna linia okopów z XVIII w., zamieniona niegdyś na bulwarowy trakt obwodnicowy, z szerokim pasem zieleni w środku, jest systematycznie zwężany na rzecz obu jezdni. Emisje komunikacyjne, solanka do zwalczania gołoledzi oraz pozostawianie zbyt małej przestrzeni wokół pni bez betonu jest poważnym zagrożeniem zieleni przyulicznej (dotyczy to także zieleni Plant i owej "II obwodnicy". Narastającym problemem jest wandalizm dotyczący wszystkich form zieleni z zabytkową włącznie. Natomiast wandalizm na osiedlach mieszkaniowych bywa też wynikiem błędnych nasadzeń - sadzonek dużych drzew zbyt blisko domów. Gdy wyrosły zaczęły zacieniać nadmiernie mieszkania, co w najlepszym razie kończy się wymuszeniem na administracji obcięcia większej części gałęzi. Konflikty wynikają też z sadzenia drzew nad podziemnymi instalacjami oraz z masowego wprowadzenia do zieleni Krakowa mieszańców topoli, której kotki zaśmiecają ulice i mieszkania oraz - podobno - mają własności alergogenne. niewielkie zieleńce na dziedzińcach kamienic budzą zainteresowanie biznesu, który chciałby w ich miejsce tworzyć pasaże handlowo-usługowe.

Źródła informacji

Zobacz także

Opracowanie

Przypisy

Niszczenie przyrody

Niszczenie cieków wodnych, skałek, głazów narzutowych i wszystkiego, co kolidowało z wizją planistyczną, nie uznającą zwykle wpisywania się w istniejące walory. Niszczenie zieleni przybrało szczególnie na sile po II wojnie światowej, kiedy budowę nowych osiedli z tzw. "wielkiej płyty", poprzedzało zniwelowanie i oczyszczenie terenu, zgodnie ze wskazaniami projektu, który nie uwzględniał np. mających krajobrazową wartość nierówności terenu czy istniejącej już w danym miejscu zieleni, choć zakładał stworzenie w obrębie osiedla jakichś terenów zielonych.

Miejskie wille i pałace

Siedziba Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego (tzw. "Kolegium Sanockie") przy ul. Batorego 12 to klasycystyczny pałacyk z maleńkim przedogródkiem od strony ulicy. Z tyłu znajduje się spory jak na centrum miasta, ogród o geometrycznej kompozycji z klombem w środku i trawnikami okolonymi niskim, strzyżonym żywopłotem. Zieleń wysoką tworzą tylko 2 duże krzewy i 2 drzewa, w tym pomnikowy miłorząb dwuklapkowy Ginkgo biloba, jeden z najgrubszych w Polsce.

Piaski Wielkie

Kraków długo mieścił na niewielkim obszarze XVIII-wiecznej twierdzy, na zewnątrz której powstawały rozproszone początkowo nowe osiedla, parki, obiekty sportowe etc. Za nimi były wsie, które w miarę rozwoju miasta były przez nie wchłaniane jako dzielnice lub osiedla. Wiele z tych wsi miało stary rodowód, znajdowały się w nich dwory dawnych właścicieli, a przy dworach - parki, zwykle utrzymane w stylu krajobrazowym. Takich wchłoniętych przez miasto wsi było ponad 20, a jedną z nich są Piaski Wielkie, gdzie w dworskim parku rośnie kilka pomnikowych dębów, w tym jeden szczególnie okazały - wielopienny.

Twierdza Kraków

Fort "Kleparz" obecnie znajduje się w centrum miasta

Twierdza Kraków stała się głównym elementem konstrukcyjnym zieleni miasta. Wyburzone na pocz. XIX w. średniowieczne mury zastąpiono Plantami wspaniałym parkiem miejskim opasującym centrum zwartym pierścieniem. Zieleń zastąpiła też drugi pierścień obronny (okopy Kościuszki XVIII w., później rozbudowane) i po utracie przezeń funkcji strategicznych stworzono w tej strefie w II poł. XIX w. szereg parków i innych terenów rekreacyjnych oraz arterie o charakterze bulwarowym. Większość z tych obiektów przetrwała, choć zieleń samych bulwarów została mocno uszczuplona na rzecz jezdni p

"Zielony tunel" Al. Waszyngtona prowadzącej na Kopiec Kościuszki

ełniących wciąż funkcję głównej obwodnicy Krakowa - lokalnej, krajowej i międzynarodowej. Zachowały się też niektóre forty lub ich fragmenty, pełniące różne funkcje, ale będące też oazami zieleni w otoczeniu zwartej zabudowy (np. fort Kleparz ).

Jedna z dróg fortecznych d. "Twierdzy Kraków"

Trzecia, zewnętrzna linia obrony Twierdzy, budowana w XIX w. i dokończona na pocz. XX w., składała się z parudziesięciu dzieł obronnych różnego typu i wielkości, odległych średnio o kilka km od centrum miasta, ale czasem wychodzących nawet poza jego dzisiejsze granice. Rozlokowano je przeważnie na wzniesieniach i połączono obwodowymi drogami (tzw. rokadowymi). Drogi i forty zamaskowano obsadzając gęsto drzewami i krzewami, do dziś stanowiącymi ważny, choć wciąż niedostatecznie wykorzystany i zagospodarowany składnik miejskiej zieleni. Twierdza spełniła swoją rolę militarną, a dziś ze względu na liczbę zachowanych obiektów, jest zabytkiem unikalnym w skali Europejskiej.

Ponadto jest to dziś spora liczba terenów zieleni wysokiej, o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 70 ha. Mimo niewątpliwej atrakcyjności tylko nieliczne obiekty Twierdzy zostały zagospodarowane i są użytkowane. Jednym z przykładów jest były fort strzelecki przy d. lotnisku Czyżyny, między centrum miasta a dzielnicą Nowa Huta, włączony w granice dużego Parku Lotników Polskich (d. Park Kultury i Wypoczynku). Także Las Wolski był szczególnie silnie ufortyfikowanym elementem "Twierdzy"; najbardziej znany jest fort cytadelowy "Kościuszko" otaczający Kopiec Kościuszki, z którego roztacza się najlepszy widok na Kraków i jego zieleń. Twierdza miejscami wychodzi granice miasta i do fortów prowadziły drogi dziś włączone do normalnej sieci komunikacyjnej miasta. Nieliczne z nich zachowały maskującą zieleń.

Las Wolski

Kompleks Lasu Wolskiego góruje nad miastem

Las Wolski wraz z Błoniami pełni funkcję głównego korytarza wentylacyjnego miasta. Znajduje się na grzbiecie zrębu tektonicznego Sowińca, wznoszącego się ok. 100 m nad poziom centrum miasta i należącego do Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Jest to teren o pow. ponad 400 ha, urozmaicony morfologicznie i pokryty zwartym lasem, w przewadze grądowym, pełniącym funkcje rekreacyjną dla miasta i odpowiednio udostępnionym dzięki sieci ścieżek (ok. 16 km) i licznym miejscom wypoczynkowym.

Park miejski od 1917 r. i jeden z największych parków miejskich Europy. Od 1930 r. rezerwat przyrody o pow. 324 ha, po 1949 r. nie reaktywowany. Na jego terenie znajduje się Ogród Zoologiczny kilka poaustryjackich fortów "Twierdzy Kraków", Kopiec J. Piłsudskiego (383 m n.p.m.), klasztor OO. Kamedułów (Bielany) oraz 3 rezerwaty przyrody: Bielańskie Skały, Przegorzalskie Skały i Panieńskie Skały.

Las Wolski W całości znajduje się na terenie Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego. Jest połączony widokowymi ścieżkami z malowniczym wzniesieniem Sikornika (z Kopcem Kościuszki), należącym również do zrębu tektonicznego Sowińca. Obecnie park zarządzany jest przez Fundację "Miejski Park i Ogród Zoologiczny".

Błonia

Jest to unikalne w tej części Europy zjawisko pozostawienia w centrum dużego miasta tak znacznego obszaru bez zabudowy. Błonia są rozległą łąką o kształcie klina i powierzchni ok. 45 ha, sięgającą od podnóża wzniesienia Sowińca do linii XVIII wiecznych fortów wyznaczających granicę centrum miasta.

Wraz z masywem Sowińca pełnią dla miasta niezwykle ważną funkcję wentylacyjną, ponadto odgrywają istotną rolę rekreacyjną jak teren spacerowo-wypoczynkowy oraz w sytuacjach wielkich imprez masowych.

Instytucje i rodzaje podmiotów, którym podlegają tereny zielone

Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych Woj. Małopolskiego, Wojewódzki Konserwator Przyrody w Krakowie, Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Urząd Miasta Krakowa, kościoły i klasztory, PKP, spółdzielnie mieszkaniowe, Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, administracja drogowa, administracja szpitali, Pracownicze Ogrody Działkowe, kluby sportowe, przedsiębiorstwa państwowe i prywatne, tereny wojskowe, prywatna własność mieszkalna, rolna, inne formy prywatnej własności, etc.

Informacje topograficzne

Położenie

Region fizyczno-geograficzny

Region geobotaniczny

Hipsometria

Dane o obiekcie

Klimat

Przyroda chroniona w krajobrazie miasta

Walory przyrodnicze